Cytologia cienkowarstwowa (LBC)

Cytologia cienkowarstwowa – badanie przydatne w profilaktyce i diagnostyce raka szyjki macicy. Ginekologiczna Płynna cytologia cienkowarstwowa,  LBC (ang. Liquid Based Cytology)  opiera się na  unowocześnionej  technice przygotowania preparatu cytologicznego. Pobrany materiał jest rozprowadzony automatycznie w odpowiednim płynie preparacyjnym, przy czym  pobrane komórki nabłonkowe są oddzielane od naturalnych zanieczyszczeń,  jak krew i śluz i nanoszone na szkiełko mikroskopowe tak, by uniknąć powstawania skupień i nawarstwień komórek. Etap przygotowania preparatu zwiększa bardzo istotnie ilość komórek nadających się do oceny cytologicznej.  Przygotowany automatycznie preparat barwiony jest w sposób klasyczny i oceniany przez cytologa. W latach 1998-2005 stwierdzono, że LBC pozwoliła na wzrost wykrywalności śródnabłonkowych zmian dysplastycznych dużego stopnia (ang. high-grade squamous intraepithelial lesion, HSIL)  o ponad 64% w porównaniu do metody tradycyjnej. Cytologia LBC poza diagnostyką raka jest pomocna także w diagnostyce infekcji, stanów zapalnych oraz innych nieprawidłowości wskazujących na różnorodne stany chorobowe. Uzyskane wyniki mogą dostarczać przesłanek dla wykonania badań w  kierunku Chlamydia trachomatis  i wirusa brodawczaka ludzkiego, HPV,  metodą PCR.

Badanie cytologiczne to jedno z najbardziej istotnych badań ginekologicznych. Dzięki regularnemu wykonywaniu cytologii w celach profilaktycznych możliwe jest m.in. wczesne wykrycie zmian wskazujących na rozwój raka szyjki macicy. Obecnie dostępna jest nowoczesna forma tego badania, czyli cytologia płynna, nazywana także cytologią cienkowarstwową. Na czym polega różnicą pomiędzy cytologią płynną a klasyczną, kiedy należy wykonać badanie cytologiczne, kto powinien zrobić cytologię, jak przygotować się do cytologii oraz o czym świadczą poszczególne wyniki tego badania?

Badanie cytologiczne, potocznie nazywane „cytologią” to badanie diagnostyczne najczęściej przeprowadzane w gabinecie ginekologicznym. Badanie to polega na pobraniu za pomocą specjalnej szczoteczki komórek nabłonkowych z szyjki macicy. Uzyskany w taki sposób materiał poddawany jest następnie analizie mikroskopowej. Dzięki temu postępowaniu możliwe jest uwidocznienie patologicznie zmienionych komórek, które mogą świadczyć o rozwoju raka szyjki macicy.

Cytologia płynna, określana także cytologia cienkowarstwowa lub LBC (ang. liquid-based cytology), to pewne unowocześnienie klasycznej metody przeprowadzania cytologii, a dokładniej – przygotowywania materiału do oceny mikroskopowej. Zgodnie z najnowszymi zaleceniami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, cytologia płynna zalecana jest jako badanie przesiewowe w kierunku raka szyjki macicy.

W przypadku przeprowadzania cytologii klasyczną metodą materiał uzyskany z szyjki macicy nanoszony jest bezpośrednio na szkiełko mikroskopowe, gdzie poddawany jest utrwaleniu oraz ocenie morfologicznej. Proces ten związany jest z ryzykiem uzyskania nierównomiernie rozprowadzonego materiału oraz nachodzenia na siebie poszczególnych komórek, co może prowadzić do utrudnionej analizy preparatu.

W przypadku cytologii płynnej, po przeprowadzeniu wymazu z narządów rodnych, szczoteczka wymazowa wraz z obecnymi tam komórkami umieszczana jest w specjalnym, płynnym podłożu. Otrzymany w taki sposób materiał poddawany jest następnie specjalistycznej obróbce w laboratorium, podczas której usuwane są m.in. erytrocyty, śluz, bakterie oraz inne komórki, które mogłyby utrudnić ocenę preparatu. Dzięki takiemu postępowaniu badanie płynnej cytologii pozwala uzyskać obraz składający się tylko z jednej warstwy komórek, co znacząco poprawia jakość oceny mikroskopowej oraz zwiększa przydatność kliniczną badania.

Dodatkowo, na podstawie materiału uzyskanego podczas cytologii płynnej możliwe jest przeprowadzenie badań w kierunku zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV – ang. human papillomavirus) oraz bakterii z gatunku Chlamydia trachomatis. Szczególnie istotna jest diagnostyka w zakresie zakażeń wirusem HPV, jako że to właśnie ten patogen odpowiada za znaczącą większość przypadków raka szyjki macicy.

Cytologia zaliczana jest do tzw. badań przesiewowych. Są to testy, które powinny być przeprowadzane u osób bez dolegliwości chorobowych, w celu wykrycia wczesnych zmian wskazujących na rozwój danego schorzenia. W przypadku cytologii schorzeniem tym jest rak szyjki macicy. Ten typ nowotworu to jeden z najczęstszych nowotworów złośliwych występujących wśród kobiet. Wczesne wykrycie patologicznie zmienionych komórek (stanów przednowotworowych)  pozwala na rozpoczęcie pogłębionej diagnostyki, umożliwiającej potwierdzenie lub wykluczenie rozpoznania nowotworu. Podobnie jak w przypadku wielu innych chorób onkologicznych, w przypadku raka szyjki macicy szybka diagnoza oraz wdrożenie właściwego leczenia posiadają niezwykle istotne znaczenie dla dalszych rokowań danej pacjentki.

Zgodnie z obowiązującymi zaleceniami pierwsze badanie cytologiczne powinno zostać wykonane po 20 roku życia, po rozpoczęciu współżycia seksualnego przez daną kobietę, jednak nie później niż w 25 roku życia. Następnie test ten powinien być regularnie powtarzany. W zależności od wieku kobiety, wyników poprzedniego badania oraz stosowanej metody badania, okres pomiędzy kolejnymi cytologiami może wynosić od 6 miesięcy do 3 lat. Dokładne informacje w zakresie profilaktyki raka szyjki macicy powinny zostać udzielone pacjentce przez prowadzącego ją lekarza ginekologa. Cytologia stanowi także jedno z zalecanych badań podczas ciąży. Jeżeli badanie nie było wykonywane w okresie 6 miesięcy poprzedzających ciążę, to należy je przeprowadzić do 10 tygodnia trwania ciąży.

Podstawowym zastosowaniem cytologii LBC jest wczesne wykrywanie raka szyjki macicy. Nowotwór ten może przez długi czas rozwijać się w sposób bezobjawowy. Najistotniejszym czynnikiem ryzyka raka szyjki macicy jest zakażenie onkogennymi typami wirusa HPV – stąd też podstawą profilaktyki tego nowotworu obecnie są szczepienia ochronne przeciwko tym onkogennym patogenom.

Pierwsze dolegliwości powodowane rakiem szyjki macicy zazwyczaj pojawiają się, dopiero gdy nowotwór znajduje się w dość zaawansowanym stadium. Typowe objawy to m.in.:

• Ból podczas stosunku seksualnego,
• Krwawienie pomiędzy menstruacjami (międzymiesiączkowe),
• Ból zlokalizowany w podbrzuszu,
• Nietypowe upławy z narządów rodnych.

Przeprowadzenie cytologii płynnej wymaga od pacjentki pewnego przygotowania. Na badanie należy stawić się w odpowiednim momencie cyklu miesiączkowego – optymalnie jest to kilka dni po ustaniu menstruacji, w przedziale od 10 do 20 dnia cyklu. Przeprowadzenie pobrania materiału do cytologii płynnej wymaga  przerwy w  stosowaniu dopochwowych środków farmakologicznych przez 4 dni poprzedzające badanie. W przypadku leczenia z wykorzystaniem tego typu preparatów, przed wykonaniem badania należy skonsultować się z lekarzem ginekologiem, który podejmie decyzję w zakresie ewentualnej modyfikacji leczenia.

W okresie 24 godzin poprzedzających wymaz z szyjki macicy należy zachować także wstrzemięźliwość seksualną, nie należy wykonywać irygacji pochwy ani przeprowadzać badań diagnostycznych, które mogą prowadzić do ingerencji w strukturę błony  śluzowej pochwy oraz szyjki macicy, jak np. pobranie posiewów do badania mikrobiologicznego. Przed wykonaniem badania należy także przygotować informacje na temat stosowanych leków (zwłaszcza leków hormonalnych) oraz daty ostatniej miesiączki.

Ogólnopolski, średni czas oczekiwania na wynik badania cytologii płynnej wynosi od 3 do 15 dni roboczych. Dokładny przedział czasowy zależny jest od tego, w której placówce wykonywane było badanie oraz które laboratorium będzie przeprowadzało analizę otrzymanego materiału. W celu uzyskania dokładnych informacji na temat czasu oczekiwania na wynik należy skontaktować się z daną placówką diagnostyczną. Czas oczekiwania może ulegać zmianom w zależności od czynników losowych oraz konkretnych uwarunkowań laboratoryjnych.

Wyniki badania cytologii płynnej powinny być interpretowane przez ginekologa, jako że jest to wysoce specjalistyczny test, a rezultaty badania posiadają znaczące implikacje kliniczne. W opisie badania znajduje się ocena materiału cytologicznego, która przeprowadzana jest w oparciu o klasyfikację Bethesda. System ten ocenia jakość uzyskanego rozmazu, ogólną charakterystykę oraz występowanie komórek posiadających zmiany patologiczne.

Na podstawie otrzymanych wyników lekarz będzie w stanie zaplanować dalsze postępowanie, które może obejmować m.in. dodatkowe badania, zaplanowanie kolejnej cytologii lub też wdrożyć odpowiednie postępowanie lecznicze.