Zespół policystycznych jajników (PCOS) – objawy, przyczyny, leczenie

Zespół policystycznych jajników, czyli PCOS (ang. polycystic ovary syndrome) to częste zaburzenie endokrynologiczne, dotykające kobiety w wieku rozrodczym. Zaburzenia owulacji mogą prowadzić do niepłodności, ale wśród objawów obserwuje się także hiperandrogenizację i zaburzenia metaboliczne.

Co to jest zespół policystycznych jajników?

Zespół policystycznych jajników (wielotorbielowatość jajników) to zespół zaburzeń hormonalnych prowadzących do braku owulacji. Występuje u kobiet w wieku reprodukcyjnym (szacuje się, że może dotyczyć aż 15% z nich). Rozpoznanie PCOS wymaga  spełnienia 2 z 3 poniższych kryteriów:

• zaburzenia owulacji (oligoowulacja lub anowulacja – czyli rzadkie owulacje lub ich brak),
• hiperandrogenizm (objawy kliniczne lub biochemiczne wykładniki nadmiernej ilości androgenów),
• jajniki policystyczne w obrazie USG.

W różnicowaniu przyczyn hiperandrogenizmu uwzględnia się: wrodzony przerost nadnerczy, zespół Cushinga, hiperprolaktynemię, akromegalię, niedoczynność tarczycy czy guzy produkujące androgeny.

Zespół policystycznych jajników – badania

Diagnostyka w kierunku PCOS najczęściej prowadzona jest przez ginekologa, endokrynologa lub ginekologa-endokrynologa.

Jak wyglądają policystyczne jajniki? Zespół policystycznych jajników w USG charakteryzuje się występowaniem licznych torbieli w jajnikach (co najmniej 20 pęcherzyków o średnicy od 2 do 9 mm) i powiększeniem objętości jajnika (objętość jajnika wynosi co najmniej 10 cm³). Taki obraz może nasuwać podejrzenie PCOS. Badania laboratoryjne, które wykorzystuje się w diagnostyce to badania hormonalne: poziom testosteronu i wolnego testosteronu; poziom SHBG – globuliny wiążącej hormony płciowe; poziom androstendionu, DHEAS oraz stężenie progesteronu w 2 fazie cyklu miesiączkowego. Wszystkie te badania możesz wykonać w DIAGNOSTYCE. Inne nieprawidłowości w wynikach badań obejmują wzrost poziomu insuliny i zaburzenia w profilu lipidowym (wzrost stężenia triglicerydów i cholesterolu LDL oraz obniżenie stężenia cholesterolu HDL).

PCOS – przyczyny

Nie znamy jednoznacznej przyczyny zachorowania na zespół policystycznych jajników. Prawdopodobnie, etiologia zaburzenia jest złożona i wiele czynników ma na nią wpływ. Zwiększone stężenie LH, insulinooporność i hiperinsulinemia wiążą się ze zwiększoną produkcją androgenów, a hiperandrogenemia zaburza z kolei wydzielanie LH, przyczynia się do powstania otyłości i insulinooporności oraz prowadzi do rozwoju policystycznej morfologii jajników. Zwraca się także uwagę na czynniki genetyczne.

Zespół policystycznych jajników (PCOS) – objawy

Na jakie objawy powinnaś zwrócić uwagę? Jednym z kryteriów rozpoznania PCOS są zaburzenia owulacji. Przyjrzyj się więc swoim cyklom miesiączkowym. Zaburzenia miesiączkowania, a także kliniczne objawy hiperandrogenizmu, czyli nadmiaru androgenów w organizmie, mogą wskazywać na PCOS. U pacjentek z zespołem policystycznych jajników często obserwuje się także otyłość centralną lub nadwagę. Badanie USG uwidacznia policystyczne jajniki.

Objawy PCOS:

• zaburzenia miesiączkowania i owulacji dotyczą około 90% chorych na PCOS (rzadkie miesiączki, brak miesiączki),
• hirsutyzm, czyli nadmierne owłosienie w obszarach typowo męskich występuje u 60-80% chorych na PCOS (np. nad górną wargą, na klatce piersiowej, plecach, brzuchu), 
• zmiany łojotokowe i trądzik,
• przetłuszczanie się włosów,
• łysienie typu męskiego,
• otyłość centralna czyli otyłość brzuszna, typu męskiego (szacuje, się że dotyczy około 40-60% chorych),
• insulinooporność, stany przedcukrzycowe i cukrzyca, (manifestacją hiperinsulinemii może być np. rogowacenie ciemne czyli obecność pogrubionych, brązowawych fragmentów skóry w okolicy pach czy szyi),
• problemy z zajściem w ciążę.

Warto pamiętać, że nieleczony zespół policystycznych jajników może doprowadzić do niepłodności, a także sprzyja występowaniu niekorzystnych zmian w profilu lipidowym i niesie ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy typu 2 oraz raka endometrium.

Zespół policystycznych jajników a ciąża

 

Zespół policystycznych jajników wiąże się z zaburzeniami miesiączkowania i oligo- lub anowulacją czyli rzadką owulacją lub jej brakiem. W związku z tym, wiele kobiet cierpiących na PCOS ma trudności z zajściem w ciążę. Warto jednak pamiętać, że rozpoznanie zespołu policystycznych jajników nie jest równoznaczne z rozpoznaniem niepłodności, a zajście w ciążę może być możliwe.

Leczenie zespołu policystycznych jajników

Celem leczenia PCOS jest nie tylko zmniejszenie objawów androgenizacji, regulacja cykli miesiączkowych, indukcja owulacji i leczenie niepłodności, ale także zmniejszenie ryzyka cukrzycy, chorób sercowo-naczyniowych oraz raka endometrium. Stosuje się odpowiednią farmakoterapię (antykoncepcję hormonalną, metforminę, leki antyandrogenne czy leczenie niepłodności), ale zwraca się także uwagę na modyfikację stylu życia: odpowiednią aktywność fizyczną i dbałość o utrzymanie prawidłowej masy ciała.

Pamiętaj, że badania laboratoryjne możesz wykonać w DIAGNOSTYCE. Jeśli chcesz, możesz także skorzystać z konsultacji online.

Bibliografia:

• Położnictwo i ginekologia – G. H. Bręborowicz.
• The polycystic ovary syndrome: a position statement from the Polish Society of Endocrinology, the Polish Society of Gynaecologists and Obstetricians, and the Polish Society of Gynaecological Endocrinology – A. Milewicz, M. Kudła, R. Z. Spaczyński, R. Dębski, B. Męczekalski, M. Wielgoś, M. Ruchała, E. Małecka-Tendera, B. Kos-Kudła, D. Jędrzejuk, A. Zachurzok.