Bąblowica to choroba pasożytnicza wywoływana przez larwy tasiemców bąblowcowych. Tasiemiec Echinococcus granulosus jest odpowiedzialny za bąblowicę jednojamową czyli echinokokozę, tasiemiec E. multilocularis powoduje natomiast bąblowicę wielojamową zwaną również alweokokozą. W Polsce choroba występuje rzadko. Częściej spotyka się echinokokozę (około kilkudziesięciu przypadków rocznie), choć w ostatnich latach rejestruje się wzrost zachorowalności na alweokokozę, szczególnie w niektórych rejonach kraju. Bąblowica przez długi czas może przebiegać bezobjawowo (nawet kilkanaście lat), ale powikłania choroby – zwłaszcza bąblowicy wielokomorowej – mogą być poważne.
Co to jest tasiemiec bąblowiec?
Tasiemce to pasożyty o złożonym cyklu rozwojowym – do rozwoju potrzebują dwóch rodzajów żywicieli. Larwy bytują w żywicielu pośrednim. W żywicielu ostatecznym tasiemce osiągają natomiast dojrzałość płciową. Dorosły Echinococcus granulosus wywołujący bąblowicę jednojamową ma około 3-6 mm długości i pasożytuje głównie w jelicie cienkim psa. Pies zaraża się poprzez zjedzenie mięsa lub odpadków poubojowych żywiciela pośredniego. Zwykle są to owce oraz świnie.
Echinococcus multilocularis jest jeszcze mniejszy i bytuje w przewodzie pokarmowym lisów, a gryzonie są dla niego żywicielem pośrednim. Dla obydwu postaci tasiemców człowiek staje się przypadkowym żywicielem pośrednim w wyniku nieumyślnego spożycia inwazyjnych jaj (na brudnych dłoniach lub w skażonej żywności np. nieumytych borówkach leśnych).
Bąblowica – choroba wiele lat może nie dawać objawów
Po spożyciu jaj tasiemca w jelicie człowieka wylęga się onkosfera, która przechodzi przez ścianę jelita do krążenia i wędruje do narządów wewnętrznych. W przypadku tasiemca E. granulosus, onkosfera tworzy jednokomorową torbiel, najczęściej w wątrobie, ale możliwe są także inne lokalizacje (np. płuca, a rzadziej mózg, gałka oczna, kości). Torbiel powoli rośnie i w ponad połowie przypadków nie daje żadnych objawów. W przebiegu bąblowicy wielojamowej, w wątrobie powstaje beztorebkowe skupisko wielu torbieli, które mogą wrastać w miąższ wątroby i naciekać inne struktury i sąsiadujące narządy, a także przerzutować wraz z krwią do otrzewnej, płuc, kości czy mózgu. Okres bezobjawowy może trwać nawet kilkanaście lat.
Bąblowica – objawy
Objawy bąblowicy zależą od lokalizacji, ilości i wielkości torbieli. Duże zmiany, szybko rosnące lub umiejscowione w gorszym miejscu (np. w pobliżu dróg żółciowych czy naczyń) szybciej spowodują objawy. Bąblowica w wątrobie może prowadzić do uczucia dyskomfortu i pełności w podżebrzu prawym, dolegliwości bólowych, nudności, objawów nadciśnienia wrotnego i powiększenia wątroby. Nacieczenie dróg żółciowych skutkuje żółtaczką mechaniczną. Objawy torbieli umiejscowionej w innych narządach obejmują kaszel, duszność, krwioplucie, bóle w klatce piersiowej, bóle głowy, padaczkę czy patologiczne złamania kości. Pęknięcie torbieli w wyniku urazu czy operacji grozi wstrząsem anafilaktycznym, a bakteryjne zakażenie torbieli może przypominać symptomy ropnia wątroby. Zaawansowane i bardzo rozległe zmiany bąblowicy wielokomorowej mogą prowadzić do wyniszczenia organizmu, marskości i niewydolności wątroby, krwotoku z żylaków przełyku i śmierci.
Diagnostyka bąblowicy
Jeśli obawiasz się, że mogłeś zachorować na bąblowicę, udaj się do swojego lekarza. Powyżej opisane objawy najczęściej będą wskazywać na inne, o wiele częstsze choroby. Mogą być manifestacją nawet nowotworu wątroby, dlatego przeprowadzenie adekwatnej diagnostyki pod okiem lekarza jest bardzo istotne. Przy podejrzeniu bąblowicy wykonuje się badania serologiczne – poszukuje się swoistych dla pasożyta przeciwciał klasy IgG w surowicy krwi. Test ELISA wymaga potwierdzenia testem western blot.
W przypadku zabiegu operacyjnego, przeprowadza się badanie histologiczne materiału śród- i pooperacyjnego. Ocena aspiratu z torbieli pobranego za pomocą biopsji cienkoigłowej ma zastosowanie jedynie w przypadku bąblowicy jednojamowej. Badania obrazowe przydatne w procesie diagnostycznym to USG, RTG, tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny. Zwróć uwagę, jak rzadką chorobą jest bąblowica. Objawy natomiast, często wcale nie występują. Dlatego, w wielu sytuacjach bąblowicę rozpoznaje się zupełnie przypadkowo, np. wykrywając torbiel w wątrobie w badaniu USG wykonanym z innego powodu.
Bąblowica – leczenie
W ograniczonych przypadkach bąblowicy jednojamowej wystarczy obserwacja i kontrola zmian. W pozostałych sytuacjach leczenie prowadzi się w specjalistycznych ośrodkach referencyjnych. Podstawowy sposób leczenia obejmuje przeciwpasożytnicze leczenie farmakologiczne (z zastosowaniem albendazolu) oraz metodę inwazyjną – chirurgiczne wycięcie torbieli.
By zapobiegać chorobie, dbaj o higienę rąk i higienę w kuchni. Dokładnie myj warzywa, owoce oraz grzyby leśne. Pamiętaj o regularnym odrobaczaniu psów i unikaj kontaktu z lisami.
Zapamiętaj
Człowiek może przypadkiem stać się żywicielem pośrednim dla tasiemca z rodzaju Echinococcus. Skutkiem inwazji jest bąblowica. Objawy mogą nie występować lub są niecharakterystyczne. Jeśli podejrzewasz u siebie chorobę, skontaktuj się ze swoim lekarzem. Diagnostykę serologiczną bąblowicy możesz przeprowadzić w Diagnostyce. Zauważ, że dla innych rodzajów tasiemców (np. tasiemca nieuzbrojonego) człowiek jest żywicielem ostatecznym, a choroba, którą wywołują dotyczy przewodu pokarmowego i nazywana jest tasiemczycą (przeczytasz o niej w tym artykule).
Bibliografia:
- Interna Szczeklika – P. Gajewski, A. Szczeklik
- „Bąblowica” – E. Duszczyk
