Atrofia

Atrofia jest terminem zapożyczonym z języka greckiego. Atrophia oznacza dosłownie 'zanik'. Takie też ma znaczenie na gruncie nauk medycznych – odnosi się do zmniejszania komórek, tkanek, a nawet całych narządów. Może mieć charakter fizjologiczny lub patologiczny.

Przyczyny atrofii obejmują:

• podłoże genetyczne, np. mutacje genu odpowiedzialnego za rozwój tkanki/narządu;
• nieprawidłowe odżywianie;
• zaburzenia krążenia (zmiany troficzne);
• zaburzenia hormonalne – utrata wsparcia hormonalnego (np. testosteronu);
• zaburzenia impulsów nerwowych dochodzących do narządu (np. do mięśni);
• nadmierna apoptoza (obumieranie) komórek;
• ograniczona aktywność, np. brak ćwiczeń fizycznych w przypadku mięśni;
• choroby tkanek/narządów.

Do najczęstszych przykładów zmian zanikowych należą:

• atrofia pochwy, czyli zanikowe zapalenie pochwy – jest dolegliwością często diagnozowaną u kobiet w okresie okołomenopauzalnym, u których dochodzi do gwałtownego spadku poziomu estrogenów (receptory estrogenowe znajdują się też w nabłonku pochwy). Zmiany zanikowe objawiają się suchością i pieczeniem w pochwie, bólem podczas stosunku seksualnego i nietrzymaniem moczu;
• atrofia mięśni – może wynikać z czasowego unieruchomienia (np. po operacji) albo z poważnych zaburzeń. Jednym z nich jest rdzeniowy zanik mięśni. Ta forma atrofii spowodowana jest stopniowym obumieraniem neuronów w rdzeniu kręgowym. Patologia ma podłoże genetyczne, dlatego większość chorych jest diagnozowana już w okresie wczesnego dzieciństwa;
• atrofia skóry – jest to ścieńczenie i utrata przez skórę odporności postępujące wraz z wiekiem. To naturalny proces, który wynika ze stopniowego spadku produkcji elastyny i kolagenu w skórze. Do atrofii skóry może też dojść na skutek stosowania sterydów miejscowo;
• atrofia tkanki tłuszczowej – do zaniku tkanki tłuszczowej dochodzi w wyniku stosowania diety ubogoenergetycznej i niedożywienia;
• atrofia nerwu wzrokowego – to postępujące uszkodzenie komórek nerwowych nerwu wzrokowego. Doprowadza do zaburzenia lub całkowitej utraty zdolności widzenia. Może być wynikiem urazu, rozwijającej się jaskry czy zmian zwyrodnieniowych.

Atrofia ma zmienne podłoże w zależności od komórek i tkanek, które dotyka. Może być to efekt, jak wspomniano, długotrwałego unieruchomienia, niedożywienia (dieta lub złe ukrwienie), ale też naturalnych procesów związanych ze starzeniem się organizmu: atrofia starcza (łac. Atrophia senilis) upośledzająca mózg lub serce bądź atrofia hormonalna sutka u kobiet po menopauzie.

Czasami zmiany atroficzne powstają na skutek współwystępujących zaburzeń autoimmunologicznych i hormonalnych czy stosowanych leków (przede wszystkim sterydów).