Hemoroidy po porodzie - czy konieczna jest pilna konsultacja z lekarzem?

Guzki krwawnicze to jamiste struktury zbudowane z naczyń tętniczych i żylnych, które znajdują się w kanale odbytu każdego człowieka. W wyniku działania pewnych czynników mogą ulec powiększeniu i być przyczyną nieprzyjemnych dolegliwości, a nawet krwawienia zagrażającego życiu. Powiększenie guzków krwawniczych, zwane hemoroidami, może wystąpić u kobiet po porodzie. Jakie objawy mogą wskazywać na ich obecność?

Hemoroidy po porodzie – czym są?

Hemoroidy to powiększone, wywołujące nieprzyjemne dolegliwości guzki krwawnicze – jamiste struktury zbudowane z naczyń tętniczych i żylnych, znajdujące się w kanale odbytu każdego człowieka. Do wystąpienia choroby hemoroidalnej może doprowadzić wiele czynników, m.in.: tryb życia, wysiłek fizyczny, a także ciąża i poród. Szacuje się, iż schorzenia okolicy okołoodbytniczej – hemoroidy i szczeliny odbytu – dotyczą nawet 40% kobiet w ciąży i w okresie połogu. Do powiększenia guzków krwawniczych dochodzi zwykle w 3. trymestrze ciąży, czyli na jej końcowym etapie, oraz 1–2 dni po porodzie.

Do czynników, które zwiększają ryzyko choroby hemoroidalnej w ciąży i po porodzie, należą:

• zaparcia w ciąży,
• choroby okolicy odbytu w poprzednich ciążach,
• poród z użyciem przyrządów medycznych (próżnociągu, kleszczy),
• przedłużający się drugi okres porodu,
• masa ciała noworodka przekraczający 3800 g.

Pojawienie się objawowych hemoroidów po porodzie wiąże się również ze zmianami hormonalnymi oraz zwiększonym ciśnieniem w jamie brzusznej w trakcie ciąży, związanym z obecnością powiększającej się z każdym dniem macicy i płodu. Wysoki poziom progesteronu zmniejsza napięcie mięśniówki w ścianach naczyń żylnych, co w połączeniu ze zwiększonym uciskiem na naczynia prowadzi do powiększenia się guzków krwawniczych.

Jak często występują hemoroidy po porodzie? Kiedy ustępują? Uważa się, że objawy choroby hemoroidalnej są obecne w trakcie hospitalizacji po porodzie nawet u 28% kobiet i u 8–24% w ciągu pierwszych 3 miesięcy po porodzie. W okresie połogu hemoroidy są diagnozowane u około 40% kobiet. U większości kobiet powiększone żylaki odbytu ustępują w ciągu kilku miesięcy od porodu, u części wymagają niestety leczenia zabiegowego.

Żylaki odbytu – objawy

Hemoroidy, w zależności od stopnia nasilenia, mogą być przyczyną wielu nieprzyjemnych dolegliwości, w tym krwawienia, wypadania z kanału odbytu oraz objawów zakrzepicy. Powiększone guzki krwawnicze mogą być zewnętrzne (zlokalizowane poniżej linii zębatej kanału odbytu) lub wewnętrzne (położone powyżej linii zębatej). Wewnętrzne hemoroidy zwykle nie wywołują dolegliwości bólowych. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy dochodzi do ich uwięźnięcia lub zakrzepicy, które wiążą się z wystąpieniem silnego bólu. Hemoroidy zewnętrzne stanowią częstszą przyczynę dolegliwości i są bardzo wrażliwe na dotyk.

Do objawów, które mogą wskazywać na powiększenie guzków krwawniczych po porodzie, należą: swędzenie, pieczenie, bolesny obrzęk odbytu, krwawienie czy nietrzymanie kału. Nieprzyjemne dolegliwości mogą być dużym obciążeniem psychicznym dla mam, dla których pierwsze miesiące rodzicielstwa bywają trudnym doświadczeniem. Dla wielu z nich nietrzymanie kału i brudzenie bielizny stanowi istotny czynnik obniżający poziom jakości życia.

Pilnej konsultacji z lekarzem wymaga wystąpienie silnych dolegliwości bólowych w okolicy odbytu – może być to objawem nagłego uwięźnięcia w kanale odbytu powiększonych guzków krwawniczych i zakrzepicy naczyń. Bywa, iż chory nie jest w stanie odprowadzić wypadniętych hemoroidów z powrotem do kanału odbytu nawet przez kilka dni.

Hemoroidy po cięciu cesarskim – czy mogą się pojawić?

Mimo iż powiększenie guzków krwawniczych dotyczy częściej kobiet, które rodziły drogami natury, szczególnie w przypadku porodu instrumentalnego, to może ono wystąpić również po przebytym cięciu cesarskim. Metody leczenia hemoroidów nie różnią się w zależności od rodzaju porodu.

Hemoroidy po porodzie – metody leczenia

Podobnie jak w przypadku innych schorzeń, które nie wymagają pilnego leczenia chirurgicznego, powiększone guzki krwawnicze leczy się zabiegowo zwykle po zakończonym okresie laktacji. Wyjątek stanowią ostre stany związane z chorobą hemoroidalną, m.in. zakrzepica czy uwięźnięcie hemoroidów.

Podstawą leczenia hemoroidów po porodzie jest uregulowanie wypróżnień i zapobieganie zaparciom. Należy zadbać o odpowiednie nawodnienie, prawidłową dietę bogatą w błonnik, unikać nasilonego parcia podczas defekacji oraz długiego przebywania w toalecie. Dodatkowo zaleca się mycie okolicy odbytu po każdej defekacji. Domowe metody leczenia hemoroidów po porodzie obejmują m.in. kąpiele i nasiadówki z dodatkiem środków działających przeciwzapalnie – rumianku, arniki, kory dębu, olejku z drzewa herbacianego. Zaleca się unikać stosowania mydeł, które mogą powodować miejscowe podrażnienie guzków krwawniczych. Dostępne są również środki do stosowania miejscowego, zawierające flawanoidy i inne substancje zmniejszające dolegliwości u pacjentek – aloes, cynk, pantenol. Niektórzy lekarze zalecają też maści z lidokainą (działającą znieczulająco) i sterydami, które zmniejszają stan zapalny. Nie powinny być one jednak stosowane przewlekle.

Jeśli leczenie zapobiegawcze jest niewystarczające, należy rozważyć leczenie chirurgiczne. Najmniej inwazyjne zabiegi obejmują opaskowanie (zakładanie gumowych opasek na zmiany naczyniowe), skleroterapię (wstrzyknięcie do światła poszerzonych naczyń substancji powodującej ich zwłóknienie i obkurczenie) i koagulację (stosowanie punktowo wysokiej temperatury, która prowadzi do „zamknięcia” naczyń doprowadzających krew do hemoroidów). Można również rozważyć wycięcie guzków krwawniczych czy podwiązanie tętnic hemoroidalnych. Metoda leczenia powinna zostać podjęta wraz z lekarzem na podstawie obrazu klinicznego pacjentki.

W przypadku wystąpienia rozległej zakrzepicy guzków krwawniczych z silnymi dolegliwościami bólowymi należy rozważyć pilne leczenie chirurgiczne.

Metody zapobiegania hemoroidom w ciąży i po porodzie

Wszystkie kobiety w ciąży i po porodzie powinny stosować metody, które mogą w pewnym stopniu zmniejszyć ryzyko wystąpienia hemoroidów. W pierwszej kolejności należy zadbać o regularne wypróżnienia – można to osiągnąć poprzez odpowiednie nawodnienie organizmu, regularny wysiłek fizyczny, dostosowany do etapu ciąży, oraz dietę bogatą w błonnik. Powinna ona uwzględniać zwiększoną zawartość owoców, zbóż, warzyw (w tym roślin strączkowych).

Bibliografia:

1. Bužinskienė D., Sabonytė-Balšaitienė Ž., Poškus T., Perianal Diseases in Pregnancy and After Childbirth: Frequency, Risk Factors, Impact on Women’s Quality of Life and Treatment Methods, “Frontiers in Surgery”, 2022, dostęp online: grudzień 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8894587/.
2. Ahlund S. i in., Haemorrhoids – A neglected problem faced by women after birth, “Sexual & Reproductive Healthcare”, 2018, dostęp online: grudzień 2022, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1877575618300429?via%3Dihub.
3. Poskus T. i in., Preventing hemorrhoids during pregnancy: a multicenter, randomized clinical trial, “BMC Pregnancy and Childbirth”, 2022, dostęp online: grudzień 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9055760/.