Afazja

Afazja (gr. aphates) oznacza dosłownie osobę niemówiącą. Jest to nieprawidłowość w obszarze korowym lub podkorowym mózgu, której efektem jest zaburzenie mowy, jej utrata albo niezdolność do jej rozumienia.

Najczęściej afazja ma związek z defektami w obrębie kory mózgowej – w okolicy ośrodka Broki (w płacie czołowym) i ośrodka Wernickego (w płacie skroniowym). Tego rodzaju defekty mogą przybierać formy afazji:

• ruchowej – charakteryzującej się trudnością w spontanicznym wypowiadaniu się i powtarzaniu cudzych wypowiedzi na głos. Osoba dotknięta tą postacią afazji rozumie co się do niej mówi, ale sama nie potrafi właściwie się wypowiadać. Pomija słowa, składa zdania niegramatycznie, myli czasy. Jej wypowiedzi są przez to niezrozumiałe;
• czuciowej – charakteryzującej się trudnością w rozumieniu mowy. Osoba dotknięta tą postacią afazji słyszy, że ktoś coś mówi, ale nie potrafi rozróżnić wydawanych dźwięków. Zamienia sylaby, które brzmią podobnie, dodaje nowe i mówi szybko;
• kondukcyjnej – charakteryzującej się trudnością w powtarzaniu wypowiedzi mimo w miarę płynnej mowy i jej rozumienia. Osoba dotknięta tą postacią afazji rozumie co się do niej mówi i sama potrafi się wypowiedzieć, ale podczas parafrazy, przeinacza zdania i jest tego świadoma;
• transkorowej – charakteryzującej się trudnością w poprawnej mowie spontanicznej i rozumieniu wypowiedzi, przy jednoczesnym umiejętnym powtarzaniu usłyszanych zdań;
• nominacyjnej – charakteryzującej się trudnością w nazywaniu przedmiotów. Osoba dotknięta tą postacią afazji opowiada o przedmiocie, wyjaśniając jego funkcje i zastosowanie, nie mogąc przypomnieć sobie jego nazwy albo stosuje nazwy zbliżone (lecz nie synonimiczne).

Współcześnie mianem afazji określa się także zaburzenia pozakorowe:

• afazję po uszkodzeniu jąder podkorowych – zaburzeniom nazywania, rozumienia i wypowiedzi spontanicznych towarzyszą trudności w zapamiętywaniu, skupianiu uwagi i ostrym widzeniu;
• zaburzenia językowe po uszkodzeniu prawej półkuli – zaburzenia zauważalne są podczas szybkiego zapisywania, gdy chory pomija litery lub całe słowa albo odwrotnie – powtarza je. W mowie, natomiast, nadmiernie uszczegóławia wypowiedzi, pomija wątki na rzecz dygresji, nie potrafi wyczuć emocji rozmówcy, a także przenośni czy ironii;
• afazję w zespołach otępiennych – początkowo pojawiają się zaburzenia płynności słownej, a następnie pogorszenie rozumienia (bez zaburzenia zdolności powtarzania wypowiedzi). Zdania stają się niespójne, co utrudnia komunikację.