Witamina E

Witamina E, tokoferol w surowicy, test stosowany dla określenia statusu witaminy E  w organizmie.

Witamina E to określenie na grupę organicznych związków chemicznych, do których zalicza się tokoferole oraz tokotrienole, a także odmienne ich formy (alfa, beta, gamma oraz delta). Z wymienionych powyżej związków najważniejszy z biologicznego punktu widzenia jest alfa-tokoferol, jako że tylko ta forma witaminy E w pełni wykorzystywana jest przez organizm człowieka. Pozostałe związki chemiczne z tej grupy metabolizowane są przez wątrobę. Witamina E uczestniczy w wielu istotnych procesach stale zachodzących w ludzkim organizmie. Stanowi jeden z podstawowych przeciwutleniaczy, czyli antyoksydantów. Dzięki tej właściwości witamina E skutecznie ogranicza utlenianie związków tłuszczowych, co w konsekwencji prowadzi do niższych stężeń tzw. „złego cholesterolu” (frakcji LDL lipoprotein) we krwi. Jest to szczególnie ważne ze względu na znaczący wpływ wysokich stężeń LDL na wzrost ryzyka rozwoju miażdżycy, a także występowania jej powikłań, takich jak zawał serca lub udar mózgu. Dodatkowo, witamina E zapobiega nadmiernej agregacji płytek krwi, co także korzystnie wpływa na zdrowie sercowo-naczyniowe. Poza zapobieganiem schorzeniom układu krwionośnego witamina E korzystnie wpływa na zdrowie skóry oraz szybkość jej regeneracji po różnego typu uszkodzeniach. Zapobiega nadmiernemu starzeniu się skóry, poprzez ograniczanie niekorzystnego działania stresu oksydacyjnego na jej komórki. Witamina E uczestniczy także w warunkowaniu prawidłowej płodności u kobiet. Związki z grupy witaminy E uczestniczą w procesach produkcji komórek jajowych, owulacji oraz podtrzymania wczesnej ciąży. Poza wymienionymi funkcjami witamina E odpowiada za produkcję określonych lipidów, utrzymywanie prawidłowego metabolizmu mięśniowego, a także reguluje działanie licznych enzymów. Pośrednio witamina E może również zmniejszać ryzyko rozwoju różnego typu nowotworów oraz zapobiegać rozwojowi chorób wpływających na jakość widzenia, takich jak zwyrodnienie plamki żółtej. Dzięki witaminie E możliwa jest prawidłowa praca układu immunologicznego (odpornościowego), co ma kluczową rolę w ochronie organizmu przed różnego rodzaju infekcjami, m.in. bakteryjnymi lub wirusowymi.

Przeprowadzenie badania stężeń witaminy E we krwi zalecane jest osobom, które mogą cierpieć na niedobory omawianej witaminy. Warto rozważyć przeprowadzenie tego badania w przypadku, gdy planowane jest rozpoczęcie suplementacji z wykorzystaniem preparatów zawierających witaminę E, w celu oceny zasadności takiego postępowania. Niedobory witaminy E obecnie występują rzadko. W znaczącej większości przypadków codzienna dieta całkowicie pokrywa dobowe zapotrzebowanie organizmu na tę witaminę. Do rozwoju hipowitaminozy E może dochodzić u osób, które stosują niezbilansowaną dietę lub też cierpią na poważne zaburzenia metaboliczne, które przebiegają z nieprawidłowym wchłanianiem tłuszczów.  Niedobory witaminy E mogą również występować u osób chorujących na mukowiscydozę oraz celiakię.

Normy witaminy E we krwi mogą nieznacznie różnić się pomiędzy poszczególnymi laboratoriami, które przeprowadzają tego typu oznaczenia. Z tego powodu w celu oceny występowania niedoborów lub też nadmiaru witaminy E u  badanego każdorazowo należy odnieść otrzymany wynik do wartości referencyjnych obecnych w wydawanej dokumentacji badania. W przypadku, gdy rezultat badania odbiega od opisanych tam norm, należy zgłosić się do lekarza w celu uzyskania pełnej interpretacji stanu zdrowia pacjenta oraz wdrożenia odpowiedniego leczenia.

W przypadku niedoboru witaminy E objawy mogą być dość niecharakterystyczne oraz dotyczyć wielu narządów i układów organizmu. Stopień nasilenia dolegliwości zależny jest od tego, jak bardzo znaczący jest niedobór  oraz jak długo trwa. Najczęstsze objawy niedoboru witaminy E to, między innymi:  

• Zaburzenia pracy mięśni,
• Rozwój zaników mięśniowych,
• Rozwój anemii (niedokrwistości),
• Ogólne osłabienie,
• Zwiększona męczliwość,
• Bladość skóry oraz błon śluzowych,
• Uczucie duszności,
• Pogorszenie koncentracji,
• Zwiększona drażliwość,
• Zaburzenia jakości widzenia,
• Niepłodność,
• Nadmierne wypadanie włosów,
• Pogorszenie się kondycji skóry,
• Częstsze występowanie infekcji.

Leczenie niedoborów witaminy E obejmuje podawanie specjalistycznych preparatów zawierających tę substancję. Przed rozpoczęciem ich stosowania warto jednak zasięgnąć opinii lekarskiej w celu potwierdzenia niedoborów oraz wykluczenia innych przyczyn opisywanych powyżej objawów. Dolegliwości te nie są charakterystyczne jedynie dla hipowitaminozy E oraz mogą wynikać z wielu innych schorzeń.

Nadmiar witaminy E występuje niezwykle rzadko, ze względu na skuteczne mechanizmy fizjologiczne, które mają na celu sprawne usuwanie nadmiernych ilości tego związku z organizmu. Do rozwoju objawów wynikających z nadmiaru witaminy E może dochodzić w przypadku niezwykle intensywnej, nieprawidłowej suplementacji tej witaminy. Dolegliwości, które mogą się wówczas pojawić to, np.:

• Bóle głowy,
• Rozdrażnienie,
• Nudności,
• Biegunki,
• Wymioty

Aby uniknąć tego typu objawów zawsze należy ściśle przestrzegać zaleconego dawkowania specjalistycznych preparatów dietetycznych, takich jak suplementy diety oraz warto przed rozpoczęciem ich stosowania każdorazowo skonsultować się z lekarzem w celu uzyskania dokładniejszych informacji.

Witamina E (podobnie jak witaminy A, D oraz K) jest substancją rozpuszczalną w tłuszczach. Ludzki organizm nie jest w stanie samodzielnie wyprodukować niezbędnych do funkcjonowania związków chemicznych, które nazywane są witaminą E (tokorienoli oraz tokoferoli) – z tego powodu dzienne zapotrzebowanie na witaminę E musi być pokrywane przez spożywane produkty. Duże ilości witaminy E obecne są m.in. w następujących pokarmach i produktach:

• Oleje – m.in. olej rzepakowy, słonecznikowy lub też sojowy,
• Oliwa z oliwek,
• Awokado,
• Orzechy włoskie,
• Orzechy laskowe,
• Żółtka jaj kurzych,
• Ryby morskie,
• Mięso drobiowe,
• Awokado,
• Migdały,
• Porzeczki,
• Jagody,
• Szpinak,
• Pomidory,
• Papryka,
• Brukselka,
• Otręby owsiane.

Badanie stężenia witaminy E przeprowadzane jest w próbce krwi żylnej pacjenta. Test nie wymaga specjalnego przygotowania, takiego jak stawienie się na pobranie krwi na czczo lub też o określonej porze dnia. Podobnie jak w przypadku innych badań laboratoryjnych wykonywanych w krwi należy pamiętać o właściwym nawodnieniu organizmu przed stawieniem się na pobranie próbki.