Skręt jądra – co to za problem i jak się objawia?

Nagły, silny ból w mosznie to jeden z głównych objawów skrętu jądra – poważnego stanu, który wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej. Jeśli nie zostanie szybko rozpoznany, może prowadzić do trwałego uszkodzenia jądra, a nawet jego utraty. Skręt jądra najczęściej dotyka młodych mężczyzn, a jego objawy obejmują ból, obrzęk oraz nudności. Jakie są przyczyny tego stanu i co zrobić, gdy pojawią się pierwsze symptomy?

Jądra w ujęciu historii i kultury

Jądra są narządem niezwykle ważnym dla męskiego zdrowia, a ze względu na ich lokalizację są one wyjątkowo wrażliwe na wszelkie urazy. Jednocześnie budowa i funkcje jąder intrygowały ludzi od tysięcy lat. Choć do wyizolowania testosteronu doszło dopiero w 1935 roku, Starożytni świadomi byli, jaki wpływ na organizm mężczyzn mają jądra i jakie konsekwencje niesie ich usunięcie. Pierwszych obserwacji dotyczących fizjologicznej roli jąder i ich wpływu na rozwój organizmu dokonano około 10 000 lat temu. Choć początkowo wiedza ta wykorzystywana była do udomowienia i hodowli zwierząt, ludzie dość szybko przekonali się, że ​​jądra wytwarzają jakiś czynnik odpowiedzialny za rozwój i zachowanie seksualne mężczyzn. Z czasem kastracja zakorzeniła się w wielu starożytnych kulturach: mitologii egipskiej (ponad 4000 lat temu), greckiej (VIII wiek p.n.e.) oraz w biblijnym Starym Testamencie. 

Kastracja, prowadząca do utraty męskości i płodności, była stosowana przez wieki jako kara wymierzana przestępcom, rozpustnikom, zdrajcom, ale zabieg ten wykorzystywano również do tworzenia uległych niewolników i sług oraz do zachowania chłopięcych sopranowych głosów przed destrukcyjnym wpływem okresu pokwitania.

Asymetrię anatomii moszny, w której prawe jądro zlokalizowane jest nieco wyżej i jednocześnie jest nieznacznie większe niż lewe, prezentowano także w przywiązującej wielką wagę do szczegółów anatomicznych greckiej sztuce klasycznej. Jednak starożytni rzeźbiarze błędnie przedstawiali lewe jądro jako większe, zakładając zapewne, że jego niższe położenie wynika z większych rozmiarów. 

Niezależnie od historyczno-kulturalnego kontekstu jąder i ich funkcji, narząd ten bezsprzecznie odgrywa istotną rolę w męskim organizmie, a schorzenia jąder dotykać mogą zarówno chłopców jak i dorosłych mężczyzn w każdym wieku. Jednym z poważnych problemów zdrowotnych jest skręt jądra, który w skrajnych przypadkach może doprowadzić nawet do martwicy jądra.

Czym jest skręt jądra?   

Dla wyjaśnienia czym jest skręt jądra, w pierwszej kolejności konieczne jest przedstawienie krótkiego opisu anatomicznego. 

Jądra rozwijają się w okresie prenatalnym około szóstego tygodnia ciąży. Wraz z podłużnym wzrostem zarodka i stymulacją para- i endokrynną jądra zstępują do moszny w trzecim trymestrze ciąży. Opuszczając jamę brzuszną, jądra pokrywa otrzewna, tworząc wyrostek pochwowy. Tętnice nasienne i splot żylny wiciowaty wchodzą do kanału pachwinowego proksymalnie względem jąder i wraz z nasieniowodem tworzą powrózek nasienny, który w mosznie wyczuwalny jest jako struktura, do której „podczepione” są jądra. 

Czasami dochodzi do rotacji jądra wokół powrózka nasiennego powodującej początkowo upośledzenie powrotu żylnego krwi, a następne w wyniku wyrównania ciśnienia żylnego i tętniczego także upośledzenia przepływu tętniczego. Zamknięcie przepływu krwi w naczyniach odpowiedzialnych za zaopatrzenie jąder w życiodajny tlen i substancje odżywcze powoduje stan określany jako skręt jądra. Jest to „ostry” przypadek urologiczny wymagający natychmiastowej interwencji chirurgicznej, a stopień niedokrwienia i niedotlenienia jąder zależy od stopnia zamknięcia naczyń krwionośnych i czasu, po jakim dokonano reperfuzji.

Skręt jąder u dziecka

Skręt jądra jest powszechnym problemem zdrowotnym występującym najczęściej u chłopców, jednak mogącym dotknąć także dorosłych mężczyzn. Częstość występowania tej dolegliwości u chłopców poniżej 18. roku życia wynosi średnio 3,8 na 100 000, stanowiąc jednocześnie około 15% przypadków schorzeń moszny występujących u chłopców i 0,5% przyjęć w szpitalnych oddziałach ratunkowych. Badania przeprowadzone w grupie chłopców, którzy poddani byli leczeniu operacyjnemu spowodowanemu skrętem jądra ujawniły bimodalny rozkład wieku pacjentów, z największą liczbą przypadków występujących w pierwszym roku życia i następnie w wieku około 12 lat. Szacuje się, że nawet 1 na 1500 chłopców dozna skrętu jądra przed osiągnięciem pełnoletności.

Skręt jądra – przyczyny 

Dotychczas nie udało się wskazać jednoznacznie czynników, które mogą wywołać skręt jądra. W przypadku noworodków przyczyną może być brak właściwego umocowania jądra w dnie moszny. Wśród starszych chłopców skręt jądra może być spowodowany szybkim wzrostem i zwiększeniem objętości jądra oraz nadmierną reakcją mięśnia dźwigacza jądra. Wielu pacjentów zwraca także uwagę na przebyty niedawny uraz lub forsowną aktywność fizyczną. Niemniej jednak najczęściej ustalenie przyczyny wystąpienia dolegliwości nie jest możliwe.

W wyniku niedokrwienia i niedotlenienia jąder żywotność komórek znacznie spada w ciągu 6 godzin od wystąpienia objawów, dlatego też kluczowe jest szybkie rozpoznanie objawów wskazujących na skręt jądra.

Skręt jąder – objawy

Klasyczne objawy skrętu jądra to nagły, silny, jednostronny w obrębie moszny ból, który może być połączony z nudnościami i wymiotami. Skóra moszny po tej stronie może być stwardniała, zaczerwieniona i ciepła. Wysoko uniesione jądro może wskazywać na skręcony i skrócony powrózek nasienny. Wyczuwalna może być także nieprawidłowa orientacja pozioma jądra. Ponadto pacjenci mogą manifestować niespecyficzne objawy takie jak gorączka lub utrudniona mikcja. 

Skręt jądra – leczenie 

Po zauważeniu objawów wskazujących na skręt jądra należy pilnie skontaktować się z lekarzem urologiem, gdyż jedynie leczenie operacyjne umożliwia przywrócenie prawidłowej orientacji jądra w mosznie i uzyskanie reperfuzji. Zabieg operacyjnego odprowadzenia wykonywany jest w warunkach bloku operacyjnego. Jedynie wczesne rozpoznanie skrętu jądra zapobieganiem martwicy i występowaniu powikłań, w tym niepłodności a dla uzyskania satysfakcjonujących wyników leczenia, pacjent powinien zostać poddany operacji w ciągu 6 godzin od wystąpienia bólu. Długotrwałe niedokrwienie jądra znacząco pogarsza prognozę jego prawidłowego funkcjonowania w przyszłości, a opóźnienie interwencji chirurgicznej może doprowadzić do rozwoju nieodwracalnej martwicy i uszkodzenia jądra powodującego konieczność jego usunięcia. 

Dr n. o zdrowiu Piotr Choręza