Uczulenie na słońce (fotodermatoza) – sprawdź, czy dotyczy także Ciebie!

Słońce jest niezbędne do życia. Wywołuje cały szereg pozytywnych efektów biologicznych, m.in. wpływa na syntezę witaminy D. Wielu ludziom poprawia także nastrój, a przebywanie na słońcu po prostu jest przyjemne. Niestety, promieniowanie UV należy także do czynników rakotwórczych. Może powodować oparzenia słoneczne i wpływa na starzenie się skóry. Niektórzy skarżą się na nadmierne odczyny skórne, pomimo unikania zbyt dużej ekspozycji na światło słoneczne. Co można rozumieć pod pojęciem „uczulenia na słońce”?

 

Czym jest „uczulenie na słońce” (fotodermatoza)? Jak odróżnić je od poparzeń słonecznych?

 

„Uczulenie od słońca” czy „alergia na słońce” to potoczne sformułowania, stosowane najczęściej w kontekście rozmaitych zmian skórnych wywołanych promieniowaniem słonecznym. W istocie tzw. „uczulenie na słońce” nie jest typową reakcją alergiczną na promieniowanie. Niemniej jednak prawdą jest, że nadwrażliwość na światło słoneczne jest możliwa.

Reakcje skóry na promieniowanie słoneczne można podzielić na trzy grupy. Pierwsza z nich to reakcje normalnej, zdrowej skóry na nadmierne narażenie na promieniowanie. Przykładem jest oparzenie słoneczne. Do drugiej grupy można zaliczyć reakcje chorej skóry, w których słońce zaostrza przebieg istniejącej choroby (np. pogorszenie zmian skórnych w toczniu rumieniowatym układowym). Trzecia grupa to fotodermatozy, w których skóra nieprawidłowo reaguje na dawki promieniowania, które w normalnej skórze nie wywołałyby niepożądanych efektów. To właśnie takie przypadki określa się często mianem uczulenia na słońce. W niektórych przypadkach, istotą choroby rzeczywiście jest zaburzona reakcja układu odpornościowego.

„Uczulenie na słońce” – diagnostyka

 

Jeśli zaobserwujesz u siebie niepokojące reakcje skórne po kontakcie ze słońcem (niezwiązane z nadmierną ekspozycją na promieniowanie) warto wybrać się do dermatologa. Fotodermatozy to szeroka grupa schorzeń, a przyczyną nieprawidłowych reakcji skóry mogą być zarówno idiopatyczne formy nadwrażliwości na światło, jak i odczyny związane z działaniem dodatkowym substancji czy czynników. Po przeprowadzeniu dokładnego wywiadu i badania, lekarz zdecyduje o konieczności i formie dalszej specjalistycznej diagnostyki. Pomocne może okazać się wykonanie testów fotoprowokacji. „Uczulenie na słońce” u dzieci także wymaga odpowiedniej diagnostyki. W poszukiwaniu przyczyny odczynów skórnych, istotną wskazówką może być wiek małego pacjenta.

„Uczulenie słoneczne” – przyczyny

 

Choroby związane z nadwrażliwością na światło słoneczne to niejednorodna grupa schorzeń. W fotodermatozach o mechanizmie immunologicznym istotną rolę odgrywają zaburzenia działania układu odpornościowego. Jedną z najczęściej występujących fotodermatoz są wielopostaciowe osutki świetlne, będące efektem nadwrażliwości typu późnego na niezidentyfikowany, aktywowany przez promieniowanie UV alergen. W wielu przypadkach, mechanizm nadwrażliwości na światło pozostaje niejasny.

Warto wyróżnić skórne reakcje wywołane działaniem substancji dostarczanych z zewnątrz. Odczyny mogą być spowodowane częstszą reakcją fototoksyczną (gdzie dochodzi do toksycznego uszkodzenia komórek skóry) oraz (znacznie rzadziej) reakcją fotoalergiczną, gdzie rolę odgrywa działanie układu immunologicznego. Do substancji o właściwościach fototoksycznych zalicza się niektóre leki (przykładowo cyprofloksacynę czy furosemid), a także inne substancje (np. wywar z dziurawca, olejek bergamowy i inne). Ciężkie reakcje fototoksyczne obserwuje się po kontakcie skóry z niektórymi roślinami, np. barszczem Sosnowskiego. Warto wspomnieć także o grupie chorób metabolicznych i genetycznych z nadwrażliwością na promieniowanie UV, takich jak porfiria erytropoetyczna czy skóra pergaminowa, choć występują one znacznie rzadziej.

„Uczulenie na słońce” – objawy

Odczyny skórne będące efektem nadwrażliwości na światło słoneczne są bardzo zróżnicowane. W niektórych przypadkach pojawiają się już w ciągu kilku minut od ekspozycji, w innych zmiany skórne są widoczne dopiero po kilku godzinach lub nawet dniach. W wielopostaciowych osutkach świetlnych, które mogą dotyczyć nawet 20% populacji, wysypka od słońca może przyjąć rozmaite formy, choć u danego pacjenta wykwity zawsze wyglądają tak samo. Można zaobserwować grudki, pęcherzyki, grudki wysiękowe, zmiany rumieniowe, a wysiewowi zmian towarzyszy uporczywe swędzenie skóry. Często pojawiają się w okolicy dekoltu i przez większość osób opisywane są właśnie jako „alergia na słońce”.

Zmiany ustępują samoistnie w ciągu kilku dni, a w przypadku stałej ekspozycji (np. na wakacjach) może dojść do czasowego uodpornienia. Warto wiedzieć, że reakcje skóry na światło mogą obejmować także: bąble pokrzywkowe, zmiany krwotoczne, ogniska rumieniowo-obrzękowe, sączące pęcherze i inne. Może pojawić się także złuszczanie czy pozapalne przebarwienia skóry.

Uczulenie na słońce – czego unikać i jak je leczyć?

 

Najlepszą formą ochrony jest oczywiście unikanie słońca, ale nie zawsze jest to możliwe. Warto więc zadbać o odpowiednią odzież oraz filtry przeciwsłoneczne. Jeśli odczyny skórne są efektem stosowania leków lub kontaktu z innymi substancjami, podstawą postępowania jest unikanie takich preparatów. Przydatne mogą okazać się glikokortykosteroidy, inhibitory kalcyneuryny czy leki przeciwhistaminowe. Ciężkie odczyny mogą być traktowane jak oparzenia słoneczne i wymagać zintensyfikowanego leczenia.

Pamiętaj, że w razie wątpliwości, w DIAGNOSTYCE możesz skorzystać z konsultacji online. Zajrzyj też do naszego artykułu o alergii na cytrusy.

Bibliografia:

• Fotodermatozy – P. Lehmann
• „Choroby związane z nadwrażliwością na światło udzieci – komentarz” – W. Baran
• „Fotoalergie (fotouczulenia)” – A. Polańska
• „Czy można być uczulonym na słońce?” – A. Jaworek