Zielona biegunka u dzieci i u dorosłych – co ją powoduje? 

Zielona biegunka u dzieci i dorosłych może być niepokojącym objawem, który wymaga uwagi. Choć kolor stolca często jest związany z dietą, zielona biegunka może wskazywać na różne problemy zdrowotne. Warto zrozumieć, co może ją powodować, aby właściwie zareagować i zapobiec poważniejszym komplikacjom. W tym artykule omówimy najczęstsze przyczyny zielonej biegunki, jej potencjalne konsekwencje oraz zalecane sposoby leczenia zarówno u dzieci, jak i u dorosłych.

Zielona biegunka – co oznacza?

Stolec składa się głównie z wody, niestrawionych resztek pokarmowych, licznych bakterii, kwasów żółciowych i elektrolitów. Luźna, płynna, konsystencja stolca oraz wypróżniania trzy razy dziennie lub częściej wskazują na biegunkę. Jej czas trwania oraz charakterystyka (wygląd, zabarwienie, obecność patologicznych domieszek stolca) mogą pomóc w zawężeniu grupy możliwych przyczyn. Zielona barwa stolca wynika z obecności kwasów żółciowych wydzielanych przez wątrobę, które w wyniku przyspieszonego pasażu nie ulegają pełnym przemianom pod wpływem flory bakteryjnej przewodu pokarmowego. Zielonkawy odcień może także być spowodowany obecnością ropy w stolcu lub spożytymi pokarmami, które wpływają na jego barwę.

Zielona biegunka u dzieci

Ostra biegunka infekcyjna dotyka większości dzieci do 3. roku życia. Zmiana koloru stolca u małego dziecka często wskazuje na chorobę infekcyjną. Zielonkawa ropa w stolcu sugeruje zakażenie bakteryjne, najczęściej wywołane przez Salmonella i Campylobacter. U dzieci, w większym stopniu niż u dorosłych, należy brać pod uwagę alergie i nietolerancje pokarmowe. Zielone zabarwienie stolca może również wynikać z wprowadzenia nowych pokarmów do diety dziecka.

W przypadku obecności krwi w stolcu oraz objawów towarzyszących, takich jak gorączka, wymioty czy silny ból brzucha, konieczna jest konsultacja z lekarzem.

Niemowlęta karmione wyłącznie mlekiem modyfikowanym mogą oddawać zielonkawe, luźne stolce, co jest normalne i wynika z obecności żelaza w mieszance. Zielony stolec, często z domieszką śluzu oraz wydalaniem gazów jelitowych, może również być objawem kolki niemowlęcej. Sam kolor stolca nie wskazuje jednoznacznie na kolkę. W przebiegu kolki niemowlęcej można zaobserwować podkurczanie nóżek, chwilowe zesztywnienie, rozdęcie brzucha, a dziecko chwilowo uspokaja się po oddaniu gazów.

Zielona biegunka u dorosłego

Przyczyny zielonej biegunki u dorosłych i dzieci są zbliżone, jednak u dorosłych częściej podejrzewa się krótkotrwałe przyspieszenie perystaltyki, zwłaszcza jeśli nie występują inne objawy chorobowe. W tej grupie wiekowej częstsze są również przypadki, gdy leki wpływają na przewód pokarmowy. Na przykład doustne preparaty żelaza mogą powodować, że stolec staje się ciemniejszy, a nawet czarny, ale może również przybrać zielonkawy odcień.

Zielona biegunka – przyczyny

• Gdy biegunce towarzyszy gorączka oraz patologiczne domieszki w stolcu, takie jak krew czy śluz, prawdopodobną przyczyną jest infekcja. Obecność ropy wskazuje, że bakteryjny patogen jest sprawcą infekcji jelitowej. Zielona biegunka często występuje przy zakażeniach bakteriami, takimi jak Salmonella oraz wirusami, jak norowirusy i rotawirusy. Przyczyną mogą być także alergie pokarmowe, nietolerancje (np. laktozy) oraz zatrucia pokarmowe.
• Przyspieszony pasaż jelitowy, który objawia się zieloną biegunką, może wynikać z infekcji lub przyjmowania leków, zwłaszcza przeczyszczających. Szybsza perystaltyka jelit może być także związana z trybem życia, szczególnie dietą bogatoresztkową. Jeśli zielona biegunka ustępuje po krótkim czasie i nie towarzyszą jej inne objawy, zazwyczaj nie ma powodów do niepokoju.
• Spożycie pokarmów o mocnym zielonym pigmencie może również spowodować, że stolec zabarwi się na zielono. W diagnostyce należy wziąć pod uwagę możliwe alergie, przyjmowane leki i suplementy. Zmiany w mikroflorze jelitowej po antybiotykoterapii mogą czasowo zmienić kolor stolca.
• Jasnozielona biegunka może wskazywać na problemy z pęcherzykiem żółciowym. Żółć zmienia kolor stolca na brązowy, a zaburzenia w tym procesie, jak kamica pęcherzyka czy zapalenie dróg żółciowych, mogą skutkować jasnozielonym lub żółtym stolcem i bólem kolkowym.
• Dość powszechną przyczyną zielonych stolców jest biegunka podróżnych, potocznie określana jako zemsta faraona. Dotyka turystów spędzających wakacje w krajach tropikalnych (Egipcie, Tunezji, krajach Ameryki Środkowej etc.).  Przyczyną jest ekspozycja na nowe dla podróżnego, niekoniecznie chorobotwórcze, warianty drobnoustrojów stanowiące składnik prawidłowego mikrobiomu, dominujące w odwiedzanym regionie (w wodzie, napojach, owocach etc.). Potencjalnie chorobotwórcze są szczepy bakterii E. coli, Campylobacter jejuni, Salmonella czy Shigella. Rzadziej biegunki podróżnych powodują wirusy lub pasożyty.
• Zespół jelita wrażliwego, IBS, powodując zmiany motoryki jelit, może prowadzić do zielonego stolca z powodu przyspieszonego pasażu jelitowego. IBS objawia się biegunkami, zaparciami, bólami brzucha, a biegunki często są wywoływane stresem. 
• Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) objawia się zielonymi biegunkami, biegunkami z krwią, bólem brzucha, parciem na stolec, wzdęciami i gorączką.
• Celiakia, czyli nietolerancja glutenu, objawiająca się biegunką, bólami brzucha, utratą masy ciała, a niekiedy zaparciami, etc. wśród innych objawów niekiedy również wywołuje zielone stolce.  
• Zielone stolce bywają niekiedy objawami SIBO, nadmiernego rozrostu flory bakteryjnej w jelitach, objawiającego się, poza tym wzdęciami, przewlekłą biegunką, bólem brzucha i uczuciem pełności. 
• Zielone stolce wymieniane są również wśród objawów choroby Leśniowskiego-Crohna, powodującego zapalenie ścian przewodu pokarmowego, objawiające się biegunkami, niedokrwistością, przewlekłym zmęczeniem, bólami brzucha, skurczami jelit, owrzodzeniami w jamie ustnej, utratą apetytu etc. Wszystkie te stany wiążące się z pojawieniem się zielonego stolca e należy różnicować ze względu na podobne objawy.
• Zielone stolce mogą towarzyszyć również kuracji antybiotykowej, podawaniu indometacyny i niektórym chorobom pasożytniczym. 

Zielona biegunka – diagnoza

W postawieniu diagnozy pomocne będą różnorodne badania, które pozwolą na dokładne określenie przyczyny zielonej biegunki. Przede wszystkim należy przeprowadzić badania kału ogólne oraz bakteriologiczne, które pomogą wykryć obecność bakterii, wirusów, pasożytów i grzybów. Dodatkowo warto przeprowadzić badanie kału w kierunku obecności pasożytów, takich jak np. lamblie, oraz badanie na obecność grzybów, co pozwoli wykluczyć grzybicze infekcje przewodu pokarmowego.

W zależności od wyników wstępnych badań, lekarz może zalecić dalsze testy diagnostyczne. Wykonanie testów w kierunku alergii pokarmowych może być konieczne, aby sprawdzić, czy zielona biegunka nie jest wynikiem reakcji alergicznej na pokarmy. USG brzucha jest nieinwazyjnym badaniem obrazowym, które pomoże ocenić stan narządów wewnętrznych i wykryć ewentualne nieprawidłowości. W niektórych przypadkach może być konieczne przeprowadzenie kolonoskopii, aby dokładnie zbadać wnętrze jelita grubego i wykluczyć poważniejsze schorzenia, takie jak choroby zapalne jelit czy nowotwory.

W celu diagnostyki zielonej biegunki powinniśmy zgłosić się do lekarza gastrologa, który specjalizuje się w chorobach układu pokarmowego, lekarza chorób zakaźnych lub medycyny podróży, gdy dolegliwości wiązane są z pobytem w miejscach odległych od stałego miejsca zamieszkania. Jeśli nie mamy bezpośredniego dostępu do gastrologa, warto najpierw udać się do lekarza pierwszego kontaktu. Lekarz rodzinny oceni wstępnie nasz stan zdrowia, przeprowadzi wywiad medyczny i w razie potrzeby, skieruje nas do odpowiedniego specjalisty. Współpraca z lekarzem pierwszego kontaktu może być kluczowa w szybkim i skutecznym postawieniu diagnozy oraz rozpoczęciu odpowiedniego leczenia.

Zielona biegunka – leczenie

Zielona biegunka to objaw, a nie choroba sama w sobie. Dlatego przede wszystkim trzeba znaleźć przyczynę zmiany koloru stolca, aby leczenie było skuteczne. W tym celu konieczna jest wizyta u lekarza, który po badaniu i zebraniu dokładnego wywiadu zawęzi grupę prawdopodobnych przyczyn.

Zapobieganie odwodnieniu

Podczas biegunki zawsze należy podejmować działania zapobiegające odwodnieniu. Najważniejsze jest regularne przyjmowanie dużej ilości płynów z dodatkiem elektrolitów. Można stosować specjalne preparaty nawadniające dostępne w aptekach, które zawierają odpowiednią ilość soli mineralnych i glukozy.

Leczenie przyczynowe

• Infekcje bakteryjne i wirusowe: Jeśli zielona biegunka jest wynikiem infekcji, lekarz może zalecić odpowiednie leczenie, takie jak antybiotyki (w przypadku zakażeń bakteryjnych) lub środki przeciwwirusowe (w przypadku infekcji wirusowych).
• Leki i suplementy: Zielony kolor stolca może być skutkiem przyjmowania niektórych leków lub suplementów, zwłaszcza preparatów żelaza. W takim przypadku lekarz może zasugerować alternatywne środki lub dostosowanie dawkowania.
• Alergie i nietolerancje pokarmowe: W przypadku podejrzenia alergii lub nietolerancji pokarmowych, konieczna może być zmiana diety. Lekarz może zalecić testy alergiczne lub dietę eliminacyjną, aby zidentyfikować i wyeliminować problematyczne pokarmy.

Diety wspomagające

• Lekkostrawna dieta: Podczas biegunki zaleca się spożywanie lekkostrawnych pokarmów, takich jak ryż, banany, gotowane ziemniaki i marchew, które mogą pomóc w ustabilizowaniu jelit.
• Unikanie tłustych i ciężkostrawnych potraw: Należy unikać jedzenia tłustych, smażonych i ciężkostrawnych potraw, które mogą dodatkowo obciążać układ pokarmowy.
• Probiotyki mogą być pomocne w przywracaniu równowagi mikroflory jelitowej, zwłaszcza po przebytej antybiotykoterapii lub w przypadkach, gdy zielona biegunka została powiązana z pobytem w krajach o gorącem klimacie. Można je znaleźć w jogurtach, kefirze lub jako suplementy diety dostępne w aptekach.

Kiedy skonsultować się z lekarzem?

Należy skonsultować się z lekarzem, jeśli zielonej biegunce towarzyszą poważne objawy, takie jak:

• wysoka gorączka,
• obecność krwi w stolcu,
• silne bóle brzucha,
• wymioty,
• oznaki odwodnienia (suchość w ustach, mała ilość oddawanego moczu, zawroty głowy).

Skuteczne leczenie zielonej biegunki polega na identyfikacji jej przyczyny i wdrożeniu odpowiednich środków zaradczych, z jednoczesnym zapobieganiem odwodnieniu i dbaniem o odpowiednią dietę.

Odwodnienie jest szczególnie niebezpieczne dla niemowląt z uwagi na dużą utratę wody w stosunku do masy ciała. W przypadku biegunki u dzieci i dorosłych, warto sięgnąć po probiotyki. Badania naukowe dowodzą, że probiotyki zawierające szczepy Lactobacillus GG i Saccharomyces boulardii skracają czas trwania biegunki wywołanej przez czynniki infekcyjne.

W przypadku kolki niemowlęcej, która może być przyczyną zielonego stolca, zaleca się dietę o zmniejszonej alergenności. Jeśli dziecko jest karmione piersią, matka powinna wykluczyć ze swojej diety produkty potencjalnie alergizujące. Gdy przyczyną są spożywane przez dziecko zielone pokarmy, ich eliminacja z diety powinna rozwiązać problem w ciągu dwóch dni.

Zaobserwowanie zielonej biegunki powinno skłonić do zastanowienia się, czy nie towarzyszą jej inne dolegliwości. Zielony stolec jako jedyny symptom zwykle nie jest powodem do niepokoju. Jeśli jednak występują dodatkowe objawy, najlepiej skonsultować się z lekarzem.

Mgr Agnieszka Nowak