Eozynofilowe zapalenie przełyku – co warto wiedzieć?

Eozynofilowe zapalenie przełyku to choroba zapalna, będąca wynikiem oddziaływania czynników genetycznych, środowiskowych oraz osobniczych cech immunologicznych. Przewlekły stan zapalny powoduje pogrubienie ścian przełyku – gdy tracą swoją elastyczność, pojawiają się zaburzenia motoryki i upośledzenie funkcji narządu.

Eozynofilowe choroby przewodu pokarmowego

Eozynofilowe choroby przewodu pokarmowego to grupa schorzeń, których cechą charakterystyczną są nacieki eozynofilów w błonie śluzowej ścian układu pokarmowego w sytuacji, kiedy nie stwierdzono innych przyczyn eozynofilii tkankowej. Wyróżniamy:

• eozynofilowe zapalenie przełyku,
• eozynofilowe zapalenie żołądka i/lub jelita cienkiego,
• eozynofilowe zapalenie jelita grubego.

Co to jest eozynofilowe zapalenie przełyku?

Eozynofilowe zapalenie przełyku (ang. Eosinofilic Esophagitis, EoE) jest przewlekłą chorobą przełyku o charakterze zapalnym. Schorzenie atakuje zarówno dorosłych, jak i dzieci – częstość rozpoznania wzrasta wraz z wiekiem, a szczyt zachorowań obserwuje się u młodzieży oraz osób przed ukończeniem 50. roku życia. U dzieci eozynofilowe zapalenie przełyku jest diagnozowane głównie pomiędzy 5. a 10. rokiem życia. Zauważono, że choroba najczęściej wykrywana jest u osób rasy kaukaskiej – mężczyźni chorują trzykrotnie częściej niż kobiety.

EoE związane jest z miejscową reakcją immunologiczną w przełyku. Stanowi jednostkę kliniczno-patologiczną –  chorobie towarzyszy dysfunkcja narządu oraz histologiczne zmiany w błonie śluzowej w postaci zapalnych nacieków eozynofilów w ścianie przełyku.

Schorzenie to wraz z refluksowym zapaleniem przełyku są najczęstszymi chorobami narządu. Zmiany nie wykazują tendencji do złośliwienia. Choroba ma charakter nawrotowy, dlatego osoby, u których rozwinęło się EoE, wymagają stałej, regularnej kontroli lekarskiej.

Eozynofilowe zapalenie przełyku – przyczyny

Etiologia eozynofilowego zapalenia przełyku nie jest do końca poznana. Bezpośrednią przyczyną EoE są zaburzenia funkcji nabłonka przełyku. Eozynofilowe zapalenie przełyku związane jest z obecnością chorób alergicznych (głównie pokarmowych, rzadziej wziewnych) – szacuje się, że nawet 80% osób z rozpoznanym EoE cierpi na schorzenia takie jak np. astma, alergiczny nieżyt nosa czy atopowe zapalenie skóry (AZS). Podejrzewa się, że ryzyko zachorowania na EoE wzrasta u dzieci, które wcześniej były leczone antybiotykami lub środkami hamującymi wydzielanie kwasu żołądkowego.

Eozynofilowe zapalenie przełyku – objawy

Objawy kliniczne EoE są różnorodne, nieswoiste i zależą, między innymi, od wieku chorego. Eozynofilowe zapalenie przełyku u małych dzieci objawia się między innymi niepokojem i płaczliwością; maluch z trudem je i pije, niekiedy nawet odmawia przyjmowania pokarmów oraz napojów, co skutkuje niedoborem masy ciała. U starszych dzieci i młodzieży charakterystyczne są wymioty i bóle w górnej części jamy brzusznej.

U osób dorosłych pojawiają się zaburzenia związane z połykaniem jedzenia – niekiedy dochodzi do utknięcia/zaklinowania pokarmu w przełyku. Chorzy skarżą się na zgagę i ból w klatce piersiowej. Powyższe objawy sprawiają, że osoby cierpiące na EoE zmieniają swoje przyzwyczajenia żywieniowe: unikają jedzenia  twardych, trudnych do przełknięcia produktów, nadmiernie rozdrabniają posiłki, wydłużają żucie każdego kęsa, zwiększają ilość wypijanych płynów podczas jedzenia.

Nasilenie objawów obserwuje się wiosną i jesienią – większa ekspozycja organizmu na alergeny w powietrzu może powodować nasilenie symptomów EoE u osób cierpiących na alergie wziewne.

Przeczytaj także: https://diag.pl/pacjent/artykuly/eozynofilia-co-to-jest-poznaj-jej-rodzaje-objawy-i-przyczyny/

Eozynofilowe zapalenie przełyku – diagnostyka

Diagnostyka eozynofilowego zapalenia przełyku rozpoczyna się od wywiadu lekarskiego z dorosłym chorym lub opiekunami w przypadku dziecka. Do rekomendowanych badań należy endoskopia, w trakcie której specjalista za pomocą specjalnego wziernika jest w stanie bardzo dokładnie obejrzeć wewnętrzne ściany przełyku. U osób, u których istnieje podejrzenie rozwoju EoE, wskazane jest pobranie do badania patomorfologicznego wycinków błony śluzowej z różnych części przełyku.

Do potwierdzenia rozpoznania choroby, oprócz objawów klinicznych, konieczne jest wykazanie obecności w bioptatach przełyku minimum 15 lub więcej eozynofilów w polu widzenia (przy powiększeniu 400 razy w mikroskopie świetlnym) oraz wykluczenie innych przyczyn objawów eozynofilii przełykowej. Tutaj warto podkreślić, że procedury medyczne stosowane w diagnostyce EoE służą różnicowaniu schorzenia z innymi chorobami górnej części przewodu pokarmowego, takimi jak np.:

• choroba refluksowa przełyku –  w której  uciążliwe objawy są efektem zarzucania treści pokarmowej z żołądka do przełyku;
• infekcyjne schorzenia przełyku o charakterze wirusowym, bakteryjnym, grzybiczym;
• choroby tkanki łącznej, w przebiegu których może pojawić się zwłóknienie np. przełyku i utrata jego funkcji; 
• achalazja – choroba motoryczna przełyku na skutek której dochodzi do upośledzenia funkcji rozkurczu dolnego zwieracza przełyku oraz braku ruchu jego środkowej części;
• celiakia – choroba o podłożu autoimmunologicznym, charakteryzująca się nietolerancją glutenu;
• choroba Leśniowskiego-Crohna z zajęciem przełyku.

Specjalista może zlecić również przeprowadzenie testów skórnych punktowych/płatkowych w kierunku alergii pokarmowych oraz testów wziewnych. Nie bez znaczenia są również badania laboratoryjne, jak morfologia krwi z oceną odsetka eozynofilii. W rutynowej diagnostyce zwykle nie stosuje się badania radiologicznego, jednak w niektórych przypadkach pozwala ono na określenie średnicy i długości przełyku (procedura może być przeprowadzona przed planowanym poszerzeniem narządu).

Eozynofilowe zapalenie przełyku – leczenie

Terapia eozynofilowego zapalenia przełyku powinna być prowadzona przez interdyscyplinarny zespół specjalistów: gastroenterologa, dietetyka, alergologa, psychologa. Celem leczenia EoE jest eliminacja stanu zapalnego narządu, zahamowanie, a nawet odwrócenie, szkodliwego procesu grubienia i włóknienia ścian przełyku. Ścieżkę leczenia opracowuje lekarz i jest ona zależna od wieku pacjenta, przyczyny schorzenia oraz stopnia rozwoju choroby. Terapia może być również modyfikowana  w zależności od odpowiedzi na leczenie (pod uwagę bierze się objawy kliniczne, wyniki badań endoskopowych czy histologicznych).

Do metod walki ze schorzeniem zaliczamy między innymi: odpowiednią dietę, farmakoterapię oraz endoskopowe poszerzenie przełyku.

Eozynofilowe zapalenie przełyku – dieta eliminacyjna i dieta elementarna

Jeśli przyczyną EoE jest alergia pokarmowa, wówczas w pierwszej kolejności należy zastosować dietę eliminacyjną, polegającą na wykluczeniu z jadłospisu alergenu pokarmowego odpowiedzialnego za proces zapalny w przełyku (zrezygnowanie z jego spożywania może znacznie poprawić jakość życia i stan zdrowia chorego). Badania dowodzą, że do głównych alergenów pokarmowych wywołujących eozynofilowe zapalenie przełyku należą białka:

• mleka krowiego,
• pszenicy,
• ryb i owoców morza,
• soi,
• jajka,
• orzechów ziemnych i drzewnych.

Można zastosować dietę eliminującą sześć najczęstszych alergenów pokarmowych lub jadłospis wykluczający alergeny, na które wskazują dodatnie wyniki testów skórnych punktowych/płatkowych lub pomiary alergenowo swoistej IgE (sIgE).

W leczeniu eozynofilowego zapalenia przełyku można również stosować dietę elementarną, która polega na podawaniu choremu mieszanki aminokwasów jako jedynego źródła pokarmu. Wykorzystuje się ją głównie do terapii najmłodszych – wykazano, że stosowanie tej diety przynosi poprawę histologiczną błony śluzowej przełyku u 90% dzieci (dla porównania, u dorosłych odsetek ten wynosi około 75%). Z uwagi jednak na wysokie koszty, niekiedy złą tolerancję oraz ograniczoną liczbę pokarmów i smaków, nie zaleca się stosowania tej formy żywienia przez dłuższy czas.

Eozynofilowe zapalenie przełyku – leczenie farmakologiczne

Jeśli schorzenie nie ma podłoża alergicznego, lub wdrożona dieta nie przynosi oczekiwanych rezultatów, lekarz może zadecydować o zastosowaniu farmakoterapii. W procesie farmakologicznego leczenia eozynofilowego zapalenia przełyku obecnie wykorzystuje się dwie grupy leków:

• inhibitory pompy protonowej – stosowane głównie u pacjentów, u których występują objawy refluksu żołądkowo-przełykowego;
• glikokortykosteroidy o działaniu miejscowym – wykorzystywane do leczenia chorych z objawami dysfagii oraz osób z charakterystycznymi zmianami w obrazie endoskopowym przełyku.

Nadzieją dla chorych na eozynofilowe zapalenie przełyku są leki biologiczne – przeciwciała monoklonalne przeciw określonym strukturom komórkowym,  wytwarzane metodą inżynierii genetycznej. Trwają intensywne badania nad ich skutecznością i bezpieczeństwem.

Eozynofilowe zapalenie przełyku – endoskopowe poszerzenie przełyku

W przypadku znacznego zwężenia przełyku i/lub sytuacji kiedy leczenie farmakologiczne oraz dietetyczne nie przynosi oczekiwanych rezultatów, lekarz może zadecydować o przeprowadzeniu zabiegu polegającego na mechanicznym poszerzeniu światła narządu. Wykonany jest on najczęściej w znieczuleniu miejscowym pod kontrolą radiologiczną.

Endoskopowe poszerzanie przełyku jest zabiegiem bezpiecznym; poważne powikłania, takie jak np. perforacja narządu, zdarzają się niezwykle rzadko. Chorzy odczuwają jedynie przejściowy dyskomfort/niewielki ból w przełyku.

Zabieg może być powtarzany kilkakrotnie. Szacuje się, że po jego przeprowadzeniu objawy dysfagii ustępują u 95% chorych.