Fenytoina, ilościowo

Ilościowy pomiar stężenia fenytoiny w surowicy krwi żylnej. Fenytoina (nazwa międzynarodowa: phenytoin; preparaty handlowe: Epanutin parenteral, Phenytoinum WZF) jest preparatem przeciwdrgawkowym i przeciwarytmicznym używanym w leczeniu pierwotnych lub wtórnych uogólnionych napadów toniczno-klonicznych, w napadach częściowych, w stanie padaczkowym. Fenytoina moduluje synaptyczne kanały sodowe przedłużając inaktywację, co powoduje zmniejszenie podatności neuronu na pobudzenie i podwyższenie progu drgawkowego. Lek zapobiega występowaniu drgawek pod wpływem bodźców zewnętrznych i ogranicza rozprzestrzenianie się bodźców z ogniska padaczkowego. Wykazuje ponadto działanie inotropowo ujemne i hamuje automatyzm ośrodków drugo i trzeciorzędowych serca. Fenytoina jest trudno rozpuszczalna w wodzie. Po podaniu domięśniowym wytrąca się w miejscu podania i tam ulega powolnemu wchłanianiu. Przy doustnym stosowaniu jej wchłanianie zwiększone jest przez pokarm. W krwi fenytoina w 90-95% związana jest z białkami osocza, natomiast efekt farmakologiczny wywiera frakcja wolna. Inne leki (jak salicylany) czy poziom białek (np. hipoalbuminemia), wpływając na wielkość wolnej frakcji, wpływają na efekt fenytoiny. Fenytoina jest metabolizowana przez wątrobowe enzymy mikrosomalne: CyP2C19 i CyP2C9, a głównym metabolitem jest 5-(p-hydroksyfenylo)-5-fenylohydantoina, wydalana w postaci glukuronianu. Czas półtrwania fenytoiny wykazuje duże różnice osobnicze i może wahać się od 7 do 42 godzin. Układ metabolizujący ulega łatwo wysyceniu, a wówczas mała dawka fenytoiny może spowodować dużą zmianę stężenia w surowicy. Osobnicze różnice w metabolizmie fenytoiny powodują konieczność indywidualnego ustalania sposobu dawkowania na podstawie oznaczeń poziomu leku w krwi. Do najczęstszych objawów toksycznych fenytoiny należą, w zależności od stężenia: ataksja, oczopląs, nagłe zwiększenie napadów, zaburzenia mowy, drżenia, wzmożone odruchy, senność, nudności, wymioty, śpiączka, niedociśnienie, niewydolność krążeniowo-oddechowa ze skutkiem śmiertelnym. Równoległe zażywanie leków indukujących enzymy oksydacyjne CyP2C19 i CyP2C9 (karbamazepina, barbiturany, rezerpina) prowadzi do zwiększenia metabolizmu fenytoiny i obniżenia jej stężenia. Leki konkurujące z fenytoiną powodują spowalnianie przemian związku, a przez to zwiększenie stężenia leku we krwi (topiramat, chloramfenikol, disulfiram , izoniazyd, omeprazol). Wybór momentu pobrania próbki krwi do badania zależy od rodzaju potrzebnej lekarzowi informacji. W przypadku podejrzenia zatrucia, krew do badań należy pobrać po osiągnięciu maksymalnego stężenia leku w surowicy, tj. 4 do 5 godzin po podaniu ostatniej dawki (do 8 godzin przy podaniu leku z jedzeniem lub lekami zwiększającymi kwaśność żołądka). W celu potwierdzenia prawidłowości dawkowania, poziom fenytoiny należy oznaczać w momencie, gdy jej stężenie w surowicy jest najniższe, czyli tuż przed podaniem następnej dawki.

Zwiększenie stężenia leku: przedawkowanie; równoległe stosowanie leków: amiodaron, topiramat, chloramfenikol, chlordiazepoksyd, diazepam, dikumarol, diltiazem, disulfiram, estrogeny, fluoksetyna, leki przeciwgrzybicze (np. amfoterycyna B, flukonazol, ketokonazol, mikonazol, itrakonazol), antagoniści receptorów H2, halotan, izoniazyd, metylofenidat, nifedypina, omeprazol, pochodne fenotiazyny, fenylbutazon, salicylany, imidy kwasu bursztynowego, sulfonamidy, tolbutamid, trazodon, wiloksazyna, alkohol (duża jednorazowa dawka);

Obniżenie stężenia leku: nieprawidłowe dawkowanie; równoległe z stosowanie leków: kwas foliowy, karbamazepina, barbiturany, rezerpina, ryfampicyna, sukralfat, teofilina, wigabatryna, alkohol (przewlekłe użycie), preparaty zawierające wyciąg z dziurawca zwyczajnego.