Astma sercowa – objawy i przyczyny choroby. Jak ją zdiagnozować?

Astma sercowa, znana również jako dychawica sercowa, to potoczna nazwy schorzenia, które często mylone jest z astmą oskrzelową. Astma sercowa charakteryzuje się występowaniem duszności oraz kaszlu, które są wynikiem niewydolności serca. Zrozumienie przyczyn, objawów i metod diagnozowania astmy sercowej jest kluczowe dla jej skutecznego leczenia.

Astma sercowa – przyczyny  

Astma sercowa jest najczęściej wynikiem niewydolności serca, szczególnie lewokomorowej. Kiedy serce nie jest w stanie skutecznie pompować krwi, może dojść do zastoju krwi w tkankach i narządach prowadzącego do nadmiernego gromadzenia płynów. W przypadku zalegania płynu w płucach pacjenci doświadczają objawów „dychawicy”. Do innych przyczyn astmy sercowej zalicza się:

• Chorobę wieńcową: Niedokrwienie serca może prowadzić do jego niewydolności, objawiającej się astmą sercową.
• Nadciśnienie tętnicze: Długotrwałe nadciśnienie krwi może osłabiać mięsień sercowy.
• Zaburzenia rytmu serca: Arytmie mogą powodować zmiany w funkcjonowaniu serca i prowadzić do gromadzenia się płynu w płucach.
• Wady serca: Wrodzone lub nabyte wady mogą wpływać na funkcjonowanie serca.

Astma sercowa – objawy 

Astma sercowa to zaburzenie objawiające się najczęściej jako napady duszności, nasilone w pozycji leżącej (np. w nocy, w czasie snu), po wysiłku fizycznym, stresie psychicznym oraz czasem w wyniku dietetycznych. Uczucie duszności zazwyczaj ustępuje po zmianie pozycji z poziomej na pionową dopiero po ponad 30 minutach, w przeciwieństwie do orthopnoë (orthopnoe), który mija po takiej samej zmianie pozycji, ale już po kilku minutach. Wspomniany orthopnoe to objaw medyczny, który oznacza trudności w oddychaniu (duszność) pojawiające się w pozycji leżącej, a ustępujące lub łagodniejące po przyjęciu pozycji siedzącej lub stojącej. Jest on często związany z chorobami serca (np. niewydolnością serca) lub płuc (np. przewlekła obturacyjna choroba płuc – POChP). Orthopnoe występuje, gdy w pozycji leżącej dochodzi do zwiększonego powrotu krwi do serca, co może powodować jego przeciążenie lub nasilać zastoje w płucach, prowadząc do trudności z oddychaniem. Osoby z tym objawem często śpią z podniesioną głową lub w pozycji półsiedzącej, aby złagodzić duszności. W odróżnieniu od orthopnoe dychawica (astma) sercowa po przyjęciu pozycji leżącej pojawia się o wiele później. Duszność w dychawicy sercowej ma charakter wdechowo-wydechowy.

Objawy astmy sercowej mogą być różnorodne, ale najczęściej obejmują:

• Duszność. Występuje zwłaszcza podczas wysiłku lub w pozycji leżącej. Może wiązać się z uczuciem ciężkości w klatce piersiowej.
• Kaszel. Często związany z nadmiernym wydzielaniem śluzu, który gromadzi się w drogach oddechowych.
• Świszczący oddech. Może pojawić się w wyniku zwężenia oskrzeli i nagromadzenia płynów i śluzu.
• Zaburzenia snu. Przebudzenia powodowane nasilająca się dusznością.
• Zwiększoną męczliwość. Trudności w wykonywaniu codziennych czynności z powodu duszności.

Zbierający się śluz – astma sercowa

W astmie sercowej, podobnie jak w astmie oskrzelowej, może dochodzić do gromadzenia się śluzu w drogach oddechowych. W wyniku zalegania płynów w płucach drogi oddechowe mogą być dodatkowo podrażnione, co prowadzi do nadmiernej produkcji śluzu. Zgromadzony śluz może powodować dodatkowe trudności w oddychaniu, zwłaszcza u pacjentów z chorobami serca. Oczyszczanie dróg oddechowych staje się utrudnione, co może prowadzić do rozwoju infekcji, na ogół bakteryjnej.

Astma sercowa – jak zdiagnozować?

Diagnostyka astmy sercowej wymaga złożonego podejścia, które obejmuje:

• Wywiad medyczny. Lekarz zadaje pytania dotyczące objawów, ich nasilenia oraz występujących chorób współistniejących, takich jak choroby serca.
• Badanie fizykalne. Podczas badania przedmiotowego lekarz może zauważyć objawy niewydolności serca, takie jak obrzęki obwodowe czy duszność.
• Badania diagnostyczne:
  • EKG: Pomaga ocenić rytm serca i wykryć ewentualne arytmie.
  • Echokardiografia: Umożliwia ocenę funkcji serca oraz wykrycie ewentualnych wad strukturalnych takich jak np. wady zastawek.
  • RTG klatki piersiowej: Pozwala na ocenę stanu płuc i serca, a także wykrycie płynu w opłucnej.

• Testy czynnościowe płuc: Mogą być wykonane w celu oceny funkcji oddechowej, chociaż w przypadku astmy sercowej wyniki mogą być różne w porównaniu do astmy oskrzelowej.

Astma sercowa – do jakiego lekarza?

Astma sercowa jest leczona przez specjalistów w zakresie kardiologii oraz pulmonologii. Kardiolog zajmuje się przede wszystkim diagnozowaniem i leczeniem schorzeń serca, natomiast pulmonolog koncentruje się na chorobach płuc. Współpraca między tymi specjalistami jest kluczowa, ponieważ astma sercowa ma elementy zarówno chorób serca, jak i chorób układu oddechowego.

Astma sercowa a astma oskrzelowa

Czy astma sercowa i astma oskrzelowa to te same schorzenia? 

Astma sercowa i astma oskrzelowa różnią się przyczynami oraz mechanizmami patologicznymi. Astma oskrzelowa jest przewlekłą chorobą zapalną dróg oddechowych, w której dochodzi do zwężenia oskrzeli z powodu nadmiernego skurczu mięśni gładkich, a także stanu zapalnego. Objawy są często wywoływane przez alergeny, infekcje czy wysiłek fizyczny.

W odróżnieniu od astmy oskrzelowej, astma sercowa jest wynikiem niewydolności serca, a jej objawy są związane ze zmniejszoną wydolnością serca. Obydwie choroby mogą występować jednocześnie, co utrudnia diagnostykę i leczenie. Dlatego tak ważne jest dokładne określenie przyczyny duszności u pacjenta.

Astma sercowa – leczenie

Leczenie objawów astmy sercowej u chorych z niewydolnością serca ma na celu optymalizację stanu układu krążenia pacjenta i skorygowanie potencjalnego niedoboru tlenu. Obejmuje ono stosowanie między innymi:

• Leków moczopędnych: pomagają w usuwaniu nadmiaru płynów z organizmu.
• Leków na nadciśnienie: obniżają ciśnienie krwi i poprawiają funkcję serca.
• Leków rozszerzających oskrzela: stosowane w przypadku występowania współistniejącej astmy oskrzelowej.
• Terapii tlenowej: stosowane w ciężkich przypadkach duszności. 

Ważnym elementem leczenia astmy sercowej jest również zmiana stylu życia, w tym dieta, regularna aktywność fizyczna oraz unikanie czynników ryzyka, takich jak palenie tytoniu.

Podsumowanie

Astma sercowa to poważne schorzenie, które może znacznie obniżyć jakość życia pacjentów. Kluczowe jest wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie. Dzięki współpracy kardiologów i pulmonologów możliwe jest skuteczne zarządzanie objawami oraz poprawa funkcjonowania pacjentów. Edukacja pacjentów na temat rozpoznawania objawów oraz prowadzenia zdrowego stylu życia jest istotnym elementem terapii, który przyczynia się do lepszego rokowania. 

Ważne jest rozróżnienie czy astma jest pochodzenia oskrzelowego czy sercowego, ponieważ leczenie astmy oskrzelowej koncentruje się przede wszystkim na stosowaniu inhalatorów, zawierających leki rozszerzające oskrzela i kortykosteroidy. W chwili obecnej istnieją ograniczone dowody na poprawę objawów astmy sercowej po zastosowaniu leków wziewnych.

Lek. med. Katarzyna Lizak