Czym charakteryzuje się BOR?

Zespół skrzelowo-uszno-nerkowy (BOR) to uwarunkowana genetycznie grupa wad wrodzonych obejmująca występowanie przetok i torbieli szyi oraz nieprawidłowości w funkcjonowaniu i budowie nerek, ucha wewnętrznego, ucha środkowego i ucha zewnętrznego. Zespół BOR najczęściej spowodowany jest przez mutację w obrębie genu EYA1. W artykule opisujemy charakterystyczne objawy i przyczyny zespołu BOR oraz wskazujemy jakie badania wykorzystywane są w trakcie procesu diagnostycznego pacjentów.

Co to jest zespół skrzelowo-uszno-nerkowy?

Zespół BOR czyli zespół skrzelowo-uszno-nerkowy (ang. branchio-oto-renal syndrome)      to choroba uwarunkowana genetycznie, charakteryzująca się utratą słuchu, nieprawidłową budową i funkcjonowaniem nerek oraz występowaniem torbieli i przetok szyjnych. Zespół BOR jest obecnie uznawany za jedną z najczęściej występujących form upośledzenia słuchu, dziedziczonych w sposób autosomalny dominujący. Szacuje się, że częstość występowania wynosi 1:40 000. Choroba jest wykrywana zazwyczaj w pierwszych miesiącach życia dziecka lub we wczesnym dzieciństwie.             

Przyczyny zespołu BOR     

Przyczyną zespołu BOR są nieprawidłowości w materiale genetycznym powstałe na skutek mutacji, która mogła zostać odziedziczona po rodzicach lub powstać „de novo”. Przyczyna genetyczna została potwierdzona u około 50% chorych. Mutacje dotyczą najczęściej trzech genów regulatorowych, które opisujemy w dalszej części artykułu.

Zespół skrzelowo – uszno – nerkowy – objawy

Najczęściej występującymi objawami u pacjentów z zespołem BOR są niedosłuch o różnym nasileniu, przetoki przeduszne, przetoki skrzelowe zlokalizowane na przednim brzegu mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego oraz anomalie w budowie i funkcjonowaniu nerek (aplazja, niedorozwój nerek, torbiele, podwójny moczowód). Dodatkowo u pacjentów mogą występować:

• rozszczep podniebienia, podniebienie wąskie, niewielkich rozmiarów
• rozdwojenie języczka
• nieprawidłowy zgryz
• asymetryczna, wydłużona twarz
• anomalie budowy ucha wewnętrznego i środkowego
• krótkowzroczność
• porażenie mięśni twarzy, niedowład nerwu twarzowego
• wypadanie płatka zastawki mitralnej
• wrodzona dysplazja stawu biodrowego
• deformacje małżowiny usznej
• wrodzone upośledzenie funkcjonowania strun głosowych
• aplazja dróg łzowych

Zespół skrzelowo – uszno – nerkowy – genetyka

Tak jak wcześniej wspomnieliśmy za przyczynę wystąpienia zespołu BOR uznaje się nieprawidłowości w materiale genetycznym powstałe na skutek mutacji 3 genów regulatorowych:

•   genu EYA1, zlokalizowanego na chromosomie 8. Gen ten koduje białko uczestniczące w procesach prawidłowego kształtowania się i rozwoju oczu, uszu, nerek i łuków skrzelowych. Mutacja genu EYA1 występuje u około 40% chorych

•   genu SIX1, zlokalizowanego na chromosomie 14. Mutację zidentyfikowano u około 5% chorych

•   genu SIX5, zlokalizowanego na chromosomie 19. Gen koduje białko będące czynnikiem transkrypcyjnym uczestniczącym w regulacji organogenezy (proces tworzenia się i rozwoju narządów). Mutację stwierdzono u około 1% pacjentów z zespołem BOR.                           

Diagnostyka zespołu BOR

W zależności od stopnia nasilenia objawów klinicznych, zespół BOR diagnozuje się u pacjentów w różnym wieku, lecz najczęściej już w pierwszych miesiącach życia lub wczesnym dzieciństwie. W diagnostyce wykorzystuje się badania obrazowe (USG, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny) mające na celu uwidocznienie nieprawidłowości w budowie nerek, moczowodów czy torbieli szyjnych. Kluczową rolę odgrywa również badanie słuchu, wywiad rodzinny i badania genetyczne. W diagnostyce różnicowej zespołu BOR należy uwzględnić również inne jednostki chorobowe takie jak zespół Townesa-Brocksa, zespół skrzelowo-uszny czy zespół skrzelowo-oczno-twarzowy. Terapia pacjentów z zespołem BOR opiera się przede wszystkim na łagodzeniu objawów choroby: leczeniu nieprawidłowości budowy i funkcjonowania układu moczowego, operacyjnemu usuwaniu cyst i przetok szyjnych lub rehabilitacji słuchu i łagodzeniu głuchoty. Celem tych zabiegów jest umożliwienie choremu jak najlepszego funkcjonowania w społeczeństwie.

Badania

Do postawienia diagnozy zespołu BOR wykorzystywane są również wyniki badań genetycznych określających wystąpienie mutacji w genach warunkujących powstanie choroby (EYA1, SIX1, SIX5). Materiałem pobieranym do badania jest najczęściej próbka krwi żylnej z której izolowane jest DNA pacjenta.                                                   

Bibliografia:

1. Kochhar A, Fischer SM, Kimberling WJ, Smith RJ. Branchio-oto-renal syndrome. Am J Med Genet A. 2007 Jul 15;143A(14):1671-8.
2. Morisada N, Nozu K, Iijima K. Branchio-oto-renal syndrome: comprehensive review based on nationwide surveillance in Japan. Pediatr Int. 2014 Jun;56(3):309-14.
3. Lindau TA, Cardoso AC, Rossi NF, Giacheti CM. Anatomical Changes and Audiological Profile in Branchio-oto-renal Syndrome: A Literature Review. Int Arch Otorhinolaryngol. 2014 Jan;18(1):68-76.
4. Orten DJ, Fischer SM, Sorensen JL, Radhakrishna U, Cremers CW, Marres HA, Van Camp G, Welch KO, Smith RJ, Kimberling WJ. Branchio-oto-renal syndrome (BOR): novel mutations in the EYA1 gene, and a review of the mutational genetics of BOR. Hum Mutat. 2008 Apr;29(4):537-44.