Osmolalność moczu

Osmolalność moczu. Badanie przydatne w diagnostyce chorób nerek i gospodarki elektrolitowej Określenie osmolalności  (osmolarność ) jest pośrednim oznaczeniem liczby moli substancji osmotycznie czynnej w 1 kg rozpuszczalnika, którym jest woda. Badanie jest przydatne w ocenie równowagi pomiędzy objętością wody i rozpuszczonych w niej związków w krwi lub w moczu. Pozwala na identyfikację substancji, które mogą wpływać na tę równowagę, w efekcie, na  ocenę zdolności nerek do utrzymania prawidłowej gospodarki wodno-elektrolitowej.  Badanie może być wykorzystane do określania  stanów przewodnienia lub odwodnienia organizmu. Osmolalność surowicy jest mierzona osmometrem lub obliczana ze wzoru,  stanowiącego wystarczające przybliżenie, uwzględniającego stężenia głównych, osmotycznie czynnych cząsteczek, obecnych normalnie w surowicy. Osmolalność = 2x[Na+] + [mocznik] + [glukoza], przy czym nawias kwadratowy oznacza stężenie jonów/cząsteczk.  Osmolalność jest podawana w miliosmolach (mosmol) na litr surowicy lub kg wody. We wzorze występuje podwójne stężenie jonów [Na+]  by uwzględnić rolę anionów [Cl-] i [HCO3-]. Mocznik jest osmotycznie nieaktywny, gdyż przechodzi swobodnie przez ściany komórek, ale jest istotny przy pomiarze dokonywanym osmometrem, stąd jego  obecność we wzorze. Glukoza, analogicznie do mocznika, nie jest elektrolitem, ale jest osmotycznie czynna. Może powodować przesunięcie wody z komórek do osocza, zwiększając tym samym objętość osocza i zwiększając  wydalanie rozrzedzonego moczu. Osmolalność moczu fizjologicznie zmienia się w większym zakresie niż krwi. Typowo jest najwyższa rano, ze względu na przyjmowanie niewielkiej lub żadnej objętości płynu w porze nocnej. Osmolalność rannego moczu większa niż 600 (a zwłaszcza 800) mmol/kg  wyklucza moczówkę prostą. U osób zdrowych, w przypadku niskiej osmolalności surowicy (<270 mosmol/kg),  związanej z hiponatremią ,  mocz powinien być silnie rozcieńczony, o osmolalności mniejszej niż 100 mosmol/kg. Osoby z hiponatremią  i podniesionym stężeniem hormonu antydiretycznego ( ADH)  w krwi wydalają mocz bardziej skoncentrowany (>100 mosmol/kg) . U osób zdrowych, w przypadku odwodnienia i osmolalności krwi >290 mosmol/kg, mocz jest skoncentrowany (>600 mosmol/kg). U osób z patologiczną niemożnością zagęszczania moczu dochodzi do moczówki prostej.W miarę postępowania niewydolności nerek zanika zdolność utrzymywania wahań osmolalności  surowicy w niewielkim zakresie kosztem równoczesnych dużych wahań koncentracji moczu. Badanie może być wykonywane próbkach pobranych w różny sposób. Sposób pobrania próbki moczu  należy uzgodnić z laboratorium.