Czym jest torbiel Nabotha? Objawy i leczenie zmian

Drogi rodne kobiety są narażone na występowanie różnych stanów patologicznych, poczynając od zakażeń, kończąc na nowotworach. W dużej mierze związane jest to z bliskością cewki moczowej i odbytu (zakażenia bakteryjne), wahaniami hormonów w cyklu miesięcznym, a także ciążą i porodem, które również mają wpływ na cały organizm. Część zaburzeń może mieć podłoże uwarunkowane rodzinnie. Niestety patologie obejmujące narządy płciowe mogą powodować zarówno dyskomfort fizyczny (upławy, swędzenie, pieczenia, ból), jak i psychiczny (bolesne zbliżenia). Mogą być także przyczyną niepowodzeń rozrodu. Czy każda zmiana w obrębie narządów rodnych musi być patologiczna? Kiedy zgłosić się specjalisty? 

Torbiel Nabotha – co to jest?

Torbiele Nabotha na szyjce macicy śą uważane za łagodne zmiany. Swoją nazwę wzięły od nazwiska niemieckiego anatoma Martina Nabotha, który opisywał je (jak później się okazało, błędnie) jako woreczki zawierające komórki jajowe. Torbiele Nabotha, nazywane również nabłonkowymi, to cysty retencyjne, zwykle wielkości kilkunastu milimetrów, lecz osiągające w skrajnych przypadkach wielkość nawet do 4 cm. Występują pojedynczo lub w skupiskach i widoczne są w badaniu ginekologicznym jako małe wypukłe, okrągłe, torbielowate twory o barwie biało-żółtej, wyraźnie odgraniczone. Torbiele te wypełnione są śluzem, ale mogą zawierać też białka, neutrofile (komórki stanu zapalnego) oraz ich pozostałości. W praktyce medycznej stosuje też określenie Tunnel cluster (skupiska tunelowe), które używane jest do nazwania cyst rozległych, wielotorbielowatych w obrębie gruczołów szyjkowych. Ten rodzaj torbieli często związany jest z wielorództwem i częściej występuje u kobiet po 30. roku życia. 

📌 Sprawdź również: Torbiel na jajniku – objawy, przyczyny oraz zalecenia

Torbiel Nabotha – czemu powstaje?

Torbiele Nabotha pojawiają się, szczególnie u kobiet w wieku rozrodczym, bardzo często. Powstają wskutek metaplazji śródmiąższowej lub nabłonkowej komórek wyściełających szyjkę macicy. Proces ten związany jest z uruchomieniem mechanizmów naprawczych przewlekłego stanu zapalnego w tej części dróg rodnych kobiety. Procesy metaplazji powodują zatkanie ujścia gruczołów wyprowadzających śluz do szyjki macicy, czego skutkiem jest torbielowate rozszerzenie gruczołów szyjkowych, a w rezultacie rozszerzenie szyjki macicy. Cysty tworzą się w miejscach zamknięcia odpływu śluzu z przewodów wyprowadzających. Zazwyczaj zlokalizowane są w warstwie powierzchniowej nabłonka szyjki, jednak czasem mogą sięgać głębiej, aż do komórek jej zrębu. 

Torbiel Nabotha – objawy

Występowanie torbieli Nabotha zazwyczaj przebiega bezobjawowo. Wykrywane są one przypadkowo w czasie badania ginekologicznego. Małe cysty nie dają objawów, jednak większe zmiany lub ich większa ilość może charakteryzować się takimi objawami jak:

• ból przed, w trakcie lub po stosunku płciowym (dyspareuria),
• bóle miednicy,
• nieregularne krwawienia miesięczne,
• krwawienia z pochwy wskutek pęknięcia cysty,
• upławy,
• uczucie dyskomfortu, ucisku w pochwie.

Torbiele bardzo rozległe mogą także dawać objawy związane z uciskiem torbieli Nabotha na pobliskie narządy, takie jak:

• utrudniona defekacja i parcie na mocz, 
• zatrzymanie moczu,
• brak miesiączki,
• bóle dolnej części brzucha.

Torbiele Nabotha – przyczyny

Powstawanie torbieli Nabotha związane jest przede wszystkim z występowaniem przewlekłego stanu zapalnego w obrębie szyjki macicy oraz zachodzenia procesów naprawczych mobilizowanych do leczenia tego stanu (tzw. bliznowacenia). Inne przyczyny powstawania cyst Nabotha to stan po urodzeniu dziecka (cysty częściej pojawiają się u wieloródek niż u kobiet rodzących po raz pierwszy), a także urazy szyjki macicy (np. w trakcie porodu czy stosunku) i hormony. Także wcześniejsza histerektomia predysponuje do ich pojawiania się. 

📌 Zobacz także: Ciąża po 35. roku życia – przebieg, zagrożenia, istotne badania

Torbiel Nabotha – diagnostyka

W diagnostyce największe znaczenie ma badanie ginekologiczne z użyciem wziernika oraz badanie kolposkopowe celem odróżnienia cyst Nabotha na szyjce macicy od innych guzków pojawiających w tym miejscu. Pomocniczo, do oceny zmian położonych głębiej stosuje się również USG i MRI, które pozwalają na określenie wielkości guzków. Zastosowanie TK może błędnie zdiagnozować torbiele Nabotha jako podejrzenie raka szyjki macicy i tym samym narazić pacjentkę na niepotrzebny stres.  

Torbiele Nabotha a cytologia

Cytologia nie jest podstawowym badaniem stosowanym w diagnostyce torbieli Nabotha, gdyż obraz zmian w rozmazie nie jest na tyle charakterystyczny, by pozwolić na jednoznaczne postawienie rozpoznania. Badanie to może pozwolić na wykluczenie innych procesów patologicznych (również nowotworowych) w obrębie szyjki macicy. W rozmazie przygotowanym z cytologii płynnej śluz nie jest widoczny, ponieważ rozpuszcza się w środkach konserwujących stosowanych w procesie przygotowywania rozmazu, aby nie fałszować obrazu mikroskopowego. W czasie badania cytologicznego torbiel Nabotha może zostać naruszona przez szpatułkę stosowaną do pobrania wymazu. Natomiast w klasycznym rozmazie materiał z pęcherzyków Nabotha widoczny może być w postaci śluzu zaimpregnowanego w neutrofilach. 

Torbiel Nabotha a rak

Torbiele Nabotha są zmianami niezłośliwymi, w większości przypadków wchłaniają się samoczynnie, nie dając żadnych objawów.  W mikroskopie cysty Nabotha są widoczne jako wyłożone pojedynczą warstwą nabłonka walcowatego lub spłaszczonego, bez oznak mitozy i atypii wskazujących na proliferację nowotworową. Torbiele Nabotha nie są zmianami nowotworowymi, choć ich treść pojawiająca się w preparacie z rozmazu cytologicznego może zostać pomylona z rakiem inwazyjnym. W przypadku podejrzenia procesu nowotworowego, szczególnie w przypadku cyst mnogich, konieczne jest przeprowadzenie diagnostyki różnicowej w kierunku gruczolaka złośliwego, który również objawia się zmianami wielotorbielowatymi. 

Torbiele Nabotha – leczenie

Ze względu na powszechność występowania torbiele Nabotha uważane są za zmiany niechorobowe i niewymagające leczenia. Większość z nich ulega samoczynnemu wchłonięciu, niestety mają też tendencje do nawrotów. Leczenie podejmowane jest wówczas, gdy obecność cyst staje się bolesna i manifestuje się innymi objawami. Usuwanie cyst Nabotha wykonywane jest w warunkach ambulatoryjnych przez lekarza specjalistę, Nie wymaga znieczulenia i jest bezbolesne. Guzki usuwa się, nacinając je i ewakuując z nich treść śluzową lub stosując zabiegi krioterapii (wymrażanie zmian z użyciem ciekłego azotu) lub elektrokoagulacji (zastosowanie prądu). 

Torbiele Nabotha a zajście w ciążę

Występowanie torbieli Nabotha nie wpływa na możliwość zajścia w ciążę. Ze względu na brak złośliwości zmian i powszechność ich występowania torbiele traktowane są jako zjawisko prawie normalne u kobiet w wieku rozrodczym. Pojedyncze cysty, niedające objawów bólowych, nie powinny mieć znaczenia również w codziennym funkcjonowaniu. Jednak zaawansowane, wielotorbielowate twory mogą dawać objawy takie jak dyspareuria, które zniechęcają do zbliżeń seksualnych, co może wpływać na chęć kobiet do poczęcia nowego życia. Rozległe cysty mogą również wywoływać problemy z regularnością miesiączkowania, co utrudnia zajście w ciążę. Przypadki takie jednak są odosobnione i muszą być rozpatrywane indywidualnie.

Torbiele Nabotha są zmianami nienowotworowymi, w większości przypadków niepodlegającymi leczeniu. Są zjawiskiem powszechnym w populacji kobiet zdolnych do rozrodu. Nie oznacza to, że należy je bagatelizować. Zawsze, w przypadku występujących zgrubień na szyjce macicy warto udać się do specjalisty na konsultację, aby wykluczyć złośliwy charakter pojawiających się zmian. 

Mgr Jolanta Pawłowska