Co pyli w kwietniu - alergeny występujące w kwietniu

Początek wiosny to mimo ładnej pogody koszmar dla alergików. Chociaż sezon pylenia zaczyna się już od pierwszych dni stycznia, to właśnie w kwietniu przypada środek okresu kwitnienia drzew. Co najbardziej doskwiera alergikom na początku wiosny?

Co to jest alergia?

Alergia to nadmierna reakcja naszego układu odpornościowego na substancje występujące w środowisku, nazywane alergenami, które są nieszkodliwe dla większości ludzi.

Atopia to skłonność osobnicza do produkowania swoistych dla alergii przeciwciał IgE w odpowiedzi na obecność alergenu i występowanie typowych chorób atopowych: alergicznego nieżytu nosa, alergicznego zapalenia spojówek, astmy oskrzelowej, atopowego zapalenia skóry.

Alergen to zazwyczaj białko wchodzące w skład komórek roślinnych lub zwierzęcych lub fragment substancji np. lateksu czy leków.

Jakie są przyczyny alergii?

Naukowcy nie wskazali do tej pory jednoznacznych przyczyn pojawiania się reakcji alergicznych. Proponowane są różne czynniki, które mogą współdziałać prowadząc do wystąpienia alergii:

• czynniki genetyczne – skłonność do występowania alergii może być dziedziczona po przodkach,
• styl życia – nadmierna sterylność otoczenia i brak kontaktu z czynnikami stymulującymi nasz układ odpornościowy, powoduje nadmierne reakcje organizmu na czynniki dla niego neutralne  np. pyłki traw,
• czynniki środowiskowe – to głównie zanieczyszczenie środowiska, udowodniono związek między występowaniem smogu a wzrostem ilości alergii.

Uczulają najczęściej rośliny wiatropylne, pozbawione widocznych kwiatów, których pyłek przenoszony jest na duże odległości przez wiatr.

Co pyli w kwietniu?

Najważniejsze alergeny występujące w kwietniu to pyłki drzew takich jak: jesion, brzoza, buk, topola.

• Jesion

Zaczyna kwitnienie z początkiem kwietnia i kończy w połowie maja. Drzewo rośnie najczęściej w lasach nad rzekami i potokami lub w parkach, gdzie tworzy długie aleje.

Ze względu na podobieństwo alergenów jesionu do oliwki jest ryzyko wystąpienia alergii krzyżowej.

• Brzoza

Szczytowy okres pylenia to druga połowa kwietnia, przy ładnej pogodzie pyłki mogą być obecne nawet przez 5 tygodni. Brzozy rosnące na terenach miejskich i przy ruchliwych drogach wydzielają więcej alergenów niż drzewa rosnące z dala od ulic, jednocześnie zawarte w powietrzu zanieczyszczenia przemysłowe mogą uszkadzać nabłonek dróg oddechowych i ułatwiać wnikanie alergenów. Stężenie, przy którym większość osób uczulonych odczuwa dolegliwości to 80 ziaren pyłku brzozy w 1 m3 powietrza.

Ważna cechą alergenu brzozy jest wywoływanie reakcji krzyżowej, najczęściej występuje po postacią zespołu alergii jamy ustnej.

• Buk

Pyli pod koniec kwietnia i na początku maja. Rzadko wywołuje objawy alergii, ale ze względu na podobieństwo alergenu buku i brzozy może dochodzić między nimi do reakcji krzyżowych.

• Topola

Pylenie topoli zaczyna się w marcu, ale w kwietniu osiąga szczyt swoich możliwości. Jest drzewem wiatropylnym, spotykanym dziko na terenach podmokłych lub w parkach i przy drogach. Mimo, że stężenie jej pyłku osiąga duże wartości, rzadko wywołuje objawy uczulenia. Na przełomie maja i czerwca wytwarza owoce w postaci białego puchu, który niepokoi alergików. Nie ma on jednak właściwości uczulających.

Kalendarz pylenia roślin

Kalendarz pylenia roślin wyznaczany jest na podstawie wieloletnich obserwacji i pomiarów stężeń pyłków w powietrzu w różnych rejonach kraju. Czas rozpoczęcia i zakończenia pylenia zależy od krainy geograficznej oraz pogody. Pylenie drzew i traw rozpoczyna się w południowo-zachodniej, a po ok 10-14 dniach w północno-wschodniej Polsce.

Pylenie chwastów natomiast rozpoczyna od regionu południowo-wschodniego.

Jednak w poszczególnych latach czas rozpoczęcia i zakończenia pylenia roślin może się różnić od tych uśrednionych obserwacji.

Nie można zatem precyzyjnie odpowiedzieć na pytanie co pyli na początku kwietnia lub co pyli pod koniec kwietnia. Jest to bowiem uzależnione nie tylko od regionu geograficznego, ale i od pogody – od tego, kiedy rozpocznie się wegetacja roślin i jak długo będzie trwała.

Warto więc korzystać ze strony internetowej Ośrodka Badania Alergenów Środowiskowych, aby uzyskać informacje na temat prognozowanego i aktualnego stężenia pyłków roślin w regionie, gdzie przebywamy lub gdzie mamy zamiar wyjechać.

Kontakt z alergenem w postaci pyłku, wywołuje objawy alergii wziewnej.

Objawy alergii wziewnej:

• katar sienny – wodnisty katar, napadowe kichanie, uczucie zatkanego nosa,
• zapalenie spojówek – swędzenie oczu, łzawienie,
• drapanie w gardle,
• kaszel, duszność lub nawet zmiany skórne.

Alergia na grzyby pleśniowe

Należy pamiętać o zarodnikach grzybów pleśniowych Cladosporium, które mogą znajdować się w powietrzu przy sprzyjających warunkach nawet cały rok ze szczytem stężeń między majem a wrześniem. Zarodniki Alternaria natomiast pojawiają się w powietrzu między marcem a listopadem. Grzyby te potrzebują do swojego rozwoju wysokiej temperatury i wilgotności.

• Cladosporium

Jest powszechnie występującym grzybem – występuje w mieszkaniach (słabo wentylowanych łazienkach, w lodówkach, klimatyzatorach, w kwiatach doniczkowych) obiektach użytku publicznego i na produktach żywnościowych.

• Alternaria

Są również bardzo rozpowszechnione w otoczeniu, częściej występują na zewnątrz, niszcząc uprawy warzyw, owoców. Można je również spotkać w wilgotnych, słabo wentylowanych pomieszczeniach np. w archiwach, muzeach czy bibliotekach.

Minimalna ilość zarodników niezbędna do wywołania objawów alergii to dla Alternaria 100 w 1 m3 a dla Cladosporium 3000 w 1 m3. Zarodniki grzybów pleśniowych częściej wywołują objawy astmy oskrzelowej: kaszel i duszność.

Co to jest alergia krzyżowa?

Jest częsta o osób z alergią wziewną. Nie należy jej jednak mylić ze współwystępowaniem uczulenia na kilka alergenów. Alergia krzyżowa występuje, gdy wytworzone przez organizm przeciwciała IgE w kierunku jednego alergenu rozpoznają inny alergen o podobnej budowie, ale pochodzący z innego źródła, prowadząc w konsekwencji do pojawienia się objawów uczulenia.

Najczęściej te reakcje występują między alergenami wziewnymi (pyłkami) i pokarmowymi. Określa się je mianem zespołu alergii pyłkowo-pokarmowej, a ich głównym objawem jest zespół alergii jamy ustnej (OAS). Szacuje się, że nawet 60% objawów alergii pokarmowej ma związek z alergią wziewną. 30% osób z uczuleniem na alergeny wziewne ma objawy po spożyciu owoców, warzyw lub orzechów.

Do najważniejszych reakcji krzyżowych należą zespoły:

• brzoza-owoce: osoba z alergią na pyłek brzozy reaguje na owoce – jabłka, śliwki, gruszki, wiśnie,
• brzoza-bylica-seler-przyprawy: osoba uczulona na pyłek brzozy lub bylicy może reagować na seler, marchew, soję, pietruszkę i/lub przyprawy: anyż, kolendrę, kminek,
• bylica-brzoskwinia,
• drzewa-orzech laskowy,
• bylica-musztarda.

Klinicznie najczęściej spotykany jest zespół alergii jamy ustnej. Objawy pojawiają się zwykle w ciągu 5-15 minut od spożycia owoców, warzyw lub orzechów i mogą trwać od kilku minut do godziny. Zazwyczaj są łagodne, odczuwany jest świąd lub mrowienie ust i podniebienia, który czasem też dotyczy języka, nosa i uszu. Niekiedy pojawia się wysypka na twarzy, zapalenie spojówek lub katar.

Duże podobieństwo występuje również wśród alergenów drzew, dlatego spotykane są alergie krzyżowe między pyłkami drzew należących do różnych rodzin. To samo zjawisko dotyczy różnych gatunków traw. Objawia się najczęściej alergicznym nieżytem nosa i zapaleniem spojówek.

Jak diagnozuje się alergie wziewną?

Wśród badań wykonywanych w kierunku alergii wymienia się:

• skórne testy punktowe – wykonuje się je na przedramionach, najpierw nakłada się kroplę alergenu a następnie specjalnym nożykiem wykonuje się w tym miejscu nacięcie naskórka. Jeżeli po 20 minutach w miejscu nałożenia pojawi się bąbel równy lub większy od próby kontrolnej, wynik uznaje się za dodatni. Należy pamiętać, że leki antyalergiczne wpływają na wynik badania.
• badania z krwi – oznacza się poziom całkowitego poziomu IgE oraz poziom specyficznych przeciwciał IgE skierowanych przeciwko konkretnemu alergenowi lub w przypadku testów molekularnych przeciwko składnikom alergenów. Na wynik nie mają wpływu zażywane leki.

Leczenie alergii

Leczenie alergii wymaga przede wszystkim unikania kontaktu z alergenem, stosowania leków antyalergicznych po ścisłą kontrolą lekarza, niekiedy rozwiązaniem problemu jest immunoterapia swoista, czyli tzw. odczulanie.

O czym powinni pamiętać alergicy uczuleni na pyłki:

• największe stężenie pyłków w powietrzu jest rano, w gorące, suche i wietrzne dni,
• najmniejsze stężenie jest w trakcie deszczu i tuż po nim,
• w okresie największego pylenia unikaj wychodzenia z domu, otwierania okien,
• w zamkniętych pomieszczeniach stosuj filtry powietrza typu HEPA,
• w trakcie podróży samochodem lub pociągiem nie otwieraj okien,
• spędzaj wakacje w miejscach, gdzie jest mniejsze stężenie pyłków: np. wysoko w górach lub nad morzem,
• chroń oczy poprzez noszenie okularów, przemywaj oczy i błonę śluzową nosa np. roztworem soli fizjologicznej,
• regularnie śledź komunikaty o aktualnych stężeniach pyłków,
• unikaj pokarmów reagujących krzyżowo z pyłkami roślin.

Autor: Mgr Renata Grzelik

Bibliografia:

1. Alergia krzyżowa. Sybilski A. Medycyna po Dyplomie→2017→04
2. https://podyplomie.pl/wiedza/pediatria/1453,najczestsze-alergeny-wystepowanie-i-charakterystyka#Alergeny_wziewne__powietrznopochodne_
3. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/alergeny/wziewne/57681,alergeny-wziewne
4. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/57892,ostre-okresowe-i-przetrwale-alergiczne-zapalenie-spojowek
5. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/57586,alergiczny-niezyt-nosa
6. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/aktualnosci/66708,rozpoczal-sie-okres-pylenia-roslin
7. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/64114,testy-skorne
8. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/alergeny/wziewne/57681,alergeny-wziewne
9. http://www.alergen.info.pl
10. https://dlapacjentow.pta.med.pl/o-alergii/#alergia_diagnostyka
11. https://strefaalergii.pl/rok/alergia-na-plesnie/
12. https://strefaalergii.pl/rok/witaj-wiosno-witajcie-pylki/