Babeszjoza - czym jest i jak ją rozpoznać?

Babeszjoza to rzadka odzwierzęca choroba wywołana przez pierwotniaki z rodzaju Babesia. Człowiek zaraża się babeszjozą najczęściej w wyniku przeniesienia pierwotniaka przez zakażonego kleszcza. Znacznie rzadszą (ale możliwą) drogą transmisji patogenu są transfuzje krwi, przeszczepione narządy oraz wertykalna transmisja przezłożyskowa z matki na płód.

Babeszjoza – występowanie

Istotą choroby jest namnażanie się pierwotniaka w erytrocytach, co prowadzi do ich uszkodzenia i rozpadu. Głównym efektem jest niedokrwistość (anemia) i objawy hemolizy, ale u niektórych osób – szczególnie tych cierpiących na zaburzenia odporności, może dojść do wielonarządowej niewydolności i nawet śmierci.

Najwięcej przypadków babeszjozy odnotowuje się w USA. W Polsce choroba u ludzi występuje rzadko. Najbardziej liczne skupiska zainfekowanych pierwotniakmi kleszczy zaobserwowano na Wyżynie Lubelskiej i Górnym Śląsku. Najsilniej narażeni na zachorowanie wydają się być rolnicy, leśnicy i osoby spędzające dużo czasu w terenach wiejskich i leśnych.

Co to jest babeszjoza i jak ją zdiagnozować?

Babeszjoza to choroba wywoływana przez pierwotniaka z rodzaju Babesia. Jego rezerwuarem są gryzonie oraz dzikie i domowe zwierzęta. Babeszjoza u zwierząt – szczególnie babeszjoza u psa-  jest w Polsce znacznie powszechniejsza niż u ludzi. Wektorem przenoszącym chorobę są kleszcze. Pierwotniak dostaje się do krwioobiegu człowieka wraz ze śliną kleszcza. Atakuje krwinki czerwone, namnaża się w ich wnętrzu, a następnie doprowadza do ich rozpadu- hemolizy.

Objawy babeszjozy mogą być różnorodne. Zdiagnozowanie choroby, wymaga wizyty u lekarza i wykonania specjalistycznych badań. Podstawowym czynnikiem, który może nasuwać podejrzenie babeszjozy jest wywiad epidemiologiczny. Narażenie na kleszcze na terenach endemicznych realnie zwiększa ryzyko zachorowania.

Metodą diagnostyczną służącą rozpoznaniu zakażenia są badania molekularne (PCR), wykrywające materiał genetyczny pierwotniaka w organizmie. W niektórych przypadkach wykonuje się także badania serologiczne, czyli ocenia się poziom przeciwciał skierowanych przeciw pierwotniakowi. Takie badanie nie wystarcza jednak do postawienia pewnego rozpoznania.

Objawy babeszjozy

Objawy babeszjozy i jej postać kliniczna w głównej mierze zależą od stanu immunologicznego zakażonej osoby. Osoby zdrowe, młode i w pełni immunokompetentne często przechodzą infekcję Babesia w sposób bezobjawowy lub objawy babeszjozy ograniczą się do symptomów grypopodobnych.

Chorzy  narażeni na ciężki przebieg choroby to osoby w zaawansowanym wieku, po splenektomii (usunięciu śledziony) lub z wrodzonym brakiem śledziony, zakażeni wirusem HIV, będący w trakcie leczenia immunosupresyjnego czy przeciwnowotworowego. Objawy babeszjozy można zaobserwować w ciągu tygodnia do 6 tygodni od ukłucia przez kleszcza.

Symptomy obejmują osłabienie i wzmożoną męczliwość, bóle kostno- stawowe, bóle mięśniowe, gorączkę, dreszcze i nadmierną potliwość. Mogą pojawić się także bóle głowy, kaszel, utrata apetytu, wymioty czy biegunka. W badaniu fizykalnym zwraca uwagę przyspieszona czynność serca, powiększona wątroba i śledziona oraz zaczerwieniona śluzówka gardła.

W badaniach laboratoryjnych typowo obserwuje się  niskie stężenie hemoglobiny i niski hematokryt, wzrost stężenia bilirubiny całkowitej i wzrost aktywności dehydrogenazy mleczanowej, retikulocytozę oraz trombocytopenię – typowe zmiany dla anemii hemolitycznej. W ciężkiej postaci choroby może pojawić się żółtaczka, objawy neurologiczne, niewydolność nerek, wątroby i krążenia, pęknięcie śledziony i ostra niewydolności oddechowa.

Leczenie babeszjozy – na czym polega?

Babeszjozę leczy się tylko w przypadkach potwierdzonych. Leczenie babeszjozy  jest prowadzone przez specjalistę i opiera się na antybiotykoterapii oraz leczeniu przeciwpierwotniakowym. Lekami z wyboru są: atowakwon, chinina, azytromycyna i klindamycyna (zwykle w schematach atowakwon + azytromycyna lub chinina + klindamycyna).

U osób bez zaburzeń odporności, w dobrym stanie taka terapia trwa około 7- 10 dni. U pozostałych chorych, wymagających hospitalizacji, leczenie może trwać 6 tygodni lub nawet dłużej.

W przypadku upośledzenia czynności narządów:  wątroby, nerek czy układu krążenia, konieczne może okazać się leczenie wspomagające. W sytuacjach zagrażających życiu chorego w wyniku masywnej infekcji, przeprowadza się transfuzję krwi. Całkowite pozbycie się pierwotniaka Babesia może być trudne, dlatego po zakończeniu leczenia, należy powtórzyć badania na jego obecność we krwi. Czasami konieczna jest kontynuacja terapii i stałe kontrole w poradni chorób zakaźnych.

Profilaktyka babeszjozy w głównej mierze bazuje po prostu na unikaniu kleszczy. Pamiętaj, że kleszcze przenoszą też inne (i znacznie częstsze w naszym rejonie) choroby stąd zawsze należy dbać o skuteczną ochronę przed kleszczem, a po powrocie ze spacerów w siedliskach kleszczy dokładnie obejrzeć całe ciało. Jeśli zauważysz kleszcza, jak najszybciej się go pozbądź.

Objawy ugryzienia przez kleszcza w postaci zaczerwienia czy świądu mogą przez jakiś czas utrzymywać się w miejscu wkłucia. Obserwuj to miejsce przez następne kilka tygodni, aby nie przeoczyć pojawienia się rumienia wędrującego – objawu boreliozy, choroby powszechniej występującej w Polsce niż babeszjoza.

Bibliografia:

– „Babeszjoza człowieka- mało znana choroba odkleszczowa” – P. Gajda, A. Rustecka, B. Kalicki

– „Babeszjoza”- A. Parfieniuk- Kowerda

– „ Babeszjoza- nowe wyzwanie w transfuzjologii?” – J. Szymczak, A. Syta, K. Tołkacz, M. Bednarska, M. Doligalska

– „Babeszjoza u ludzi” – W. Rożej- Bielicka, H. Stypułkowska- Misiurewicz, E. Gołąb