Ból szczęki i żuchwy – poznaj możliwe przyczyny

Ból szczeki i żuchwy najczęściej kojarzony jest problemami z uzębieniem. Faktycznie, większość symptomów bólowych może być z tym związana. Jednak, patrząc szerzej, gdy nasze zęby mają się dobrze, a twarz dalej boli, może wskazywać to na głębiej położony problem. Kiedy ból szczęki i żuchwy powinien obligować nas do pójścia do lekarza? Czy szybka reakcja pozwoli uniknąć poważniejszych powikłań?

Szczęka i żuchwa – budowa

Szczęka i żuchwa to dwie kości czaszki połączone ze sobą. W języku potocznym szczękę dolną nazywa się żuchwą, która jest kością ruchomą, natomiast szczęka górna jest właściwą kością szczękową i pozostaje nieruchoma. Szczęka zbudowana jest z członu i czterech wyrostków: czołowego, jarzmowego, zębodołowego i podniebiennego. Jest kością parzystą, której poszczególne części tworzą szkielet twarzoczaszki. Żuchwa jest kością pojedynczą złożoną z trzonu, kąta i krawędzi żuchwy. Jest połączona z czaszką za pomocą stawu skroniowo-żuchwowego. Takie mocowanie umożliwia wykonanie szeregu ruchów pozwalających na otwarcie ust (ruch obrotowy) oraz wysuwanie żuchwy do przodu (ruch saneczkowy), a także ruch umożliwiający przeżuwanie.

Praca żuchwy i szczęki jest wynikiem współpracy licznych mięśni, ścięgien oraz stawu skroniowo-żuchwowego. Kości te stanowią również mocowanie dla zębów. Dzięki współdziałaniu żuchwy i szczęki możliwe jest otwieranie ust, odgryzanie kęsów pokarmu, przeżuwanie, mówienie. Kości te są też rusztowaniem twarzoczaszki, tworząc fragment sklepienia jamy ustnej, jamy nosowej, oczodołu oraz zarys bocznych jej części. Dodatkowo stanowią podporę języka i współtworzą drogi łzowe.

Ból szczęki i żuchwy – przyczyny

Złożoność budowy elementów składających się na żuchwę i szczękę oraz liczne połączenia ze strukturami przyległymi powodują, że często mogą dawać one dolegliwości bólowe nieprzyjemne dla pacjenta i utrudniające mu życie. Wśród przyczyn bólu szczęki i żuchwy możemy wymienić:

• urazy,
• problemy stomatologiczne i ortodontyczne,
• choroby i stany zapalne (np. reumatoidalne zapalenie stawów),
• zapalenie mięśni,
• stres,
• choroby zakaźne,
• problemy z zatokami,
• problemy neurologiczne (neuralgia nerwu trójdzielnego, bóle głowy),
• zakażenia szpiku kostnego,
• nowotwory (kości, języka, płuc),
• choroby serca.

Ból szczęki i żuchwy – inne objawy

Ból żuchwy oraz szczęki sam w sobie jest nieprzyjemnym objawem. Jednak w przebiegu różnych schorzeń pojawiają się inne symptomy mu towarzyszące, wśród których możemy wymienić:

• klikanie przy otwieraniu ust,
• ból promieniujący do uszu i głowy,
• ciągłe bóle i zawroty głowy,
• problemy ze wzrokiem i słuchem,
• brak swobody ruchów szczęki,
• ból i trudności w czasie żucia i przełykania,
• opuchlizna.

Ból szczęki i żuchwy a ból głowy

Ból głowy towarzyszący bólowi szczęki nie jest rzadkim zjawiskiem. Jako że struktury w czaszce są ze sobą ściśle połączone, symptom ten może świadczyć o procesie toczącym się w jamie ustnej – zapaleniu, problemie dentystycznym, wadzie zgryzu. Łączy się też z dysfunkcją stawu skroniowo-żuchwowego oraz zapaleniem lub uszkodzeniem mięśni żuchwowych i szczękowych. Problemy ze stawem skroniowo-żuchwowym uwidaczniają się jako ból mięśni żuchwy, ból od ucha do żuchwy, wypadanie żuchwy, a także trzaski i odgłosy pękania przy wykonywaniu ruchów ust.

Ból głowy i szczęki występuje równocześnie również w przypadku przewlekłego stresu. Stan taki wiąże się ze zgrzytaniem zębami i bardzo silnym ich zaciskaniem, co często pozostaje poza kontrolą pacjenta.  Także choroby zakaźne mogą prowokować, towarzyszący bólowi szczęki i żuchwy, ból głowy. Wśród chorób zakaźnych istotną rolę odgrywa nagminne zapalenie przyusznic, potocznie zwane świnką oraz zakażenie laseczką tężca.

Świnka to choroba infekcyjna obejmująca ślinianki przyuszne. W zależności od rozległości zapalenia dotyczy ona ślinianek, ale ma tendencję do zajmowania całej dolno-bocznej części twarzy włącznie z szyją. Oprócz ogólnego słabego samopoczucia, gorączki, opuchlizny, chorzy często mają problem z mówieniem i przełykaniem, dodatkowo pojawia się ból szczęki przy uchu, a ze względu na lokalizację, również ból ucha.

Zakażenie tężcem powstaje na skutek zabrudzenia zanieczyszczoną ziemią otwartej rany. Charakterystycznym objawem jest ogólne napięcie mięśniowe, które objawia się również szczękościskiem. Taki stan powoduje napięcie i sztywność oraz ból mięśni szczęki i kości szczęki.

Także choroby zakaźne w obrębie jamy ustnej i gardła mogą sprawiać, że kości naszej czaszki zaczynają nas boleć. Zazwyczaj związane jest to z cięższym przebiegiem chorób górnych dróg oddechowych. Wśród chorób infekcyjnych warto też wspomnieć o zapaleniu zatok, które potrafi promieniować, dając otępiający ból, nasilający się przy pochyleniu głowy.

Choroby zapalne, w tym reumatoidalne zapalenie stawów, mogą obejmować również staw skroniowo-żuchwowy. Reumatoidalne zapalenie stawów jest chorobą autoimmunologiczną, która sprawia, że organizm atakuje swoje zdrowe tkanki jako obce. W przebiegu choroby pojawia się ból różnych stawów, w tym stawu skroniowo-żuchwowego promieniujący na szczękę i żuchwę. Ze względu na lokalizację stawu w górnej części twarzoczaszki, pojawia się też ból głowy.

Ból szczęki i ucha z prawej strony 

Dolegliwości bólowe po jednej stronie szczęki lub żuchwy pojawiają się zazwyczaj jako wynik problemu dentystycznego. Problemy stomatologiczne i ortodontyczne są jedną z najczęstszych przyczyn bólu szczęki i żuchwy. Toczący się w obrębie struktur jamy ustnej proces patologiczny wywołuje ból kości szczęki i żuchwy oraz towarzyszący temu ból mięśni szczęki. Utrzymujący się przez dłuższy czas problem dentystyczny, może wywoływać równoczesny ból głowy i szczęki. Trudności ortodontyczne związane z zaburzeniami zgryzu w znacznej mierze mogą nadwyrężać strukturę kości szczęki, żuchwy oraz zębów. Prawidłowo w czasie gryzienia szczęka jest wysunięta lekko do przodu przed żuchwę. Wady zgryzu powodują, że kości te pracując, układają się w nieprawidłowy sposób, co zwiększa ich podatność na ścieranie i urazy oraz ogranicza ich ruchomość.

Także wyżynanie się zębów mądrości, u niektórych osób wywołuje ból szczęki i ucha. Neuralgia nerwu trójdzielnego to kolejna prawdopodobna przyczyna bólu prawej strony szczęki i ucha. Nerw trójdzielny zaopatruje oko, szczękę i żuchwę, stąd jego uszkodzenia i dysfunkcje mogą prowadzić do pojawienia się nieprzyjemnych odczuć bólowych zlokalizowanych w okolicy kości czaszki. Cechą charakterystyczną choroby jest jednostronność objawów, które opisywane są jako ból przeszywający, przypominający wyładowanie elektryczne. 

Ból szczęki i ucha z lewej strony 

Problemy z sercem, choć nie są bezpośrednio kojarzone z bólem szczęki i ucha, także mogą go wywoływać. Najczęściej zlokalizowany jest on lewostronnie. Wśród przyczyn podaje się chorobę wieńcową, zawał serca, dławicę piersiową. Dla zawału serca pojawia się charakterystyczny ból w klatce piersiowej opisywany jako gniotący, uciskowy, zlokalizowany za mostkiem, promieniujący do lewego barku, ramienia, okolicy międzyłopatkowej, nadbrzusza, a także lewego kąta żuchwy. U pacjentów z chorobą wieńcową, u których nie wystąpił ból w klatce piersiowej, pojawia się ból lewego stawu skroniowo-żuchwowego i ból od ucha do żuchwy po lewej stronie. Oczywiście, również inne, wcześniej omówione przyczyny (infekcje, zapalenia, ubytki, neuralgia i in.) mogą skutkować odczuwaniem takiego rodzaju bólu.

Ból szczęki przy uchu

Wśród przyczyn takiego bólu warto poszukać najpierw bezpośrednio w miejscu odczuwania bólu. W okolicy ucha znajdują się ślinianki, stąd przyczyną może być nagminne zapalenie przyusznic. Przy uchu mocowany jest również staw skroniowo-żuchwowy, dlatego ból szczęki przy uchu może wiązać się z jego dysfunkcją. Podobne symptomy może dawać impuls nerwowy z uszkodzonego nerwu trójdzielnego. Przewlekły stres, bóle zębów, wady zgryzu, wyżynające się ósemki – wszystkie te przyczyny mogą skutkować wystąpieniem bólu szczęki przy uchu, a przy okazji bólem mięśni szczęki i kości szczęki. 

Ból szczęki i żuchwy – inne przyczyny

Wśród innych przyczyn bólu szczęki i żuchwy warto nadmienić o zapaleniu szpiku. W tym przypadku mamy do czynienia z infekcją wewnątrz kości, wywołaną przez bakterie beztlenowe. Stan zapalny może objąć żuchwę i szczękę, powodując ich ból, a przy braku leczenia, spowodować trwałe uszkodzenie kości spowodowane brakiem dopływu krwi. Innymi przyczynami są guzy i nowotwory zlokalizowane w obrębie czaszki. Mogą to być nowotwory kości, guzy mózgu, nowotwory języka. Schorzenia te, wywierając ucisk (guzy, cysty) lub lokalizując się w kościach, mogą powodować ból kości żuchwy i szczęki, a także dawać dodatkowo objawy neurologiczne (np. bóle głowy)

Ból szczęki i żuchwy może być zarówno wynikiem błahego zaniedbania higieny zębów, choroby zapalnej, jak i infekcji, a nawet choroby serca. Poważnie należy potraktować przede wszystkim ból promieniujący do ucha i głowy, ponieważ taka rozległość objawów sugeruje problem, który wymaga zaczerpnięcia porady u specjalisty. Na szczególną naszą uwagę zasługuje ból żuchwy lub szczęki, któremu towarzyszą symptomy zawału serca, ponieważ, w tym przypadku, niezwłoczne działanie może uratować nam życie. 

Mgr Jolanta Pawłowska