Tryptaza

Oznaczanie poziomu tryptazy w surowicy jest przydatne w diagnostyce reakcji anafilaktycznych, w tym alergicznych (typu natychmiastowego), zwłaszcza na alergeny jadów owadów, mastocytozy, a także  stabilnej choroby wieńcowej o podłożu zapalnym. Dyskutowana jest rola pomiarów tryptazy w atopowym zapaleniu skóry, alergii pokarmowej i astmie.

Tryptaza, biochemicznie będąca obojętną proteinazą, jest jednym ze wskaźników aktywacji komórek tucznych-mastocytów. Jest uwalniana wraz z szeregiem innych mediatorów (w tym histaminą i heparyną) w wyniku degranulacji mastocytów. Do aktywacji mastocytów dochodzi za pośrednictwem układu odpornościowego:  na  drodze swoistej, zależnej od IgE  oraz nieswoiście, pod wpływem bodźców fizycznych (np. ciepło, światło, wibracje), związków chemicznych (leki, w tym znieczulające) i substancji biologicznych, w tym najistotniejszych: jadów owadów błonkoskrzydłych i węży. Mastocyty są komórkami efektorowymi reakcji alergicznych,  znajdującymi się w miejscu pierwszego kontaktu z obcymi alergenami: w skórze i  błonach śluzowych przewodu pokarmowego i dróg oddechowych. Trypataza preformowana w mastocytach uwalniana jest po ich aktywacji  spowodowanej oddziaływaniem alergenu i cząsteczki alergenowo-swoistej  IgE związanej  z mastocytem.  W przypadku diagnostyki chorób alergicznych oznaczenie poziomu tryptazy w surowicy (wzrost stężenia) jest wykonywane obok oznaczania IgE całkowitej i IgE alergenowo-swoistej.  

Wzrost stężenia tryptazy obserwowany jest w mastocytozie, heterogennej grupie chorób charakteryzujących się wzrostem liczby mastocytów i ich gromadzeniem  w różnych narządach (skórze - cutaneous mastocytosis, CM; przewodzie pokarmowym -  systemic mastocytosis, SM; wątrobie, śledzionie). W przypadku mastocytozy pomiar stężenia tryptazy jest przydatny w rozpoznawaniu, ocenie progresji i skuteczności leczenia.

Gwałtowna degranulacja dużej ilości mastocytów prowadzi do ogólnoustrojowych reakcji anafilaktycznych.  Objawy anafilaksji są różnorodne, zależne od efektów działania uwolnionych mediatorów: wysypka, obrzęk górnych dróg oddechowych, spadek ciśnienia, zapaść. Częstymi przyczynami wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego są: ukąszenia owadów, alergeny pokarmowe  i leki. Prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji anafilaktycznej jest wysokie w przypadku chorych na mastocytozę z podniesionym poziomem tryptazy i zwiększoną liczbą mastocytów. Chorych takich należy izolować od czynników mogących  aktywować mastocyty.