Zonulina w surowicy

Badanie przydatne w ocenie stopnia uszkodzenia błony śluzowej jelita i jej wzmożonej przepuszczalności w przewlekłych stanach zapalnych jelit. Zonulina, jest białkiem o masie cząsteczkowej 47 kDa, syntetyzowanym przez komórki jelitowe i wątrobowe, odwracalnie modulującym (zwiększającym) przepuszczalność ścisłych połączeń (ang. tight junctions) pomiędzy komórkami nabłonka jelita cienkiego (enterocytami). Stanowi element mechanizmu wrodzonej odporności jelitowej. Jej stężenie we krwi oraz w kale jest użytecznym markerem serologicznym oceny integralności bariery śluzowej jelit. Antygeny i makrocząsteczki pokonują barierę nabłonkową jelita za pośrednictwem szlaków transkomórkowych (wbrew gradientowi stężenia)  lub parakomórkowych (pomiędzy komórkami, zgodnie z gradientem). Szlak transkomórkowy obejmuje działanie biernych lub aktywnych kanałów transportowych dla określonych substratów. Szlak parakomórkowy  segreguje cząstki na podstawie różnic ładunku i rozmiaru. Jest kluczową drogą wnikania makrocząsteczek do światła jelita. Ścisłe połączenia między komórkami nabłonka jelitowego są bezpośrednio zaangażowane w drogę parakomórkową i tworzą gradient stężeń, ważny zarówno dla transportu transkomórkowego, jak i parakomórkowego. Integralność ścisłych połączeń ogranicza szybkość transportu przeznabłonkowego i jest głównym czynnikiem determinującym przepuszczalność błony śluzowej. Zonulina aktywuje swój receptor docelowy w ścianie jelita w sposób podobny do enterotoksyny Vibrio cholerae – ZOT (ang. zonula occludens toxin) – zamykającej przestrzenie międzykomórkowe i zwiększającej przepuszczalność jelita cienkiego. Dlatego jest określana jako endogenny, ludzki, analog ZOT. Zwiększone stężenie zonuliny w surowicy jest czułym wskaźnikiem zwiększonej przepuszczalności ściany jelita. Wzrost stężenia zonuliny stwierdzono w kilku chorobach autoimmunologicznych, w tym w celiakii, cukrzycy typu 1, niealkoholowej stłuszczeniowej chorobie wątroby, reumatoidalnym zapaleniu stawów, cukrzycy i stwardnieniu rozsianym. Uważa się, że zonulina wybiórczo hamuje przenikanie przez barierę jelitową patogenów (w tym bakterii), antygenów i toksyn podczas gdy wchłanianie niezbędnych składników odżywczych na ogół nie jest zaburzone. Zaobserwowano związek pomiędzy poziomem zonuliny we krwi, a wybranymi markerami zapalnymi i mikrobiotą jelitową. Stężenie „peptydów rodziny zonuliny” (ZFP, ang. zonulin family peptides) w surowicy uważane jest za czuły i użyteczny marker przepuszczalności ściany jelita. Ich poziom w surowicy pozostaje w związku z objętością płynu w wodoburzuszu  i zmianami mikrobioty jelitowej. Porównaj: badanie 3763 Zonulina w kale.