Jakie są kliniczne objawy choroby Pompego?

Choroba Pompego jest uwarunkowaną genetycznie rzadką chorobą metaboliczną dziedziczoną w sposób autosomalny recesywny. Jej przyczyną jest brak jednego z enzymów warunkujących rozkład glikogenu do glukozy. Schorzenie to objawia się osłabioną siłą mięśniową, zawrotami głowy, a także powiększeniem wątroby i serca. Choroba Pompego jest nieuleczalna, ale szybkie jej rozpoznanie i zastosowanie leczenia objawowego może spowolnić jej rozwój. O tym, czym dokładnie jest choroba Pompego, jakie są jej przyczyny i objawy, przeczytasz w poniższym artykule.

Czym jest choroba Pompego?

Choroba Pompego, inaczej zwana glikogenozą typu II, jest rzadką chorobą genetyczną, której istotą jest niedobór kwaśnej alfa-glukozydazy. To enzym, który w warunkach fizjologicznych odpowiada za rozkład glikogenu do glukozy. W wyniku rozwoju schorzenia dochodzi do odkładania się glikogenu w mięśniach, doprowadzając do ich postępującego zaniku. Choroba Pompego należy do lizosomalnych chorób spichrzeniowych, a jej objawy mogą ujawnić się w każdym wieku.

Specjaliści wyróżniają dwie postaci choroby Pompego:

• Niemowlęcą – najwcześniejsze symptomy są zauważalne u dzieci przed ukończeniem pierwszego roku życia.
• Postać o późnym początku – dotyczy starszych dzieci, młodzieży i dorosłych. Jednym z objawów tej postaci choroby Pompego może być małogłowie nabyte.

Jakie są przyczyny choroby Pompego?

Bezpośrednią przyczyną choroby Pompego jest mutacja genu GAA. Koduje on enzym odpowiedzialny za rozkład glikogenu w wątrobie zwany alfa-glikozydazą. Uszkodzenia w DNA mają charakter punktowy, a ich następstwem jest obniżenie aktywności enzymu lub jego zupełny brak. W efekcie niedostatecznej ilości białka enzymatycznego dochodzi do uszkodzenia komórek w wyniku nagromadzenia glikogenu.

W zależności od zachowanej aktywności enzymatycznej procesy odkładania się glikogenu mogą być zauważalne już w okresie noworodkowym. Im wcześniej objawy wystąpią, tym schorzenie szybciej postępuje.

Choroba Pompego jest dziedziczona autosomalnie recesywnie. Aby dziecko zachorowało, konieczne jest więc odziedziczenie dwóch kopii uszkodzonego genu od każdego z rodziców. W sytuacji, kiedy każdy z rodziców jest bezobjawowym nosicielem wadliwego genu, prawdopodobieństwo urodzenia dziecka z chorobą Pompego wynosi 25%. Ryzyko to dotyczy każdej ciąży, niezależnie od płci dziecka. Jeśli tylko jeden z rodziców jest nosicielem mutacji, to dziecko nie zachoruje.

W jaki sposób objawia się choroba Pompego?

Do charakterystycznych objawów choroby Pompego zalicza się:

• postępujące osłabienie mięśnia sercowego,
• osłabienie mięśni szkieletowych,
• trudności ze wstawaniem z pozycji siedzącej,
• ograniczone możliwości poruszania się,
• problemy z oddychaniem,
• niewydolność krążenia,
• występowanie bezdechów sennych,
• częste infekcje dróg oddechowych,
• zaburzenia pracy serca,
• problemy z połykaniem,
• brak odruchu ssania u niemowląt,
• wady postawy,
• skłonność do skrzywienia kręgosłupa,
• bóle i zawroty głowy,
• znaczna męczliwość,
• powiększona wątroba,
• powiększony język,
• niedosłuch,
• obniżona koncentracja.

Objawy choroby Pompego zależą od stopnia aktywności enzymu. W postaci niemowlęcej tego schorzenia obserwuje się całkowity brak enzymu. Objawy więc są ciężkie. Częściowy niedobór enzymu występujący w postaci o późnym początku może ujawnić się w każdym wieku, manifestując się dużo łagodniejszymi symptomami.

Jak zdiagnozować chorobę Pompego?

Rozpoznanie choroby Pompego jest możliwe na podstawie charakterystycznych objawów już wkrótce po urodzeniu. Lekarz, widząc je, może dla potwierdzenia wykonać badanie enzymatyczne w suchej kropli krwi. Wynik świadczący o obniżeniu aktywności alfa-glikozydazy wymaga jednak potwierdzenia za pomocą badania molekularnego w kierunku uszkodzenia w genie GAA. Uzyskanie mutacji w obu allelach genu GAA potwierdza rozpoznanie choroby Pompego u pacjenta.

Poza tym u większości osób chorych można stwierdzić podwyższony poziom kinazy kreatynowej i mioglobiny.

W diagnostyce choroby Pompego wykonywane są badania dodatkowe, takie jak:

• badania siły mięśni,
• EKG,
• elektromiografia,
• RTG,
• echo serca,
• badania serca.

Kiedy rodzice starający się o dziecko są świadomi nosicielstwa mutacji genu GAA, istnieje możliwość wykonania genetycznych badań prenatalnych u dziecka.

Wiele schorzeń o podłożu genetycznym można zdiagnozować, wykonując badanie cytogenetyczne.

Nieleczona choroba Pompego doprowadza do śmierci. Jeśli więc zauważasz u siebie jej objawy, koniecznie zgłoś się na konsultację do specjalisty genetyka, który na podstawie wnikliwego wywiadu rodzinnego zleci odpowiednie badania. Potwierdzenie choroby Pompego umożliwia zastosowanie odpowiedniego leczenia, które łagodzi objawy.

Autor: Marta Szarawarska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. Lara W. Katzin, Anthony A. Amato, Pompe disease: a review of the current diagnosis and treatment recommendations in the era of enzyme replacement therapy, Journal of Clinical Neuromuscular Disease, 2008 Jun;9(4):421–431.
2. Hers HG. α‐Glucosidase deficiency in generalized glycogen‐storage disease (Pompe’s disease). The Biochemical Journal,1963;86:11–16.
3. Simona Taverna, Giuseppe Cammarata et al, Pompe disease: pathogenesis, molecular genetics and diagnosis, Aging (Albany), 2020 Aug 3;12(15):15856–15874.