TSH – funkcja i rola w organizmie hormonu tyreotropowego. Badania i normy

Artykuły
Wszystko o hormonach
Redakcja Diagnostyki
Udostępnij
Spis treści:

TSH, czyli tyreotropina jest, hormonem wytwarzanym przez przysadkę mózgową. Jej zadaniem jest pobudzenie tarczycy do produkcji hormonów tyroksyny i trijodotryroniny. Odgrywa niezwykle ważną rolę w regulacji procesów metabolicznych, a także układów rozrodczego i nerwowego. Zobacz, jakie badania wykonuje się obok TSH oraz co oznacza zbyt wysoki i zbyt niski poziom hormonu.

TSH – co to jest?

TSH (tyreotropina) to hormon wytwarzany przez przysadkę mózgową w odpowiedzi na działanie pod­wzgó­rzo­wego hor­monu uwal­nia­ją­cego − tyreoliberyny (TRH). TSH pobudza tarczycę do produkcji ty­rok­sy­ny (T4) i trijodotryroniny (T3). Hormony tarczycy biorą udział w procesach metabolicznych białek, węglowodanów, tłuszczów, a także regulują funkcjonowanie układu rozrodczego, nerwowego i wpływają na termogenezę, czyli ogół procesów zmierzających do utrzymania stałej temperatury ciała.

Synteza i wydzielanie hormonów tarczycy (T3, T4) pozostaje w sprzężeniu zwrotnym ujemnym z TSH wydzielanym przez przysadkę w układzie przysadka-tarczyca. W związku z powyższym, wahania poziomu tyreotropiny są istotnym wskaźnikiem zaburzeń wydzielania T3 i T4. Fizjologicznie, niskie stężenie hormonów tarczycy wzmaga wydzielanie TSH przez przysadkę, co prowadzi do wzrostu ich produkcji przez tarczycę w przypadku odpowiedniej dostępności jodu w organizmie. Osiągnięcie prawidłowego stężenia T3 i T4 wpływa na zahamowanie uwalniania TSH.

TSH – badanie i normy

Badanie stężenie TSH wykonuje się, by ocenić funkcjonowanie tarczycy. Jeśli stężenie tego hormonu odbiega od przyjętych norm, lekarz zleca pogłębienie diagnostyki poprzez oznaczenie stężeń wolnej tyroksyny (FT4) i wolnej trijodotyroniny (FT3). FT3 i FT4 to formy wolne, odpowiednio T3 i T4 czyli niezwiązane z białkami osocza. Frakcje związane nie posiadają aktywności biologicznej, dlatego w celach diagnostycznych oznacza się frakcje wolne.

Zakresy referencyjne dla TSH zależą od metody pomiaru i grupy referencyjnej, co powoduje niekiedy dość znaczne różnice.

Zakresy[4] dla kobiet w ciąży na terenie Polski, podawane zależnie od trymestru wynoszą:

  • I trymestr 0,009 – 3,18 μIU/ml,
  • II trymestr 0,05 – 3,44 μIU/ml,
  • III trymestr 0,11 – 3,53 μIU/ml.

UWAGA! Obowiązujące dla laboratorium i metody zakresy referencyjne TSH są umieszczane na wyniku uzyskanym z laboratorium.

Poziom TSH w I trymestrze ciąży ulega obniżeniu w związku z wysokim stężeniem gonadotropiny kosmówkowej (HCG) produkowanej przez łożysko. HCG to hormon wykazujący podobieństwo strukturalne do TSH i posiadający jak TSH działanie tyreotropowe (stymulacja tarczycy do produkcji i wydzielania tyroksyny i trójjodotyroniny).

Cena komercyjnego badania TSH to koszt 20-25 zł. Badanie można wykonać bezpłatnie, jeśli pacjent posiada skierowanie od lekarza. Oznaczenie poziomu TSH i hormonów tarczycy wykonasz w DIAGNOSTYCE.

Niskie TSH

Stężenie TSH poniżej zakresu referencyjnego, któremu towarzyszy wzrost poziomu FT4 i/lub FT3, dowodzi istnienia pierwotnej nadczynności tarczycy. Nadczynność tarczycy określana jest mianem hipertyreozy.

Przyczyny pierwotnej nadczynności tarczycy:

  • choroba Gravesa-Basedova,
  • wole guzkowe nadczynne − choroba Plummera,
  • zapalenie tarczycy (poporodowe, wirusowe np. choroba Quervaina),
  • przedawkowanie preparatów jodu,
  • leczenie tyroksyną, nadmierna podaż hormonów tarczycy.

Objawy pierwotnej nadczynności tarczycy (niskie TSH) to:

  • tachykardia (przyspieszony rytm serca), arytmia;
  • pobudzenie psychoruchowe, zaburzenia koncentracji i uwagi;
  • redukcja masy ciała przy wzroście łaknienia;
  • wzmożona potliwość, ciepła i wilgotna skóra;
  • nadmierne wypadanie włosów i łamliwość paznokci;
  • zaburzenia miesiączkowania u kobiet, a u mężczyzn problemy ze wzwodem;
  • spadek tolerancji wysiłku fizycznego, męczliwość mięśni.

W terapii nadczynności tarczycy wykorzystuje się leki tyreostatyczne, które obniżają syntezę hormonów gruczołu tarczowego, a także wykorzystuje się leczenie jodem promieniotwórczym.

Wysokie TSH

Wzrost stężenia TSH oraz spadek stężeń FT4 i FT3 wskazuje na pierwotną niedoczynność tarczycy. Niedoczynność tarczycy określana jest jako hipotyreoza.

Symptomy pierwotnej niedoczynności tarczycy to:

  • w przypadku układu pokarmowego: spowolnienie perystaltyki − zaparcia, wzrost masy ciała przy obniżonym łaknieniu;
  • w przypadku układu krążenia: bradykardia (spowolnienie rytmu serca), niewydolność serca (spadek rzutu serca i objętości minutowej);
  • w przypadku układu nerwowego i mięśniowego: apatia, znużenie, senność, spowolnienie mowy/ruchów, depresja, osłabienie siły mięśniowej i zmniejszona tolerancja wysiłku;
  • w przypadku układu oddechowego: upośledzenie drożności górnych dróg oddechowych wskutek obecności wola;
  • w przypadku skóry: sucha, chłodna, o odcieniu żółtawym na skutek zaburzeń w przemianach karotenu, wzmożone rogowacenie naskórka, obrzęki podskórne – tzw. obrzęk śluzowaty zwłaszcza w obrębie powiek;
  • w przypadku układu rozrodczego: nieregularne miesiączki, cykle bezowulacyjne, trudności z zajściem w ciążę;
  • obniżona tolerancja zimna, marznięcie.

Przyczyny pierwotnej niedoczynności gruczołu tarczowego (wysokie TSH) to:

  • choroba Hashimoto, najczęstsza przyczyna niedoczynności tarczycy, może towarzyszyć jej obecność wola lub zanik gruczołu tarczowego. Przyczyn rozwoju choroby upatruje się w predyspozycjach genetycznych oraz sprzyjających czynnikach środowiskowych: przewlekłym stresie, paleniu tytoniu, zanieczyszczeniu powietrza, niedoborze selenu, zapaleniu wątroby typu C. Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy może współwystępować z zespołem Turnera, zespołem Downa, zespołem Sjögrena;
  • tyroidektomia (usunięcie tarczycy);
  • stan po leczeniu jodem promieniotwórczym bądź radioterapii;
  • nadmierna podaż jodu lub jego niedobór;
  • przedawkowanie leków tyreostatycznych zażywanych w nadczynności tarczycy;
  • stosowanie jodowych środków kontrastowych wykorzystywanych w radiologicznych badaniach diagnostycznych;
  • defekty enzymatyczne szlaków syntezy hormonów tarczycy;
  • obwodowa oporność na hormony tarczycy.

Jeśli odczuwasz niepokojące objawy, zgłoś się do lekarza pierwszego kontaktu i wykonaj badania laboratoryjne. Nieleczone lub późno rozpoznane choroby tarczycy mogą doprowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych. Możesz także skorzystać z konsultacji online oferowanych przez DIAGNOSTYKĘ.

Bibliografia:

  1. http://www.czytelniamedyczna.pl/2806,postpy-w-laboratoryjnej-diagnostyce-czynnoci-tarczycy.html
  2. Choroby Serca i Naczyń 2007, tom 4, nr 1; Pierwotne, wtórne i jatrogenne zaburzenia czynności tarczycy; Joanna Karpińska, Bożena Kryszałowicz, Anna Błachowicz, Edward Franek
  3. https://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2016/05/200804_Farmacja_004.pdf
  4. https://www.woia.pl/dat/attach/930_praca-specjalizacyjna—malwina-liskowska.pdf
  5. https://podyplomie.pl/medycyna/26198,interpretacja-nietypowych-wynikow-badan-czynnosci-tarczycy
  6. https://journals.viamedica.pl/endokrynologia_polska/article/view/EP.a2021.0089

Kiła – przyczyny, objawy i diagnostyka
Ferrytyna – rola w organizmie. Badania, normy, wskazania diagnostyczne