Salicylany, ilościowo

Oznaczenie stężenia salicylanów w surowicy krwi żylnej. Najistotniejszymi w medycynie związkami z grupy salicylanów (soli i estrów kwasu salicylowego) są preparaty kwasu acetylosalicylowego (ASA) i kwasu salicylowego. Posiadają właściwości przeciwgorączkowe, przeciwbólowe i przeciwzapalne poprzez blokowanie syntezy prostaglandyn w tkankach. Kwas acetylosalicylowy (ASA) hamuje ponadto agregację płytek krwi. ASA wchłaniany jest z przewodu pokarmowego szybko, w 80 – 100 % dawki i osiąga stężenie maksymalne w krwi po około 2 godzinach. Postać rozpuszczalna wchłania się najszybciej i jej działanie następuje nawet po 30 minutach. W przypadku preparatu o wolnym uwalnianiu lub postaci dojelitowej  maksymalne stężenie osiągane jest do 12 godzin. Czas półtrwania ASA w osoczu wynosi około 2-3 godzin, a kwasu salicylowego około 6 godzin. W przypadku wysokich dawek terapeutycznych i dawek toksycznych czas półtrwania salicylanu może ulec przedłużeniu do 15-30 godzin. W przeciwieństwie do innych salicylanów, nie zhydrolizowany kwas acetylosalicylowy nie kumuluje się w surowicy krwi po wielokrotnym podaniu. Tylko około 1% doustnej dawki kwasu acetylosalicylowego wydala się z moczem w postaci nie zhydrolizowanej, pozostała część wydalana jest z moczem w postaci kwasu salicylowego i jego metabolitów. Metabolizm salicylanów szybko ulega wysyceniu nawet przy wysokich dawkach terapeutycznych. U osób z prawidłową czynnością nerek, po jednorazowym podaniu kwasu acetylosalicylowego 80-100% dawki wydalane jest z moczem w ciągu 24-72 godzin. Salicylany bezpośrednio stymulują ośrodek oddechowy w mózgu, wywołując w nadmiernej ilości hiperwentylację i zasadowicę oddechową. Wpływając na szlaki metaboliczne powodują gromadzenie kwasów organicznych. Stopień zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej w organizmie zależy od wieku chorego i przyjętej dawki toksycznej. Do objawów zatrucia salicylanami zaliczane są: szum w uszach, obfite poty, hipertermia, hiperwentylacja, nudności, wymioty, zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej, dezorientacja, ospałość. Poważne objawy zatrucia występują przy stężeniu w osoczu od 300 do 350 µg/ml. Stężenia od 400 do 500 µg/ml mogą prowadzić do stanów śpiączki kończących się zgonem. Poza śpiączką w sytuacjach ekstremalnych, do objawów ciężkiego zatrucia należą: depresja ośrodkowego układu nerwowego, drgawki, oporna kwasica metaboliczna, niewydolność wątroby z zaburzeniami krzepnięcia krwi, niewydolność nerek. Badanie polega na oznaczaniu stężenia salicylanów w krwi. Dla pełnej interpretacji wyniku istotna jest znajomość czasu jaki upłyną od podania leku  oraz postaci leku.  

W reakcji Trindera: przedawkowanie dwuchlorofenazonu, azydki w surowicach kontrolnych, przyjmowanie dwufluorofenylosalicylanu.

Wzrost stężenia leku: przedawkowanie, równoległe stosowanie leków metabolizowanych przez cytochrom P450, np. cymetydyna, odstawienie korytkosteroidów;

Obniżenie stężenia: kortykosteroidy, leki zobojętniające kwas żołądkowy, leki alkalizujące mocz.