Wolne lekkie łańcuchy kappa, PMR

W diagnostyce stwardnienia rozsianego, SM (ang. multiple sclerosis) stosowane jest kryterium McDonalda, opierające się na analizie objawów klinicznych i badań obrazowych (np. rezonans magnetyczny) oraz ocena płynu mózgowo-rdzeniowego, PMR, pod kątem, przede wszystkim obecności prążków oligoklonalnych, OCB (ang. oligoclonal Ig bands) oraz stężenia wolnych łańcuchów lekkich immunoglobulin, FLC (ang. free light chains). Cząsteczki immunoglobulin składają się z dwóch identycznych łańcuchów ciężkich: α, μ, γ, δ, ε - definiujących klasę immunoglobuliny oraz dwóch identycznych łańcuchów lekkich: κ (kappa) lub λ (lambda). Prawidłowo, komórki plazmatyczne wytwarzają zwykle niewielki nadmiar łańcuchów lekkich – wolnych łańcuchów lekkich, FLC (ang. free light chain), które są filtrowane w kłębuszkach nerkowych, a następnie wchłaniane w kanalikach proksymalnych nefronu. Kappa są syntezowane dwa razy szybciej niż lambda, lecz trzykrotnie szybciej wydalane przez nerki, stąd stężenie obu typów łańcuchów we krwi pozostaje w stałej równowadze. Patologiczny nadmiar łańcuchów lekkich w surowicy (sFLC), wiążący się ze stanami chorobowymi, może dotyczyć kompletnych przeciwciał monoklonalnych lub wyłącznie wolnych łańcuchów kappa/lambda. W SM, tak jak innych chorobach neurologicznych, dochodzi do uszkodzeń bariery krew/PMR i zwiększenia jej przepuszczalności, w efekcie do wzrostu w PMR stężenia określonych białek, w tym immunoglobulin. Do oceny stężenia w PMR immunoglobulin służą współczynniki Q, określające stosunek stężeń poszczególnych immunoglobulin w PMR i w surowicy. Ponieważ w procesie zapalnym towarzyszącym SM przez barierę krew/PMR przenikają również syntetyzujące immunoglobuliny limfocyty B, do wzrostu stężenia immunoglobulin w PMR może dojść także w wyniku syntezy immunoglobulin w OUN, tzw. syntezy  wewnątrzoponowej. Wartość współczynników Q poszczególnych immunoglobulin należy analizować w odniesieniu do kolejnego wskaźnika –  współczynnika albuminowego QAlb. Albumina jest białkiem wytwarzanym wyłącznie w wątrobie, stąd jej obecność w PMR jest wyłącznie skutkiem uszkodzenia  bariery krew/PMR. Wartość współczynnika QAlb , będącego ilorazem stężeń albuminy w PMR i w surowicy, jest miarą szczelności/uszkodzenia bariery krew/PMR. Śródoponowa synteza FLC jest wczesnym objawem towarzyszącym rozwojowi SM, o sugerowanej większej przydatności diagnostycznej niż analiza OCB. Stężenia wolnych łańcuchów kappa, κFLC, w PMR i surowicy są wielokrotnie wyższe w przypadku SM niż w innych zaburzeniach neurologicznych i u osób zdrowych. W przeciwieństwie do analizy OCB, oznaczenia FLC są ilościowe, przez co eliminują subiektywną interpretację wyników. Pomiar stężenia kFLC wraz z analizą OCB, wykonywane w PMR łącznie, są przydatne dla  oceny wewnątrzoponowej syntezy białek, zwłaszcza, gdy stężenie κFLC jest graniczne lub gdy jednoznaczna interpretacja wyniku OCB jest trudna lub niemożliwa. Pomiar stężenia  κFLC posiada istotność diagnostyczną jedynie w formie indeksu κFLC, który jest kombinacją κFLC i albuminy w surowicy i płynie mózgowo-rdzeniowym. Sugeruje się, by mimo dużej czułości diagnostycznej indeks κFLC, był interpretowany łącznie z indeksem IgG lub OCB. W teście oznaczane są: stężenie kFLC w płynie mózgowo-rdzeniowym; stężenie kFLC w surowicy;  stosunek stężeń kFLC  w PMR i w surowicy oraz wskaźnik kFLC/albumina.