Karbamazepina, ilościowo

Pomiar stężenia karbamazepiny w surowicy krwi żylnej. Karbamazepina (nazwa międzynarodowa: cabamazepine; preparaty handlowe: Amizepin, Finlepsin, Neurotop, Tegretol, Timonil) jest pochodną dibenzoazepiny o budowie cząsteczki zbliżonej do trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych. Jest lekiem o działaniu przeciwdrgawkowym, neurotropowym i psychotropowym. Karbamzepina stosowana jest między innymi w padaczce w uogólnionych napadach toniczno-klonicznych, napadach częściowych oraz w postaciach mieszanych, a także w neuralgii nerwu trójdzielnego, w zaburzeniach afektywnych dwubiegunowych, w zespołach psychoorganicznych, schizofrenii i moczówce prostej. Lek blokuje synaptyczne kanały sodowe, przez co hamuje powtarzalne wyładowania neuronów oraz zmniejsza przekaźnictwo synaptyczne. Po podaniu doustnym karbamazepina jest wchłaniana powoli i niemal całkowicie. Czas wchłaniania zależy od postaci leku: dla syropu wynosi maksymalnie 2 godz., dla postaci o przedłużonym działaniu 24 godz. W 80% karbamazepina wiąże się z białkami osocza. Metabolizm leku zachodzi głównie w wątrobie i jest związany z cytochromem P450 3A4 (CyP3A4). Czas półtrwania karbamazepiny wynosi początkowo 24 – 36 godzin, następnie podczas długotrwałego stosowania, w wyniku indukcji przez karbamazepinę enzymów mikrosomalnych i białka transportującego – glikoproteiny P, skraca się do 10-20 godzin. W toku przemian karbamazepiny powstaje jej aktywny metabolit o działaniu przeciwpadaczkowym, 10,11-epoksyd, o czasie półtrwania 6 godzin. Ponad 70% leku wydalane jest z moczem, a pozostała część dawki usuwana jest z kałem. Toksyczność leku pojawia się po przekroczeniu w surowicy stężenia 15 ug/ml. Do objawów przedawkowania należą: niewyraźne widzenia, parestezje, oczopląs, ataksja, senność, podwójne widzenie. U dzieci metabolit leku, 10,11-epoksyd-karbamazepina, ulega kumulacji, co może prowadzić do objawów zatrucia mimo terapeutycznych stężeń karbamazepiny. Leki indukujące aktywność CyP3A4 (m.in. erytromycyna, fenytoina, oksykarbazepina) zwiększają klirens karbamazepiny. Jednoczesne przyjmowanie karbamazepiny i  itrakonazolu lub soku grejpfrutowego obniża stężenie leku w wyniku interakcji z enzymem CyP3A4. Badanie polega na oznaczeniu stężenia karbamazepiny w surowicy krwi. W przypadku podejrzenia łagodnego zatrucia, próbkę należy pobierać w spodziewanym momencie najwyższego stężenia leku w krwi, to znaczy w 4 do 8 godzin po podaniu doustnym (postaci o nieprzedłużonym czasie wchłaniania). Stężenie karbamazepiny powyżej 35 ug/ml sugeruje poważne zatrucie.

W immunochemicznych metodach oznaczeń możliwe są interakcje z trójpierścieniowymi lekami przeciwdepresyjnymi.

Podwyższone stężenie leku: przedawkowanie, stosowanie itrokonazolu, spożywanie soku grejpfrutowego;

Obniżone stężenia leku: nieprawidłowe stosowanie, długotrwałe stosowanie, jednoczesne stosowanie leków: felbamat, metsuksymid, okskarbazepina, fenobarbital, fensuksymid, fenytoina, fosfenytoina, prymidon, progabid, cisplatyna, doksorubicyna, ryfampicyna, teofilina, aminofilina, izotretynoina, preparaty zawierające ziele dziurawca, klonazepam, kwas walproinowy, walpromid.