22 maja 2023 - Przeczytasz w 3 min

Botulizm – jakie są objawy? Jakie badania wykonać?

Spis treści:

Zatrucie jadem kiełbasianym, czyli toksyną wytwarzaną przez bakterie Clostridium botulinum,prowadzi do poważnych zaburzeń neurologicznych i w przypadku braku podjęcia leczenia do śmierci chorego. Dowiedz się, jakie są objawy botulizmu, na czym polega diagnostyka i leczenie choroby oraz jak można jej zapobiegać.

Botulizm

Jad kiełbasiany – co to jest?

Jad kiełbasiany jest potoczną nazwą toksyny botulinowej, produkowanej przez gram-dodatnią bakterię Clostridium botulinum, tzw. laseczkę jadu kiełbasianego. Jest uważany za najbardziej śmiercionośną (letalną) toksynę spośród dotychczas poznanych, której dawka śmiertelna wynosi tylko 1–3 ng na kilogram masy ciała. Jad kiełbasiany jest neurotoksyną – powoduje zmiany w układzie nerwowym (nieodwracalnie hamuje uwalnianie acetylocholiny w płytce nerwowo-mięśniowej, uniemożliwiając skurcz mięśni) i prowadzi do paraliżu, a następnie do niewydolności oddechowej i śmierci. Zatrucie jadem kiełbasianym – botulizm – występuje rzadko. W całych Stanach Zjednoczonych w latach 2011–2015 zarejestrowano tylko 162 zachorowania.

Co ciekawe, toksyna botulinowa znalazła zastosowanie jako środek do stosowania miejscowego, zarówno w medycynie (jako lek stosowany w chorobach charakteryzujących się nadmiernym skurczem mięśni, np. w zezie), jak i w medycynie estetycznej. Preparat znany jako botoks jest powszechnie używany u osób pragnących pozbyć się zmarszczek.

Kiedy można zatruć się jadem kiełbasianym?

Botulizm może być skutkiem dostania się do organizmu toksyny botulinowej lub zakażenia bakterią Clostridium botulinum,wytwarzającą jad kiełbasiany. Wyróżnia się:

  • botulizm pokarmowy – skutek  spożycia nieprawidłowo przechowywanego pokarmu zawierającego toksynę botulinową (szczególnie konserw mięsnych, rybnych i warzywnych),
  • botulizm niemowlęcy – u dzieci < 1 r.ż., u których w przewodzie pokarmowym stwierdza się kolonizację C. botulinum,
  • botulizm przyranny – zakażenie rany laseczką jadu kiełbasianego, wytwarzającą toksynę botulinową,
  • botulizm jatrogenny – powikłanie zabiegów leczniczych/kosmetycznych, w których wykorzystuje się toksynę botulinową,
  • kolonizację przewodu pokarmowego przez C. botulinum, występującą > 1 r.ż.

Jad kiełbasiany jest również potencjalną bronią biologiczną, na szczęście dotychczas nie udokumentowano jego skutecznego użycia.

Zatrucie jadem kiełbasianym u dorosłych – objawy

Wczesne objawy zatrucia jadem kiełbasianym obejmują typowo podwójne widzenie (diplopię), zmianę barwy głosu (dysfonię), trudności z przełykaniem (dysfagię) i z mową (dyzartrię). Następnie pojawia się postępujące osłabienie, a także paraliż wiotki w obrębie tułowia i kończyn. Zajęcie przepony prowadzi do niewydolności oddechowej i konieczności wentylacji mechanicznej (respiratoroterapii). W przypadku botulizmu spowodowanego spożyciem pokarmu zawierającego jad kiełbasiany często obserwuje się ból brzucha, nudności i wymioty, zwykle w ciągu 12–72 godzin od zatrucia. Na ogół nie występują zaburzenia czucia, mogą za to pojawić się zaparcia i zatrzymanie oddawania moczu.

Jakie są objawy botulizmu u dzieci?

Botulizm niemowlęcy występuje najczęściej między 3. a 4. miesiącem życia. U najmłodszych dzieci objawy botulizmu są trudniejsze do interpretacji i mogą obejmować: zaparcia, osłabienie, nadmierne ślinienie się czy cichy płacz. Często są poprzedzone wymiotami i biegunką. Na potrzebę natychmiastowego leczenia w oddziale intensywnej terapii i wentylacji mechanicznej mogą wskazywać „przelewanie się dziecka przez ręce” i płytki oddech.

Diagnostyka zatrucia jadem kiełbasianym

U osób z podejrzeniem zatrucia jadem kiełbasianym konieczna jest diagnostyka i leczenie w warunkach szpitalnych. Z uwagi na długi czas oczekiwania na wyniki badań potwierdzających rozpoznanie, główną rolę odgrywa na początku szczegółowy wywiad i badanie przedmiotowe. Jakie badania wykonać w przypadku podejrzenia botulizmu? Oprócz podstawowych badań krwi, moczu i badania ogólnego kału (w tym oceny mikroskopowej w kierunku obecności spor bakterii) konieczna jest analiza kału pod kątem obecności toksyny botulinowej oraz jego badanie mikrobiologiczne (posiew). Pomocniczą rolę odgrywa badanie elektrofizjologiczne mięśni (EMG).

Na czym polega leczenie botulizmu?

W przypadku podejrzenia zatrucia jadem kiełbasianym konieczne jest leczenie szpitalne i jak najszybsze podanie antytoksyny botulinowej. Pacjent wymaga ścisłej obserwacji, a w razie potrzeby mechanicznego wspomagania oddechu. U chorych z botulizmem przyrannym konieczne jest chirurgiczne opracowanie rany oraz szerokowachlarzowa antybiotykoterapia.

Profilaktyka zatrucia jadem kiełbasianym

Jedyną metodą zmniejszającą ryzyko zatrucia jadem kiełbasianym jest edukacja społeczeństwa na temat prawidłowego przechowywania żywności. Zaleca się, aby produkty spożywcze w formie konserw gotować przed spożyciem. Niestety, do dziś nie opracowano skutecznej szczepionki chroniącej przed botulizmem.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia:

  1. Jeffery I.,Karim S., Botulism, “StatPearls”, 2022, dostęp online: marzec 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459273/.
  2. Tiwari A., Nagalli S., Clostridium Botulinum, “StatPearls”, 2022, dostęp online: marzec 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK553081/.
  3. Van Horn N., Street M., Infantile Botulism, “StatPearls”, 2022, dostęp online: marzec 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK493178/.

Podobne artykuły

Powiązane pakiety
Pakiet profilaktyka kobieta
Pakiet zawiera zestaw badań pomocnych w ocenie funkcjonowania wielu narządów i układów. Wynik morfologii wnosi wiele istotnych informacji na temat odporności, możliwych chorób przewlekłych, niedoborów pierwiastków lub witamin będących przyczyną anemii i nieprawidłowości w układzie krwionośnym. Uzupełnieniem morfologii jest pomiar stężenia żelaza, czyli pierwiastka istotnego w procesie produkcji krwinek czerwonych, którego niedobory u kobiet wynikają najczęściej z przedłużających się i obfitych krwawień miesięcznych. Badanie stężenia CRP potwierdza lub wyklucza obecność toczącego się w organizmie stanu zapalnego. Za pośrednictwem badań – glukozy i cholesterolu – kontrolowany jest metabolizm węglowodanów i lipidów (tłuszczy). Pomiar stężenia glukozy jest kluczowy w ocenie gospodarki węglowodanowej i diagnostyce podstępnej choroby metabolicznej – cukrzycy. To choroba, która wiele lat może przebiegać bezobjawowo i niepostrzeżenie prowadzić do groźnych, naczyniowych, neurologicznych i okulistycznych powikłań. Pomiar stężenia cholesterolu całkowitego to element diagnostyki zaburzeń lipidowych, które nadal stanowią najbardziej rozpowszechniony czynnik ryzyka chorób układu krążenia takich jak choroba niedokrwienna serca, udar mózgu lub choroby tętnic obwodowych. Kolejne badanie, aktywność enzymu ALT służy ocenie funkcjonowania wątroby, czyli organu, który pełni równocześnie około 200 różnych funkcji, a wśród nich najważniejsze jest produkowanie glukozy, magazynowanie witamin i produkcja czynników krzepnięcia oraz usuwanie groźnych dla życia toksyn. Za pośrednictwem badania stężenia kreatyniny, kontrolowana jest praca nerek. Cennym uzupełnieniem pakietu jest pomiar stężenia TSH, czyli hormonu przysadkowego regulującego pracę tarczycy. Ten niewielki gruczoł zlokalizowany na przedniej części szyi, odpowiada m.in. za tempo metabolizmu, temperaturę i stabilność masy ciała, płodność, ale także psychiczne aspekty zdrowia, a pomiar stężenia TSH stanowi ważny element diagnostyki niedoczynności lub nadczynności tarczycy. Witamina D to parametr coraz częściej oznaczany w diagnostyce zaburzeń odporności i schorzeń o podłożu zapalnym lub autoimmunizacyjnym. To również uznany wskaźnik gospodarki wapniowo - fosforanowej i obrotu kostnego, ważny element diagnostyki osteoporozy, rozwijającej się w następstwie wygaszania czynności hormonalnej jajników (menopauzy).
Sprawdź
Pakiet profilaktyka mężczyzna
Pakiet zawiera zestaw badań pomocnych w ocenie funkcjonowania wielu narządów i układów. Wynik morfologii wnosi wiele istotnych informacji na temat odporności, możliwych chorób przewlekłych, niedoborów pierwiastków lub witamin będących przyczyną anemii i nieprawidłowości w układzie krwionośnym. Badanie stężenia CRP potwierdza lub wyklucza obecność toczącego się w organizmie stanu zapalnego. Za pośrednictwem badań – glukozy i cholesterolu – kontrolowany jest metabolizm węglowodanów i lipidów (tłuszczy). Pomiar stężenia glukozy jest kluczowy w ocenie gospodarki węglowodanowej i diagnostyce podstępnej choroby metabolicznej – cukrzycy. To choroba, która wiele lat może przebiegać bezobjawowo i niepostrzeżenie prowadzić do groźnych, naczyniowych, neurologicznych i okulistycznych powikłań. Pomiar stężenia cholesterolu całkowitego to element diagnostyki zaburzeń lipidowych, które nadal stanowią najbardziej rozpowszechniony czynnik ryzyka chorób układu krążenia takich jak choroba niedokrwienna serca, udar mózgu lub choroby tętnic obwodowych. W ocenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych przydatne jest także badanie stężenia kwasu moczowego. Pomiar tego metabolitu stosuje się ponadto w diagnostyce dny moczanowej, będącej częstą przyczyną bólu stawów. Kolejne badanie, aktywność enzymu ALT służy ocenie funkcjonowania wątroby, czyli organu, który pełni równocześnie około 200 różnych funkcji, a wśród nich najważniejsze jest produkowanie glukozy, magazynowanie witamin i produkcja czynników krzepnięcia oraz usuwanie groźnych dla życia toksyn. Za pośrednictwem badania stężenia kreatyniny, kontrolowana jest praca nerek. Cennym uzupełnieniem pakietu jest pomiar stężenia TSH, czyli hormonu przysadkowego regulującego pracę tarczycy. Ten niewielki gruczoł zlokalizowany na przedniej części szyi, odpowiada m.in. za tempo metabolizmu, temperaturę i stabilność masy ciała, płodność, ale także psychiczne aspekty zdrowia, a pomiar stężenia TSH stanowi ważny element diagnostyki niedoczynności lub nadczynności tarczycy. Witamina D to parametr coraz częściej oznaczany w diagnostyce zaburzeń odporności i schorzeń o podłożu zapalnym lub autoimmunizacyjnym. To również uznany wskaźnik gospodarki wapniowo - fosforanowej i obrotu kostnego, czyli ważny element diagnostyki osteoporozy. To zestaw badań profilaktycznych dobrany przez lekarzy i diagnostów.
Sprawdź
E-PAKIET PROFILAKTYCZNY PODSTAWOWY
W pakiecie uwzględniono morfologię krwi - podstawowe badanie oceniające ogólną kondycję organizmu. Badanie wnosi wiele istotnych informacji na temat odporności organizmu, chorób przewlekłych, możliwych niedoborów pierwiastków lub witamin będących przyczyną anemii, toczących się infekcji o różnej etiologii czy poważnych chorób hematologicznych. Pomiar stężenia glukozy i poszczególnych składowych lipidogramu pomoże w ocenie Twojego metabolizmu, czyli procesu przemian węglowodanów i lipidów. W ocenie gospodarki węglowodanowej kluczowy jest pomiar stężenia glukozy. Wysokie stężenie glukozy na czczo najczęściej jest wynikiem choroby metabolicznej – cukrzycy, uznanego czynnika ryzyka udaru mózgu. Cukrzyca (szczególnie typu II) jest chorobą podstępną, która wiele lat może przebiegać bezobjawowo i niepostrzeżenie prowadzić w tym czasie do groźnych, najczęściej naczyniowych powikłań zagrażających zdrowiu i życiu. Pomiar stężenia poszczególnych składowych lipidogramu to element diagnostyki zaburzeń lipidowych, które nadal stanowią najbardziej rozpowszechniony czynnik ryzyka chorób układu krążenia, w tym udaru mózgu. Cennym uzupełnieniem pakietu jest badanie stężenia CRP. Podwyższone stężenie CRP wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju chorób sercowo – naczyniowych, np. miażdżycy której konsekwencją może być udar mózgu. Ponadto CRP to niespecyficzny wskaźnik stanu zapalnego, którego stężenie wzrasta najczęściej w przebiegu infekcji bakteryjnej, po urazach, ale także w przebiegu przewlekłych chorób zapalnych jak reumatoidalne zapalenie stawów i nieswoiste zapalne choroby jelit oraz w chorobach nowotworowych. Doskonałym uzupełnieniem Pakietu profilaktycznego podstawowego są badania umożliwiające: określenie przyczyny anemii (żelazo, ferrytyna, witamina B12, kwas foliowy) - zestaw uzupełniający dostępny w obniżonej cenie - sprawdź tutaj wykrycie zaburzeń układu odpornościowego (witamina D, IgG) - zestaw uzupełniający dostępny w obniżonej cenie - sprawdź tutaj wykrycie, monitorowanie przebiegu i leczenia chorób metabolicznych (hemoglobina glikowana, Apo B, lipoproteina a) - zestaw uzupełniający dostępny w obniżonej cenie - sprawdź tutaj wykrycie niedoboru witamin i minerałów - pakiet dostępny w obniżonej cenie - sprawdź tutaj   Czas oczekiwania na wyniki e-pakietu w większości laboratoriów wynosi 1 dzień roboczy.* *Czas prezentowany jest w dniach roboczych i może ulec zmianie ze względu na uwarunkowania laboratoryjne i nie stanowi zobowiązania do realizacji usługi w tym czasie. Informację o przewidywanym czasie wykonania wszystkich badań objętych pakietem, zależnie od wybranego punktu pobrań, można sprawdzić na podstronach poszczególnych badań, wybierając placówkę realizacji lub kontaktując się z infolinią.   Uwaga! Jeżeli kupujesz badanie dla dziecka, zrealizuj je w punkcie przyjaznym dzieciom - sprawdź PUNKTY PRZYJAZNE DZIECIOM.
Sprawdź
Powiązane badania
Kał - badanie ogólne
Badanie ogólne kału. Badanie kału wykonywane w diagnostyce zaburzeń przewodu pokarmowego. 
Sprawdź
Tagi
zatrucie

Podobne artykuły