Angina – objawy, diagnostyka, leczenie

Angina to dość częsta choroba infekcyjna, która może być wywoływana zarówno przez wirusy jak i przez bakterie. Potocznie termin ten używany jest zazwyczaj w odniesieniu do schorzenia wywoływanego przez bakterie. Największa liczba zachorowań zazwyczaj występuje w sezonie jesienno-zimowym. W przebiegu anginy dochodzi do rozwoju ostrego stanu zapalnego w obrębie błony śluzowej gardła oraz migdałków podniebiennych. Niezależnie od stopnia nasilenia objawów nigdy nie należy ich ignorować, jako że nieleczona angina może prowadzić do rozwoju groźnych powikłań zdrowotnych. W zależności od przyczyny leczenie może obejmować antybiotykoterapię lub innego rodzaju postępowanie farmakologiczne.

Angina – co to jest?

Angina definiowana jest jako ostry stan zapalny błony śluzowej gardła oraz migdałków podniebiennych. Do rozwoju stanu zapalnego dochodzi w wyniku reakcji układu odpornościowego na czynnik uszkadzający, jak np. infekcja wywołana przez mikroorganizmy chorobotwórcze. W przypadku anginy w znaczącej większości przypadków są to wirusy. Najczęściej jednak w potocznym użyciu tego określenia pod pojęciem „angina” rozumie się zakażenie bakteryjne, czyli tzw. anginę ropną. Głównym czynnikiem chorobotwórczym dla anginy bakteryjnej jest patogen z gatunku Streptococcus pyogenes, choć zakażenie wywoływane przez inne bakterie także może prowadzić do rozwoju anginy. Dokładne określenie czynnika etiologicznego anginy jest istotne ze względu na różny przebieg chorób wirusowych i bakteryjnych, inne sposoby leczenia oraz zróżnicowane ryzyko powikłań.

Do zakażenia bakterią wywołującą anginę może dojść poprzez kontakt z osobą chorą. Możliwe jest występowanie bezobjawowego nosicielstwa bakterii Streptococcus pyogenes, jednak ryzyko zakażenia się od osoby nie wykazującej objawów chorobowych jest znacząco niższe w porównaniu z osobą prezentującą charakterystyczne symptomy anginy. Patogen przenosi się droga kropelkową, zatem ryzyko zakażenia występuje w przypadku kaszlu, kichania lub rozmowy, gdzie drobinki śliny oraz wydzieliny z jamy nosowej uwalniane są do powietrza. Na anginę najczęściej chorują dzieci w wieku od 5 do 15 lat, choć możliwe jest występowanie tego schorzenia także u osób dorosłych. Zachorowania prezentują pewną sezonowość – zazwyczaj szczyt infekcji przypada na miesiące okresu jesienno-zimowego.

Warto zaznaczyć, że angina u dziecka może przebiegać z bardziej nasilonymi objawami, niż angina u dorosłych. Z tego powodu za każdym razem należy skonsultować się z lekarzem rodzinnym lub lekarzem pediatrą, aby ocenił stan zdrowia dziecka oraz zalecił dalsze postępowanie, gdyż angina u dzieci może być związana z rozwojem bardziej poważnych komplikacji zdrowotnych niż angina u dorosłych pacjentów.

Jakie są objawy anginy?

Objawy anginy oraz przebieg choroby zależą od czynnika etiologicznego, czyli tego, czy choroba u danego pacjenta wywołana jest przez wirusy czy bakterie. Angina bakteryjna charakteryzuje się nagłym początkiem, z silnym nasileniem objawów. Zazwyczaj pierwsze dolegliwości pojawiają się w przeciągu od 12 godzin do 4 dni od wniknięcia S. pyogenes do organizmu pacjenta. W przebiegu anginy bakteryjnej może dojść do rozwoju następujących symptomów chorobowych:

• Silny ból gardła, nasilający się podczas połykania,
• Ból głowy,
• Gorączka powyżej 38°C,
• Uogólnione pogorszenie samopoczucia,
• Ogólne osłabienie,
• U dzieci mogą pojawić się nudności i wymioty.

Charakterystyczny dla anginy bakteryjnej jest brak kaszlu oraz kataru. Występowanie tych dolegliwości przemawia za innym rozpoznaniem. Dodatkowo w badaniu przedmiotowym można zaobserwować obrzęk tkanek gardła oraz intensywnie czerwone zabarwienie błon śluzowych. Dodatkowo widoczny jest specyficzny dla tej choroby biały nalot na migdałkach podniebiennych.

W przypadku anginy wirusowej do pojawienia się pierwszych objawów dochodzi zazwyczaj w okresie ok. 1-6 dni od momentu zakażenia. Warto zaznaczyć, że nawet przed wystąpieniem symptomów chorobowych dana osoba stanowi potencjalne źródło zakażenia dla innych. Objawy anginy wirusowej zazwyczaj są bardziej łagodne niż dolegliwości obecne w przebiegu anginy bakteryjnej. Możliwe jest dodatkowe występowanie kataru, kaszlu oraz zapalenia spojówek. Istotne jest aby w takiej sytuacji przeprowadzić dokładną diagnostykę różnicową, jako że wstępne objawy innych chorób jak, np. mononukleozy mogą przypominać przebieg anginy wirusowej.

Angina – diagnostyka

Wstępne rozpoznanie anginy stawiane jest na podstawie dokładnego wywiadu lekarskiego oraz badania przedmiotowego. Poprzez występowanie charakterystycznych dolegliwości oraz zmian chorobowych lekarz często jest w stanie trafnie zdiagnozować anginę bez wykonywania dodatkowych badań laboratoryjnych. Lekarz do tego celu może wykorzystać m.in. skalę McIsaaca, która przyporządkowuje poszczególnym dolegliwościom oraz dodatkowym czynnikom obciążającym właściwą ilość punktów, na podstawie których możliwe jest statystyczne oszacowanie ryzyka występowania anginy bakteryjnej oraz podjęcie właściwego postępowania leczniczego. W określonych sytuacjach konieczne może być przeprowadzenie testów diagnostycznych, aby potwierdzić rozpoznanie lub wykluczyć inne jednostki chorobowe.

Podstawowym badaniem dodatkowym w kierunku anginy bakteryjnej jest tzw. „strep-test”, który polega na pobraniu wymazu z gardła pacjenta, a następnie na wykryciu obecnych tam w przypadku zakażenia antygenów PBHA, czy paciorkowców beta-hemolizujących grupy A (do której zalicza się Streptococcus pyogenes). Badanie to potwierdza zakażenie podejrzewane na podstawie charakterystycznych objawów chorobowych. Przeprowadzenie całego testu trwa zaledwie kilka minut, jednak jest on w stanie wykryć tylko bakterie z grupy PBHA. W sytuacjach, gdy niemożliwe jest przeprowadzenie opisywanego szybkiego testu lub występuje podejrzenie zakażenia innymi gatunkami bakterii wymagane jest przeprowadzenie dokładniejszych testów, takich jak np. posiew wymazu z gardła i migdałków podniebiennych. Uzyskany w taki sposób materiał biologiczny przesyłany jest do laboratorium, gdzie następnie przeprowadzana jest precyzyjna identyfikacja gatunku bakterii chorobotwórczej odpowiedzialnej za wywoływanie anginy u danego pacjenta. Dzięki temu możliwe jest rozpoznanie zakażenia także innymi bakteriami poza PBHA oraz wdrożenie optymalnego leczenia, które zapewni szybkie i skuteczne zwalczanie patogenów z organizmu pacjenta.

Leczenie anginy

Sposób leczenia anginy dobierany jest przez lekarza na podstawie objawów chorobowych prezentowanych przez  pacjenta oraz dokładnego rozpoznania. Leczenie anginy wirusowej nie wymaga podawania antybiotyków, jako że ta grupa leków skuteczna jest jedynie w przypadku chorób wywoływanych przez bakterie. Proponowana terapia zazwyczaj obejmuje leczenie objawowe, skupiające się na zmniejszeniu nasilenia dolegliwości chorobowych do czasu, aż choroba przejdzie swój naturalny bieg, a objawy ustąpią całkowicie. W przypadku anginy bakteryjnej lekarz może podjąć decyzję o włączeniu leczenia z wykorzystaniem antybiotyków. W tej sytuacji należy ściśle przestrzegać zaleceń lekarskich, zarówno w zakresie dawkowania antybiotyków jak i czasu trwania kuracji. Nigdy nie należy przerywać kuracji przed upływem zalecanego przez lekarza czasu, jako że może to prowadzić do nawrotu zakażenia oraz rozwoju antybiotykooporności, w wyniku czego kolejne rzuty infekcji będą bardziej oporne na leczenie. Nigdy nie należy także przyjmować antybiotyków bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem, gdyż wiąże się to ze znaczącym ryzykiem występowania licznych objawów niepożądanych.

Angina – możliwe powikłania

W każdym przypadku rozwoju objawów, które mogą wskazywać na anginę bakteryjną należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza, jako że choroba ta związana jest z ryzykiem rozwoju groźnych dla zdrowia powikłań. Ogólne ryzyko rozwoju komplikacji anginy jest dość niewielkie, jednak zawsze należy mieć je na uwadze. Możliwe jest m.in. rozszerzenie się infekcji na okoliczne tkanki i narządy, co może prowadzić do rozwoju ropnia okołogardłowego, ropnego zapalenia ucha środkowego oraz pobliskiej struktury kostnej, czyli wyrostka sutkowatego, a także ropne zapalenie zatok przynosowych oraz węzłów chłonnych. Infekcja może także przenieść się na bardziej odległe tkanki, prowadząc m.in. do zapalenia płuc, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (ZOMR) lub infekcyjnego zapalenia wsierdzia. Innym typem powikłań związanych z anginą są reakcje autoimmunologiczne, które mogą skutkować powstaniem m.in. KZN, czyli kłębuszkowego zapalenia nerek lub też rozwojem gorączki reumatycznej.

Angina w większości przypadków posiada przebieg samoograniczający się. Nigdy jednak nie należy ignorować jej objawów, jako że nieleczona może prowadzić do nasilonych objawów oraz groźnych komplikacji zdrowotnych. Wcześnie wykryta angina jest całkowicie wyleczalna i nie stanowi znaczącego zagrożenia dla zdrowia pacjenta. Z tego powodu, szczególnie w sezonie jesienno-zimowym należy zwracać uwagę na swój stan zdrowia oraz swoich bliskich. Dzięki wczesnemu wykryciu schorzenia oraz wdrożeniu właściwego leczenia znacząco skraca się czas infekcji zmniejsza się także ryzyko przekazania patogenów na inne osoby, przez co chroni się nie tylko siebie, ale także osoby w swoim otoczeniu.

Źródła:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7087627/

https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.3.3.

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/tonsillitis/symptoms-causes/syc-20378479

https://www.nhs.uk/conditions/tonsillitis/

https://www.webmd.com/oral-health/tonsillitis-symptoms-causes-and-treatments