M2-PK + Krew utajona w kale

Badanie przydatne w diagnostyce przesiewowej zmian rozrostowych jelit: złośliwych i łagodnych zmian nowotworowych jelita grubego, kwalifikujące do specjalistycznej diagnostyki obrazowej w kierunku raka jelita grubego. Kinaza pirogronianowa, PK (ang. pyruvate kinase) jest kluczowym enzymem metabolizmu glukozy w cyklu glikolizy. Katalizuje ostatni etap glikolizy: defosforylację fosfoenolopirogronianu do pirogronianu i jest odpowiedzialna za produkcję energii na ścieżce glikolitycznej. W warunkach fizjologicznych występuje głównie w izoformach charakterystycznych dla tkanek i ich metabolizmu o  strukturze tetrameru. W trakcie transformacji nowotworowej, tetrameryczne izoenzymy specyficzne tkankowo (np. mózgowy czy wątrobowy) zanikają, ustępując miejsca formie dimerycznej: M2-PK (ang. tumor M2 pyruvate kinase). Wytwarza się charakterystyczny dla komórek nowotworowych stan dominacji formy M-2PK i związane z tym ukierunkowanie metabolizmu komórki na procesy syntezy konieczne dla szybkich podziałów komórek. Poziom wydzielanego do płynów fizjologicznych izoenzymu M2-PK jest znacznie wyższy w tkankach zmienionych nowotworowo niż w prawidłowych, co znajduje odbicie w podniesionym stężeniu M2-PK w osoczu chorych na raka, m.in. trzustki, żołądka, przełyku i w kale chorych na raka jelita grubego. Istotne jest, że forma dimeryczna, charakterystyczna dla metabolizmu komórek nowotworowych, występuje również w prawidłowych komórkach podlegających profliferacji, przykładowo: fibroblastach, komórkach zarodkowych czy komórkach macierzystych. Uwalniana do osocza M2-PK bywa stosowana jako marker nowotworów płuc, piersi, nerek etc. Obecna w kale jest markerem pomocniczym w diagnostyce przesiewowej nowotworów przewodu pokarmowego, o swoistości obniżonej jednak przez związek ze wzmożoną proliferacją komórek w przewlekłych stanach zapalnych lub łagodnych zmianach rozrostowych, jak polipy jelita grubego. W przypadku pomiaru M2-PK w osoczu, czułość diagnostyczną dla określonego nowotworu wzrasta dzięki równoczesnemu oznaczeniu markera bardziej specyficznego dla tego nowotworu (np. CEA w raku jelita grubego). W przypadku pomiaru M2-PK w kale swoistość diagnostyczna w kierunku złośliwych zmian nowotworowych wzrasta dzięki równoczesnemu oznaczeniu w kale krwi utajonej. Dodatni wynik obu oznaczeń stanowi wskazanie do kwalifikacji badanego do dalszych badań obrazowych i konsultacji ze specjalistą.

Obecność krwi w kale nie w każdym przypadku musi wywoływać odczuwalne lub łatwo zauważalne objawy. W celu precyzyjnej diagnostyki krwawień do dolnego odcinka przewodu pokarmowego należy wykonać specjalistyczny test laboratoryjny, czyli badanie próbki kału na krew utajoną. Przeprowadzenie tego testu pozwala na wykrycie nawet niewielkich ilości krwi wydalanych wraz ze stolcem. Zjawisko to może świadczyć o rozwoju wielu stanów chorobowych, dlatego omawiane badanie posiada wysoką przydatność kliniczną. Na czym polega badanie kału na krew utajoną, kto powinien zbadać krew utajoną w kale, jak przygotować się do badania oraz o czym może świadczyć nieprawidłowy wynik dodatni wynik badania na krew utajoną w kale?

Badanie na krew utajoną w kale to test laboratoryjny, który przeprowadzany jest w próbce stolca. Krew utajona to niewielka domieszka krwi w stolcu, która z definicji nie wywołuje jakichkolwiek zmian w konsystencji ani barwie kału. Za pojawienie się tak ograniczonych ilości krwi w stolcu najczęściej odpowiadają krwawienia o niskiej intensywności w obrębie przewodu pokarmowego. Do wystąpienia tzw. „podkrwawiania” może dochodzić w przebiegu wielu chorób, z których najbardziej niebezpieczną jest rak jelita grubego. W wielu przypadkach wykrycie krwi utajonej w kale stanowi jeden z pierwszych sygnałów diagnostycznych, które mogą świadczyć o rozwoju tej choroby.

Omawiane badanie na krew utajoną w kale przeprowadzane jest z wykorzystaniem metod immunochemicznych. W przeciwieństwie do tzw. testu gwajakowego, w przypadku badania immunochemicznego nie zachodzi potrzeba modyfikacji diety przed pobraniem próbki do badania. Dodatkowo, badanie immunochemiczne cechuje się wyższą czułością analityczną. Posiada ono jednak pewne ograniczenia – w większości przypadków metoda ta jest w stanie skutecznie wykryć jedynie krew pochodzącą z dolnego odcinka przewodu pokarmowego. W przypadku krwawień zlokalizowanych w górnym odcinku wynik badania na krew utajoną w kale może być fałszywie ujemny.

Badanie na krew utajoną w kale zazwyczaj zostaje zlecone w przypadku uwidocznienia anemii, czyli niedokrwistości w badaniu morfologicznym krwi obwodowej. Najczęściej wykryta niedokrwistość cechuje się zmniejszoną objętością krwinki czerwonej – jest to więc anemia mikrocytarna. Do jej rozwoju dochodzi na skutek długotrwałego krwawienia o niskim nasileniu, które powoduje utraty zapasów żelaza oraz zaburzoną syntezę nowych erytrocytów. Badanie próbki kału w kierunku krwi utajonej jest jednym z podstawowych testów, wykonywanych w celu wykrycia źródła tego krwawienia.

Krwawienie o słabym nasileniu w obrębie dolnego odcinka przewodu pokarmowego może wynikać z wielu chorób, jak np. różnego typu choroby zapalne jelit. W wielu przypadkach jest to jednak pierwszy objaw rozwijającego się raka jelita grubego. Podobnie jak wiele innych nowotworów, rak jelita grubego może przez długi czas przebiegać w sposób bezobjawowy. Często do wykrycia tego schorzenia prowadzi uwidocznienie w rutynowej morfologii obecności anemii oraz przeprowadzenie badania na krew utajoną w kale. Rozrosty nowotworowe obecne w jelicie łatwiej ulegają uszkodzeniu niż tkana prawidłowa, co prowadzi doprzewlekłych krwawień. Ze względu na długi, skąpoobjawowy przebieg wczesnych stadiów zaawansowania raka jelita grubego, osobom po 50 roku życia zaleca się regularnie wykonywać badanie na krew utajoną w kale. Postępowanie to umożliwia wczesne wykrycie niepokojących nieprawidłowości, które mogą świadczyć o rozwoju raka oraz wdrożenie właściwego postepowania diagnostyczno-leczniczego.

O wykonaniu badania na krew utajoną w kale najczęściej decyduje lekarz po uwidocznieniu anemii mikrocytarnej w morfologii krwi obwodowej oraz przy występowaniu dodatkowych obciążeń zdrowotnych, które zwiększają prawdopodobieństwo pojawienia się krwawień do dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Anemia może przebiegać ze zmiennym nasileniem objawów, które w dużym stopniu zależne są od głębokości niedoborów hemoglobiny w organizmie pacjenta oraz od czasu trwania tych nieprawidłowości. Najczęstsze objawy, które pojawiają się w anemii to m.in.:

• Uczucie przewlekłego braku sił,
• Nadmierna bladość skóry i błon śluzowych,
• Zwiększona męczliwość,
• Ból głowy,
• Zawroty głowy,
• Uczucie kołatania serca,
• Przyspieszone tętno,
• Zaburzenia koncentracji.

• Wiek powyżej 50 roku życia,
• Występowanie raka jelita grubego w rodzinie,
• Nadwaga oraz otyłość,
• Brak aktywności fizycznej,
• Nieprawidłowa dieta (bogata w smażone, czerwone mięso, uboga w warzywa i owoce),
• Palenie papierosów,
• Nadmierne spożycie alkoholu,
• Występowanie nieswoistych zapaleń jelit,

Opisywane badanie krwi utajonej w kale wykonywane jest z użyciem metod immunochemicznych. Oznacza to, że przed badaniem nie zachodzi konieczność stosowania specjalnej diety. W przypadku przyjmowania na stałe leków należy skontaktować się z lekarzem, gdyż niektóre preparaty mogą wpływać na wynik tego testu. Badanie przeprowadzane jest w próbce stolca, który musi zostać pobrany do specjalnego pojemnika. Pojemniki na próbki dostępne są w aptekach lub też punktach diagnostycznych, gdzie przeprowadzane jest badanie. Należy pobrać próbkę w rozmiarze opisanym na pojemniku.

W celu interpretacji wyników badania na krew utajoną w kale należy zestawić otrzymany rezultat z opisem, który umieszczony jest na wydawanej dokumentacji. Wyróżnia się dwa rodzaje wyników tego badania – wynik dodatni (pozytywny) oraz wynik ujemny (negatywny).

Wynik negatywny oznacza, że w badanej próbce nie została wykryta krew. Ze względu na ograniczenia omawianej metody analitycznej wynik ujemny można uzyskać  w przypadku krwawienia w górnym odcinku przewodu pokarmowego, jednak z dużą pewnością wyklucza on aktywne krwawienie w obrębie dolnego odcinka.

Wynik dodatni (pozytywny) oznacza, ze w badanym materiale wykryto elementy morfotyczne. Najprawdopodobniej wskazuje to na występowanie krwawienia w obrębie dolnego przewodu pokarmowego. Należy pamiętać, że wynik ten niekoniecznie świadczy o rozwoju raka jelita grubego. Krew w kale może być obecna także w następujących sytuacjach klinicznych:

• Guzki krwawnicze odbytnicy (hemoroidy),
• Stany zapalne jelit (m.in. choroba Crohna-Leśniewskiego),
• Wrzody dwunastnicy oraz żołądka,
• Efekt uboczny stosowania niektórych leków,
• Polipy jelita,
• Uchyłek Meckela.