Wymaz z przedsionka pochwy w kierunku paciorkowców grupy B (GBS)

Wymaz z pochwy w kierunku paciorkowców grupy B, GBS (ang. group B streptococcus), badanie  przydatne szczególnie u ciężarnych z zagrożoną ciążą i w diagnostyce powikłań u noworodków zakażonych śród i okołoporodowo. Gatunki rodzaju Streptococcus (paciorkowców) systematyzowane są wg cech genetycznych (sześć grup: I – VI),  fenotypowych (np. serotypy)  i chorobotwórczości. Do genetycznej grupy I (wg rybosomowego RNA, r RNA) zaliczają się o paciorkowce ropotwórcze o serotypach A, B, C (wg podziału Lacenfield opartego na różnicach węglowodanów). Paciorkowce grupy B powodują β-hemolizę (całkowitą hemolizę krwinek czerwonych w hodowli). Paciorkowcem z grupy B jest Streptococcus agalactiae (Str. agalactiae), paciorkowiec bezmleczności, u dorosłych kolonizujący fizjologicznie przewód pokarmowy oraz pochwę u kobiet. Kolonizacja GBS  dotyczy od 10 do 30% ciężarnych. GBS odpowiedzialny jest za groźne zakażenia położnic i noworodków. Do zakażeń takich dochodzi ze względu na sąsiedztwo cewki moczowej i pochwy.  Kolonizacja narządów płciowych ciężarnej przez GBS może prowadzić m.in. do zakażenia i uszkodzenia łożyska i w konsekwencji do przedwczesnego porodu. U noworodków, na które paciorkowiec jest przenoszony w okresie porodu lub okołoporodowym,  może dochodzić do  bakteriemii prowadzącej do posocznicy, zapalenia płuc i opon mózgowych.  Zgodnie z zaleceniami CDC (ang. Centers for Disease Control and Prevention), w celu zwiększenia czułości badania w kierunku GBS zaleca się pobranie dwóch wymazów: z okolicy odbytu oraz dolnej części pochwy.

Badanie w kierunku nosicielstwa GBS stanowi jedno z obowiązkowych badań diagnostycznych, które należy wykonać w trakcie ciąży. Zakażenie tą bakterią w większości przypadków przebiega w sposób bezobjawowy, jednak stanowi istotne zagrożenie dla dziecka ciężarnej pacjentki. W przypadku potwierdzenia tej infekcji występuje ryzyko rozwoju okołoporodowego zakażenia noworodka oraz wystąpienia związanych z tym powikłań zdrowotnych. Wczesne wykrycie nosicielstwa pozwala na wdrożenie właściwego postępowania profilaktycznego, które znacząco zminimalizuje to ryzyko. Na czym polega badanie GBS, kiedy należy wykonać wymaz z pochwy w ciąży, czy badanie wymaga specjalnego przygotowania oraz o czym może świadczyć dodatni wynik badania GBS?

Badanie GBS to test laboratoryjny, który przeprowadzany jest  w materiale biologicznym uzyskanym  na drodze wymazu z przedsionka pochwy. Badanie to pozwala na wykrycie nosicielstwa paciorkowców z grupy B (ang. Group B Streptococcus). Podczas gdy nosicielstwo może nie wywoływać dolegliwości chorobowych odczuwanych przez pacjentkę, to może prowadzić do wystąpienia określonych powikłań zdrowotnych związanych z przebiegiem ciąży oraz wywoływać zakażenie u noworodka w okresie okołoporodowym.

Najistotniejszym z klinicznego punktu widzenia patogenem z grupy GBS jest Streptococcus agalactiae, określany czasem jako paciorkowiec bezmleczności. Szacuje się, że od około 10% do 30% kobiet ciężarnych może być bezobjawowymi nosicielkami tego mikroorganizmu chorobotwórczego. Ryzyko zwiększonego namnażania się paciorkowców z grupy GBS w pochwie w czasie ciąży jest zwiększone, jako że w tym okresie dochodzi do fizjologicznych zmian pH wewnątrz tego narządu, co skutkuje osłabieniem właściwości bakteriobójczych środowiska pochwy. Kolonizacja narządów rodnych wywoływana przez tę bakterię może posiadać charakter przejściowy – z tego powodu badanie wymazu z pochwy przeprowadzane jest na krótko przed planowanym rozwiązaniem ciąży, aby precyzyjnie oszacować ryzyko transmisji patogenu na dziecko podczas porodu.

Przeprowadzenie badania wymazu z pochwy w kierunku GBS zalecane jest wszystkim kobietom będącym w ciąży. Zgodnie z kalendarzem obowiązkowych badań  wg zaleceń PTG (Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego) omawiany test powinien zostać przeprowadzony pomiędzy 33 a 37 tygodniem ciąży.

Aktywne zakażenie bakteriami GBS w trakcie ciąży w znaczącej większości przypadków przebiega bez jakichkolwiek dolegliwości chorobowych. Warto jednak pamiętać, że kolonizacja narządów rodnych przez te bakterie może prowadzić do wystąpienia szeregu powikłań zdrowotnych. Najistotniejsze z nich to m.in.:

• Zakażenia układu moczowo-płciowego,
• Zapalenie błony śluzowej macicy,
• Zapalenie błon płodowych,
• Poporodowe zapalenie jamy macicy,
• Gorączka śródporodowa.

• Zapalenia płuc,
• Zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych,

Badanie GBS w ciąży należy przeprowadzić pomiędzy 33 a 37 tygodniem ciąży. Zalecenie to wynika z faktu, że do zakażenia organizmu dziecka najczęściej dochodzi w okresie okołoporodowym. W przypadku aktywnej infekcji w narządach rodnych może dojść do zakażenia płynu owodniowego, który może dostać się do płuc dziecka podczas porodu. Ryzyko zakażenia przez bakterie GBS zwiększa występowanie określonych komplikacji, takich jak m.in. przedwczesny poród (przed 37 tygodniem ciąży), przedwczesne pęknięcie błon płodowych lub też gorączka śródporodowa.

Dzięki wcześniejszemu wykryciu nosicielstwa GBS u ciężarnej możliwe jest wdrożenie odpowiedniej profilaktyki okołoporodowej. Polega ona na podaniu wybranych antybiotyków po rozpoczęciu porodu. Dzięki temu działaniu ryzyko przeniesienia GBS na organizm dziecka znacząco maleje, a co za tym idzie – zmniejsza się ryzyko rozwoju poważnych schorzeń wywoływanych przez ten patogen. W przypadku braku informacji na temat nosicielstwa GBS profilaktyka antybiotykowa powinna być stosowana rutynowo u wszystkich pacjentek. Dodatkowymi wskazaniami do śródporodowej profilaktyki antybiotykowej jest także występowanie GBS w moczu w trakcie ciąży oraz rozwój zakażenia wywoływanego przez omawianą bakterię u poprzedniego dziecka danej pacjentki.

Badanie GBS przeprowadzane  jest w próbce uzyskanej na drodze wymazu z pochwy oraz okolic odbytu. Materiał do badania może zostać pobrany podczas wizyty w gabinecie ginekologicznym lub też samodzielnie przez pacjentkę za pomocą specjalnego zestawu diagnostycznego. W celu uzyskania wiarygodnego wyniku istotne jest odpowiednie przygotowanie do badania. Około dwa dni przed pobraniem próbki należy zachować abstynencję seksualną, unikać stosowania różnego typu środków aplikowanych do pochwy (takich jak kremy lub globulki) oraz preparatów używanych na skórze okolic intymnych. W przypadku niedawnego stosowania antybiotykoterapii należy skontaktować się z lekarzem w celu ustalenia odpowiedniego terminu wykonania badania, jako że niedawne leczenie przeciwbakteryjne może zafałszować rezultaty wymazu w kierunku GBS w ciąży.

Aby prawidłowo, samodzielnie pobrać wymaz z pochwy na test w kierunku nosicielstwa GBS należy ściśle przestrzegać instrukcji, które znajdują się w zestawie do badania. Sam proces pobrania nie jest bolesny, a jego przeprowadzenie jest dość proste. Wymaz należy pobrać za pomocą specjalistycznej wymazówki z dołączonym podłożem transportowym, które zapewnia prawidłowe warunki dla bakterii do momentu analizy materiału w laboratorium. Przed pobraniem wymazu należy dokładnie umyć i osuszyć ręce oraz obmyć narządy intymne za pomocą ciepłej wody bez użycia mydła lub innych środków chemicznych. Wymaz należy w pierwszej kolejności pobrać z przedsionka pochwy, po czym używając tej samej wymazówki należy pobrać wymaz z okolic odbytu. Po pobraniu próbki wymazówkę należy ostrożnie (nie dotykając innych przedmiotów) umieścić w przygotowanej probówce. Tak pobrany materiał do badania powinien być przechowywany w temperaturze pokojowej oraz dostarczony do laboratorium w przeciągu maksymalnie 72 godzin.

Wyniki badania wymazu na GBS najczęściej dostępne są w przeciągu 3 do 9 dni roboczych. Dokładny czas oczekiwania może ulegać zmianom. Zależny jest on także od tego, w której placówce diagnostycznej wykonywane jest badanie. Podane powyżej wartości stanowią jedynie orientacyjny przedział czasu, w którym mogą być dostępne wyniki testu. W celu uzyskania dokładnych informacji należy kontaktować się bezpośrednio z daną placówką laboratoryjną.

Interpretacja wyników badania wymazu z pochwy w kierunku nosicielstwa paciorkowca GBS powinna być przeprowadzana poprzez zestawienie otrzymanego rezultatu z informacją o znaczeniu wyników, która umieszczana jest na dokumentacji wydawanej pacjentce.

Wyróżnia się dwa rodzaje wyniku tego badania – wynik pozytywny (dodatni) oraz wynik negatywny (ujemny). Wynik negatywny świadczy o niewykryciu paciorkowców GBS, czyli najprawdopodobniej o ich nieobecności w drogach rodnych badanej kobiety. Warto mieć na uwadze, że w przypadku nieprawidłowo pobranego wymazu, stosowania antybiotykoterapii w momencie pobrania próbki lub na skutek innych błędów metodologicznych wynik może być fałszywie ujemny. Jest to jednak zjawisko dość rzadkie.

Wynik pozytywny oznacza, że w badanej próbce znajdowały się paciorkowce GBS, a co za tym idzie pacjentka jest nosicielką tego patogennego drobnoustroju.. Otrzymanie dodatniego wyniku wymaga zgłoszenia tego faktu lekarzowi prowadzącemu ciążę. Na podstawie otrzymanych danych będzie on w stanie zaplanować odpowiednie postępowanie profilaktyczne, które pozwoli na minimalizację ryzyka zakażenia dziecka w okresie okołoporodowym.