Choroba Gravesa-Basedowa – co to jest?

Choroba Gravesa-Basedowa to choroba autoimmunologiczna tarczycy , której podłożem uszkodzenia gruczołu są produkowane przez organizm autoprzeciwciała. Stymulują one receptory zlokalizowane na powierzchni tarczycy, prowadząc do nadmiernej produkcji hormonów tarczycowych. W konsekwencji tego procesu rozwija się nadczynność tarczycy. Jakie charakterystyczne objawy daje tarczyca Gravesa-Basedowa i jak leczy się tą chorobę?

Choroba Gravesa-Basedowa

Choroba Gravesa-Basedowa ma podłoże autoimmunologiczne. Charakteryzuje się występowaniem autoprzeciwciał łączących się z receptorami dla TSH (TSH-R) zlokalizowanymi na powierzchni komórek tarczycy. W wyniku stymulacji receptorów dochodzi do zwiększonej produkcji hormonów tarczycowych T3 i T4, co prowadzi do rozwoju objawów nadczynności tarczycy. Sam gruczoł również ulega rozrostowi. Choroba ta dziesięciokrotnie częściej dotyka kobiety niż mężczyzn oraz może rozwijać się w każdej grupie wiekowej.

Choroba Gravesa-Basedowa – przyczyny

Nie jest znana przyczyna zaburzeń mechanizmów immunologicznych, powodujących produkcję przeciwciał przeciwko receptorowi TSH-R (TRAb). Wiadomo jednak, że dużą rolę w rozwoju choroby Gravesa-Basedowa odgrywają czynniki środowiskowe oraz predyspozycje genetyczne. Rodzinne występowanie choroby Gravesa-Basedowa obserwuje się u ponad połowy chorych.

Czynniki mające wpływ na rozwój choroby to:

• palenie tytoniu (czynne i bierne),
• silny stres,
• wpływ estrogenów, ciąża,
• nadmiarowe spożycie jodu.

Choroba Gravesa-Basedowa – objawy

Pierwsze zauważalne objawy są zwykle typowe dla nadczynności tarczycy i wiążą się z przyspieszeniem metabolizmu. Należą do nich:

• utrata masy ciała nieuzasadniona zmianą diety,
• zmniejszenie masy mięśniowej, ogólne osłabienie,
• nadmierna potliwość i przekrwienie skóry, nietolerancja ciepła,
• cienkie i przetłuszczające się włosy oraz osłabione paznokcie,
• trudności z koncentracją, niepokój, drażliwość,
• bezsenność,
• zaburzenia rytmu serca (tachykardia),
• powiększony obwód szyi, duszności,
• częste wypróżnienia, biegunki,
• zaburzenia miesiączkowania, spadek libido, zaburzenia erekcji.

Charakterystyczne objawy choroby Gravesa-Basedowa, widoczne “gołym okiem” to:

• orbitopatia tarczycowa (wytrzeszcz gałek ocznych) – zespół objawów ocznych, wywołanych stanem zapalnym w tkance łącznej; w wyniku obrzęku w oczodołach dochodzi do wytrzeszczu gałek ocznych; objaw występuje u 20-30 proc. chorych,
• obrzęk przedgoleniowy (dermatopatia tarczycowa) – objaw specyficzny tylko dla choroby Gravesa-Basedowa, lecz występuje jedynie w 1-3 proc. przypadków; charakteryzuje się opuchlizną goleni przebiegającą bez obrzęku stóp, wynikającą ze stanu zapalnego w obrębie skóry,
• wole tarczycowe, czyli powiększenie obwodu szyi,
• akropachia tarczycowa – bardzo rzadki objaw, charakteryzujący się zgrubieniem i zaokrągleniem końcowych paliczków dłoni.

Choroba Gravesa-Basedowa – jak rozpoznać?

Czy zauważalne objawy wystarczą do rozpoznania choroby Gravesa-Basedowa? Niektóre są bardzo charakterystyczne (np. obrzęk przedgoleniowy czy orbitopatia tarczycowa), ale każde niepokojące obserwacje powinny zostać potwierdzone dokładną diagnostyką, aby rozróżnić chorobę Gravesa-Basedowa od nieautoimmunologicznej nadczynności tarczycy.

W celu rozpoznania choroby lekarz endokrynolog może zlecić:

• badanie USG tarczycy – w badaniu obrazowym charakterystyczna jest hipoechogeniczność miąższu tarczycy oraz wzmożone unaczynienie i powiększenie gruczołu (tzw. wole naczyniowe),

• badania laboratoryjne krwi – stężenie TSH w surowicy będzie obniżone, a FT3  i FT4 mogą być podwyższone; charakterystyczna jest obecność przeciwciał przeciwko receptorowi tarczycy – anty TSH-R (TRAb – w 95 proc. przypadków) oraz anty-TPO (w 70 proc. przypadków).

Choroba Gravesa-Basedowa – leczenie

Choroba Gravesa-Basedowa jest chorobą, którą leczy się wyłącznie objawowo. Głównym celem leczenia jest osiągnięcie eutyreozy, czyli właściwego poziomu hormonów tarczycowych. W zależności od rodzaju i nasilenia objawów stosuje się leki przeciwtarczycowe, jod promieniotwórczy lub leczenie operacyjne, polegające na usunięciu części lub całości nadczynnego miąższu tarczycy. Leczenie orbitopatii tarczycowej opiera się na stosowaniu leków przeciwzapalnych i immunosupresyjnych, czyli zmniejszających aktywność układu odpornościowego i produkowanych przez niego przeciwciał.  

Choroba Gravesa-Basedowa – dieta

W przebiegu choroby Gravesa-Basedowa duże znaczenie ma odpowiednia dieta, która może stanowić uzupełnienie leczenia. Główne założenia zalecanej diety to:

• zapobieganie utracie masy ciała przez zwiększoną kaloryczność posiłków z dużym udziałem białka,
• witaminy A, C, E – mające działanie antyoksydacyjne,
• zwiększona podaż wapnia,
• suplementacja kwasów tłuszczowych omega-3,
• lekkostrawność posiłków – unikanie potraw smażonych i wzdymających.

Czy choroba Gravesa-Basedowa jest niebezpieczna?

Choroba Gravesa-Basedowa przebiega z okresami zaostrzeń i łagodzenia objawów. Niekiedy dochodzi do samoistnej remisji, w innych przypadkach powoduje groźne, a nawet śmiertelne powikłania w postaci przełomu tarczycowego (wysoka gorączka, tachykardia, śpiączka). Choroba Gravesa-Basedowa zwiększa ryzyko udaru mózgu i zawału serca. Choroby nie należy lekceważyć nawet w okresach remisji. Odpowiednie leczenie pozwala kontrolować jej przebieg i łagodzić objawy.

Bibliografia:

1. Dieta w chorobach tarczycy. Tuchendler P, Zdrojewicz Z. Medycyna Rodzinna 2017, t. 20, nr 4, s. 299-303.
2. Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna, Kraków 2021.