Niedoczynność tarczycy u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie

Tarczyca to gruczoł endokrynny znajdujący się w przedniej części szyi i składający się z dwóch płatów. Jest to mały organ, który ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jej główną funkcją jest produkcja dwóch hormonów: tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3), które wpływają na wiele procesów fizjologicznych, takich jak tempo przemiany materii, termogeneza, wzrost i rozwój tkanek oraz działanie układu sercowo-naczyniowego. Hormony te są niezbędne dla utrzymania prawidłowej homeostazy organizmu, czyli równowagi wewnętrznej. Jej rola jest również istotna dla wzrostu i rozwoju, szczególnie w okresie dziecięcym, gdyż niedobór hormonów tarczycy może prowadzić do zaburzeń rozwojowych i opóźnienia umysłowego.

Tarczyca – za co odpowiada?

Funkcje tarczycy są regulowane przez przysadkę mózgową, która wydziela hormon tyreotropowy (TSH), stymulujący tarczycę do produkcji hormonów. W przypadku nieprawidłowego działania tarczycy mogą rozwinąć się choroby, takie jak nadczynność tarczycy (hipertyreoza) lub niedoczynność tarczycy (hipotyreoza). Ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu tego gruczołu odgrywa także odpowiednia podaż jodu w diecie, ponieważ jod jest niezbędny do produkcji hormonów. Dlatego też istotne jest spożywanie odpowiednich ilości jodu w codziennej diecie, aby zapewnić prawidłowe funkcjonowanie tego ważnego gruczołu. 

Jakie choroby tarczycy mogą wystąpić u dzieci?

Choroby tarczycy mogą występować u dzieci, jednak są one stosunkowo rzadkie w porównaniu z częstością występowania zaburzeń tarczycy u dorosłych. Oto kilka najczęstszych chorób tarczycy u dzieci:

1. Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza)

To stan, w którym tarczyca nie produkuje wystarczającej ilości hormonów. Może być to spowodowane wadami wrodzonymi, zaburzeniami autoimmunologicznymi, zanikiem tarczycy lub brakiem jodu. Niedoczynność tarczycy u dzieci może prowadzić do opóźnienia rozwoju fizycznego i umysłowego, jeśli nie zostanie wcześnie wykryta i leczona.

2. Nadczynność tarczycy (hipertyreoza)

Jest to stan, w którym tarczyca produkuje zbyt dużo hormonów tarczycy. Może być spowodowane chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak choroba Gravesa-Basedowa. Hipertyreoza u dzieci może prowadzić do wzrostu szybkości pracy serca, wzrostu tempa przemiany materii, drażliwości, problemów z koncentracją i utraty masy ciała.

3. Zaburzenia rozwojowe tarczycy (wady wrodzone)

Nieprawidłowości w życiu płodowym, jak również zaburzenia pracy tarczycy matki mogą prowadzić do wrodzonych wad u płodu, takich jak agenezja tarczycy (brak tarczycy), hipoplazja tarczycy (niedorozwój tarczycy) lub wady w rozwoju gruczołów dokrewnych.

4. Zapalenia tarczycy

Choć rzadkie, zapalenia tarczycy mogą wystąpić u dzieci, szczególnie zapalenie typu Hashimoto (choroba autoimmunologiczna). Może to prowadzić do niedoczynności tarczycy w wyniku niszczenia tkanek przez własny układ odpornościowy.

5. Guzy tarczycy

Zarówno guzy łagodne (np. wole guzkowe) jak i złośliwe (np. rak tarczycy) mogą występować u dzieci. 

W przypadku jakichkolwiek podejrzeń dotyczących chorób tarczycy u dzieci ważne jest szybkie skonsultowanie się z lekarzem, który może zlecić odpowiednie badania diagnostyczne i zaplanować leczenie. Wczesna diagnoza i terapia chorób tarczycy u dzieci są kluczowe dla zapewnienia prawidłowego wzrostu, rozwoju i funkcjonowania dziecka.

Niedoczynność tarczycy u kobiet ciężarnych, a wpływ na rozwój płodu

Niedoczynność tarczycy u kobiety w ciąży może mieć znaczący wpływ na rozwój dziecka zarówno w okresie płodowym, jak i po urodzeniu. Tarczyca jest niezmiernie istotna dla prawidłowego rozwoju płodu, ponieważ hormony tarczycy odgrywają kluczową rolę w różnicowaniu komórek i rozwoju jego narządów. Płód w pierwszych tygodniach życia nie wytwarza swoich hormonów, jest całkowicie zależny od matki i pozyskuje hormony tarczycowe przez łożysko.

Niedoczynność tarczycy u kobiety w ciąży może oddziaływać na rozwój płodu i powodować:

• upośledzenie neurologiczne,
• zaburzenia wzrostu i rozwoju,
• problemy z układem sercowo-naczyniowym,
• zaburzenia metaboliczne.

Dodatkowo, u kobiet z nieleczoną niedoczynnością tarczycy istnieje zwiększone ryzyko poronień, przedwczesnych porodów oraz innych powikłań podczas ciąży. Dlatego też ważne jest, aby kobiety w ciąży miały wykonywane regularne badania kontrolne krwi, w tym poziom hormonów tarczycy.

Jakie są objawy niedoczynności tarczycy u dzieci?

Niedoczynność tarczycy u małych dzieci może objawiać się różnymi symptomami, które mogą być nieco inne niż u dorosłych. Oto kilka możliwych objawów niedoczynności tarczycy u małych dzieci:

• opóźnienie rozwoju fizycznego,
• opóźnienie rozwoju umysłowego,
• opóźnienie mowy,
• zmniejszona aktywność fizyczna,
• opóźnienie w chodzeniu,
• zmiany skórne,
• zmiany zachowania, 
• trudności w koncentracji,
• apatia,
• zaburzenia apetytu,
• zaburzenia w utrzymaniu odpowiedniej dla wieku wagi ciała,
• zaparcia,
• nietolerancja na zimno,
• obniżony metabolizm.

Warto zauważyć, że objawy niedoczynności tarczycy u małych dzieci mogą być subtelne lub łatwo przypisywane innym przyczynom, dlatego ważne jest, aby rodzice byli świadomi tych symptomów i zwracali uwagę na wszelkie nieprawidłowości w rozwoju lub zachowaniu swojego dziecka. 

Niedoczynność tarczycy u nastolatków – objawy

Niedoczynność tarczycy u nastolatków i starszej młodzieży może manifestować się podobnie jak u dorosłych. Oto kilka typowych objawów niedoczynności tarczycy u nastolatków i młodych dorosłych:

• przewlekłe zmęczenie,
• sucha skóra oraz łamliwe paznokcie,
• zmiany w nastroju,
• smutek, lęk lub depresja, 
• zmiany w wadze,
• spowolniony metabolizm,
• problemy z koncentracją i pamięcią,
• obniżenie zdolności uczenia się,
• zaburzenia miesiączkowania lub brak miesiączki,
• zmiany w apetycie,
• ospałość,
• uczucie zimna.

Niedoczynność tarczycy u dziecka a zachowanie

Niedoczynność tarczycy u nastolatka może również mieć pewien wpływ na zachowanie. W niedoczynności tarczycy możemy obserwować:

• zmiany nastroju: nastolatkowie mogą być bardziej skłonni do doświadczania zmian nastroju, np. częściej być przygnębieni lub drażliwi oraz skłonni do stanów depresyjnych;
• brak energii: zmęczenie i apatia mogą prowadzić do mniejszej motywacji do aktywności fizycznej oraz uczestnictwa w społecznych wydarzeniach;
• trudności w szkole: problemy z koncentracją i pamięcią mogą wpływać na osiągnięcia szkolne oraz motywację do nauki;
• zmniejszona samoocena: objawy fizyczne, takie jak przyrost masy ciała, opóźnione dojrzewanie, niski wzrost czy problemy ze skórą, mogą wpływać na samoocenę nastolatków i prowadzić do obniżenia pewności siebie;
• ospałość: „wieczne zmęczenie” i długie spanie to cechy, które możemy przypisać nastolatkom podczas intensywnego okresu dojrzewania i zmian hormonalnych zachodzących w ciele, jednak należy być czujnym i przy występowaniu dodatkowych objawów skonsultować się z lekarzem.

Ważne jest, aby rodzice i opiekunowie byli świadomi tych objawów i zmian w zachowaniu u swoich nastoletnich dzieci. W przypadku każdego pacjenta, szczególnie w okresie dojrzewania, ważne jest regularne monitorowanie poziomu hormonów tarczycy i objawów klinicznych przez lekarza specjalistę, aby dostosować terapię w razie potrzeby. Leczenie niedoczynności tarczycy u nastolatków jest zazwyczaj prowadzone przez endokrynologa dziecięcego.

Jak diagnozuje się niedoczynność tarczycy u dzieci?

Diagnoza niedoczynności tarczycy u dzieci obejmuje szereg kroków diagnostycznych, które pomagają lekarzowi ocenić funkcjonowanie tarczycy u dziecka. Oto najczęstsze metody diagnozowania niedoczynności tarczycy u dzieci:

1. Testy przesiewowe u noworodków

U noworodków przeprowadza się badania przesiewowe w celu wykrycia wrodzonych wad tarczycy, które mogą prowadzić do jej niedoczynności. Badanie polega na pomiarze poziomu tyreotropiny (TSH) z próbki krwi pobranej z piętki dziecka.

2. Ocena objawów i historii choroby

Lekarz dokładnie zbiera wywiad dotyczący objawów, historii choroby oraz ewentualnych czynników ryzyka, takich jak rodzinnego występowania chorób tarczycy.

3. Badania laboratoryjne

Podstawowym badaniem diagnostycznym jest pomiar poziomu hormonów tarczycy:

• tyreotropiny (TSH),
• tyroksyny (fT4),
• trójjodotyroniny (fT3).

W uzasadnionych przypadkach może być konieczne przeprowadzenie dodatkowych testów diagnostycznych, takich jak testy przeciwciał tarczycy:

• przeciwciała anty-TPO,
• przeciwciała anty-TG,
• przeciwciała TRAb,

aby wykluczyć choroby autoimmunologiczne tarczycy. TSH podwyższone u dziecka, przy jednocześnie obniżonych wartościach fT4 i fT3 może świadczyć o niedoczynności tarczycy.

4. Badania obrazowe

Lekarz może zlecić badania obrazowe tarczycy, takie jak ultrasonografia (USG), aby ocenić rozmiar, strukturę i ewentualnie obecność guzków lub innych nieprawidłowości w tarczycy. Badania obrazowe są również pomocne w diagnozowaniu wrodzonych wad tarczycy.

Jak wygląda leczenie niedoczynności tarczycy u dzieci?

Leczenie niedoczynności tarczycy u dzieci polega głównie na suplementacji hormonami tarczycy, aby zrekompensować niedobór tych hormonów i przywrócić prawidłowe funkcjonowanie procesów w organizmie. Oto ogólne zasady leczenia niedoczynności tarczycy u dzieci:

• Suplementacja hormonami tarczycy. Podstawową formą leczenia niedoczynności tarczycy u dzieci jest regularne przyjmowanie leków zawierających hormon tarczycy, najczęściej lewotyroksyny. Dawka leku jest dostosowywana indywidualnie w zależności od wieku, wagi, wyników badań laboratoryjnych oraz reakcji dziecka na terapię. Lek jest zazwyczaj przyjmowany raz dziennie na czczo, najlepiej rano.
• Regularne badania kontrolne. Po rozpoczęciu leczenia konieczne jest regularne monitorowanie poziomu hormonów tarczycy u dziecka, aby upewnić się, że leczenie jest skuteczne i dawka leku jest odpowiednio dostosowana. Badania kontrolne zazwyczaj obejmują pomiar poziomu TSH i ewentualnie fT4 w określonych odstępach czasu.
• Edukacja rodziców i pacjenta. Ważne jest, aby rodzice i dziecko byli dobrze poinformowani na temat choroby i konieczności regularnego przyjmowania leków. Edukacja dotycząca konieczności regularnego stosowania leku oraz znaczenia regularnych badań kontrolnych może pomóc w zapewnieniu skuteczności leczenia.
• Monitorowanie wzrostu i rozwoju. Lekarz prowadzący będzie monitorować wzrost, wagę i rozwój dziecka, np. dojrzewanie płciowe. 
• Kontrola objawów. Lekarz będzie również monitorować objawy związane z niedoczynnością tarczycy, takie jak zmęczenie, uczucie zimna, suchość skóry, aby ocenić skuteczność leczenia i poprawę samopoczucia dziecka.

Ważne jest, aby leczenie niedoczynności tarczycy u dzieci było prowadzone pod ścisłą kontrolą lekarza specjalisty, najczęściej endokrynologa dziecięcego. Wczesna diagnoza i skuteczne leczenie zaburzeń tarczycy są kluczowe dla zapewnienia prawidłowego wzrostu, rozwoju i funkcjonowania dziecka. 

Dr n. med. Iwona Chromik