Cyklosporyna A, ilościowo

Oznaczenie stężenia cyklosporyny w krwi żylnej. Cyklosporyna A (nazwa międzynarodowa: ciclosporin; nazwy preparatów handlowych: Equoral, Sandimmun, Sandimmun Neoral) jest związkiem chemicznym wykorzystywanym jako lek immunosupresyjny, stosowany u biorców allogenicznych przeszczepów narządów: nerki, serca, wątroby i trzustki oraz szpiku kostnego. Działanie leku jest wielokierunkowe, główny efekt polega na hamowaniu komórkowej i humoralnej odpowiedzi odpornościowej, m.in. przez blokowanie aktywacji pomocniczych i cytotoksycznch limfocytów T i promowanie komórek supresorowych. Do głównych działań niepożądanych cyklosporyny należą: nefrotoksyczność, hepatoksyczność i neurotoksyczność. Wchłanianie cyklosporyny jest powolne, bardzo zmienne (5 – 40%),  zależy od preparatu i jego formy. Maksymalne stężenie w krwi osiągane jest po 4 – 6 godzinach. Lek wiąże się w 90% z białkami osocza i ulega koncentracji w erytrocytach. Stężenie w krwi pełnej koreluje ze stopniem immunosupresji oraz toksycznością. Korelacja dawki leku i stężenia w krwi jest bardzo słaba dla większości postaci leku, nieznacznie wyższa jedynie dla mikroemulsji. Immunosupresja jest uzyskiwana przy stężeniu 100 ng/ml w krwi pełnej. Wymagane stężenia leku zależą od rodzaju przeszczepianego narządu. Przekroczenie stężenia 600 ng/ml prowadzi do uszkodzenia toksycznego wątroby, nerek i zaburzeń neurologicznych oraz do rozwoju zakażeń. Eliminacja leku zachodzi dwufazowo. Czas półtrwania w pierwszej fazie wynosi 3 – 7 godzin, a w drugiej, wolniejszej do 25 godzin. Cyklosporyna podlega metabolizmowi przez enzym CyP3A4, który jest wspólny dla szerokiego spektrum ksenobiotyków, w tym leków, co uzależnia jej stężenie od stosowanych równocześnie specyfików. Ilościowe oznaczenie cyklosporyny w krwi wykonuje się w celu zmniejszenia ryzyka odrzucenia przeszczepu i dla uniknięcia efektów toksycznych wynikłych z nieprawidłowego dawkowania. Piśmiennictwo  medyczne proponuje różne metody określania stężenia terapeutycznego cyklosporyny w krwi, przykładowo: jako stężenie po 2 godzinach (ang. C2 monitoring) lub  stężenie ustalane na podstawie pola pod krzywą zależności stężenia od czasu, w pierwszych 4 godzinach od podania dawki.

Wzrost stężenia leku: przedawkowanie, równoległe stosowanie leków, jak: antybiotyki makrolidowe, ketokonazol, flukonazol, itrakonazol, worykonazol, diltiazem, nikardypina, werapamil, metoklopramid, doustne środki antykoncepcyjne, danazol, metyloprednizolon (duże dawki), allopurynol, amiodaron, kwas cholowy i jego pochodne, leki z grupy inhibitorów proteaz, imatinib, kolchicyna;

Obniżenie stężenia: błędne stosowanie, równoległe stosowanie leków, jak: barbiturany, karbamazepina, okskarbazepina, fenytoina, nafcylina, sulfadymidyna podawana dożylnie, ryfampicyna, oktreotyd, probukol, orlistat, ziele dziurawca (Hypericum perforatum), tiklopidyna, sulfinpirazol, terbinafina, bosentan.

Wzrost stężenia leku: przedawkowanie, równoległe stosowanie leków, jak: antybiotyki makrolidowe, ketokonazol, flukonazol, itrakonazol, worykonazol, diltiazem, nikardypina, werapamil, metoklopramid, doustne środki antykoncepcyjne, danazol, metyloprednizolon (duże dawki), allopurynol, amiodaron, kwas cholowy i jego pochodne, leki z grupy inhibitorów proteaz, imatinib, kolchicyna;

Obniżenie stężenia: błędne stosowanie, równoległe stosowanie leków, jak: barbiturany, karbamazepina, okskarbazepina, fenytoina, nafcylina, sulfadymidyna podawana dożylnie, ryfampicyna, oktreotyd, probukol, orlistat, ziele dziurawca (Hypericum perforatum), tiklopidyna, sulfinpirazol, terbinafina, bosentan.