Jak objawia się grzybica płuc? Przyczyny i leczenie choroby 

Choć grzybica płuc występuje rzadko, stanowi istotne wyzwanie diagnostyczne i terapeutyczne, zwłaszcza u pacjentów z zaburzeniami odporności.  W porównaniu do infekcji bakteryjnych i wirusowych, które dominują w etiologii zapaleń płuc, przypadki grzybicze są znacznie mniej liczne, ale często wiążą się z poważnymi konsekwencjami klinicznymi. Szacuje się, że bakterie są odpowiedzialne za około 60-70% przypadków zapaleń płuc, podczas gdy wirusy odpowiadają za 20-30%. Grzyby odpowiadają za zaledwie 1-5% przypadków zapaleń płuc, co potwierdza ich rzadkie występowanie w populacji ogólnej. 

Mimo niskiej częstości występowania, grzybice płuc są szczególnie niebezpieczne u pacjentów z obniżoną odpornością, takich jak osoby po przeszczepach narządów, chorzy na nowotwory hematologiczne czy zakażeni wirusem HIV. W tych grupach ryzyko infekcji grzybiczych istotnie wzrasta, a cięższy przebieg choroby wymaga intensywnego leczenia i dokładnej diagnostyki. 

Czym jest grzybica płuc?

Grzybica płuc to infekcja wywołana przez grzyby, które atakują tkankę płucną. W przeciwieństwie do bakterii czy wirusów, grzyby są organizmami, które w normalnych warunkach rzadko powodują choroby u ludzi. Jednak w określonych sytuacjach mogą stać się patogenami i wywołać infekcję. Najczęstszymi grzybami odpowiedzialnymi za grzybicę płuc są gatunki z rodzajów Aspergillus, Candida i Cryptococcus.

Grzybica płuc – przyczyny

Grzybica płuc rozwija się, gdy grzyby dostaną się do płuc i zaczną się tam namnażać. Może to nastąpić na kilka sposobów.  Do najczęstszych dróg zakażenia należy inhalacja zarodników grzybów obecnych w powietrzu. Zarodniki te mogą znajdować się w środowisku, szczególnie w miejscach wilgotnych, takich jak piwnice, sterty kompostu, stare budynki czy nawet klimatyzacja. 

Inną przyczyną grzybicy płuc może być rozprzestrzenienie się infekcji z innych części ciała. Na przykład, u pacjentów z grzybicą skóry lub przewodu pokarmowego może dojść do przedostania się grzybów do krwiobiegu, a następnie do płuc. Ten mechanizm jest szczególnie niebezpieczny u osób z ciężkimi niedoborami odporności, takich jak pacjenci po przeszczepach narządów lub poddawani chemioterapii.

Wreszcie, grzybica płuc może być wynikiem zakażenia szpitalnego. U pacjentów hospitalizowanych, szczególnie tych poddawanych długotrwałej antybiotykoterapii lub leczeniu immunosupresyjnemu, może dojść do zakażenia grzybiczego płuc. W takich przypadkach infekcja często jest wywołana przez gatunki Candida, które naturalnie występują w organizmie człowieka, ale w warunkach osłabionej odporności mogą stać się patogenne.

 Grzybica płuc – objawy

Objawy grzybicy płuc są niespecyficzne i często imitują przebieg innych chorób układu oddechowego, m.in. zapalenia płuc lub gruźlicy. Dlatego diagnostyka tej choroby bywa trudna, szczególnie u osób bez wyraźnych czynników ryzyka. Do najczęstszych objawów należą:

• Kaszel – Zwykle przewlekły, czasem z odkrztuszaniem plwociny, która może zawierać krew. 
• Gorączka – Utrzymująca się pomimo leczenia antybiotykami. 
• Duszność – Uczucie braku powietrza, szczególnie podczas wysiłku. Duszność może być wynikiem stanu zapalnego w płucach lub gromadzenia się płynu w opłucnej.
• Ból w klatce piersiowej – Może być ostry lub tępy, nasilający się przy głębokim oddychaniu, często związany jest z zajęciem opłucnej przez proces zapalny.
• Zmęczenie i osłabienie – Wynikające z przewlekłej infekcji i stanu zapalnego. 
• Utrata masy ciała – Często obserwowana u pacjentów z długotrwałą infekcją. Utrata masy ciała może być wynikiem zarówno samej choroby, jak i zmniejszonego apetytu.

U osób z ciężkim niedoborem odporności, objawy mogą być bardziej nasilone i prowadzić do ciężkich powikłań, takich jak niewydolność oddechowa. W takich przypadkach grzybica płuc może stanowić bezpośrednie zagrożenie życia.

Kto jest najbardziej narażony na grzybicę płuc?

Na grzybicę płuc najbardziej narażone są osoby z osłabionym układem odpornościowym, w tym pacjenci po przeszczepach narządów, chorzy na nowotwory hematologiczne, osoby zakażone wirusem HIV, przyjmujące długotrwałą terapię immunosupresyjną lub kortykosteroidy, a także pacjenci z przewlekłymi chorobami płuc, takimi jak POChP czy mukowiscydoza. Dodatkowo, ryzyko wzrasta u osób poddawanych intensywnej antybiotykoterapii, która zaburza naturalną florę bakteryjną, ułatwiając kolonizację grzybów. W przeciwieństwie do nich, osoby zdrowe, z prawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym, rzadko zapadają na grzybicę płuc, ponieważ ich organizm skutecznie kontroluje potencjalne infekcje grzybicze.

Zapalenie płuc o etiologii grzybiczej rozważa się w przypadku współistnienia zaburzeń odporności (np. neutropenii, immunosupresji) oraz ekspozycji na patogenne grzyby, takie jak Aspergillus czy Cryptococcus. U osób z osłabioną odpornością grzyby mogą namnażać się w płucach, prowadząc do inwazyjnych zakażeń, podczas gdy u osób immunokompetentnych infekcje grzybicze są zwykle ograniczone lub nie występują.

Czy grzybica płuc jest zaraźliwa?

Grzybica płuc nie jest chorobą zaraźliwą w tradycyjnym znaczeniu tego słowa. Oznacza to, że nie można się nią zarazić przez bezpośredni kontakt z osobą chorą. 

Choć zarodniki grzybów są powszechnie obecne w środowisku, infekcje rozwijają się głównie u osób z upośledzoną odpornością. Dlatego osoby zdrowe, nawet jeśli mają kontakt z zarodnikami, rzadko zapadają na grzybicę płuc.

Grzybica płuc – leczenie

Leczenie grzybicy płuc wymaga precyzyjnego doboru leków przeciwgrzybiczych, uwzględniającego rodzaj patogenu, stan kliniczny pacjenta oraz potencjalne działania niepożądane. Wśród najczęściej stosowanych leków znajdują się azolowe środki przeciwgrzybicze (np. flukonazol, worykonazol, itrakonazol), amfoterycyna B (w postaci konwencjonalnej lub liposomalnej) oraz echinokandyny (np. kaspofungina, mikafungina). Każdy z tych leków ma swoje specyficzne wskazania i ograniczenia. 

Flukonazol jest skuteczny w zakażeniach wywołanych przez Candida i Cryptococcus, ale nie działa na Aspergillus, do którego leczenia preferowany jest worykonazol. 

Amfoterycyna B, choć skuteczna przeciwko szerokiemu spektrum grzybów, w tym Aspergillus i Candida, charakteryzuje się wysoką toksycznością, szczególnie dla nerek, dlatego jest zarezerwowana dla ciężkich przypadków lub pacjentów opornych na inne terapie. Echinokandyny są często stosowane w zakażeniach opornych na azole, szczególnie u pacjentów z neutropenią.

Terapia grzybicy płuc trwa zazwyczaj od kilku tygodni do kilku miesięcy, a u pacjentów z ciężkimi deficytami odporności może wymagać leczenia podtrzymującego.  Działania niepożądane leków przeciwgrzybiczych są zróżnicowane: azole mogą powodować zaburzenia czynności wątroby, interakcje lekowe oraz objawy żołądkowo-jelitowe, amfoterycyna B często wywołuje nefrotoksyczność i reakcje infuzyjne, a echinokandyny są generalnie lepiej tolerowane, choć mogą prowadzić do zaburzeń hematologicznych. W niektórych przypadkach, np. gdy infekcja prowadzi do powstania jam w płucach, konieczne może być leczenie chirurgiczne. Indywidualizacja leczenia oraz regularne monitorowanie działań niepożądanych stanowią klucz do skutecznej i bezpiecznej terapii grzybicy płuc. Grzybica płuc – jakie badania wykonać celem diagnozy? Aby zdiagnozować grzybicę płuc, konieczne jest wykonanie szeregu badań. Diagnostyka ta jest często skomplikowana, ponieważ objawy grzybicy płuc mogą przypominać inne choroby, takie jak gruźlica czy nowotwory płuc. 

Do najważniejszych badań należą:

1. Badania obrazowe – RTG klatki piersiowej lub tomografia komputerowa (TK) pozwalają uwidocznić zmiany w płucach, takie jak guzki, nacieki czy jamy. Tomografia komputerowa jest szczególnie przydatna, ponieważ pozwala na dokładniejsze zobrazowanie zmian niż tradycyjne RTG.
2. Badania mikrobiologiczne – Polegają na poszukiwaniu grzybów w materiałach biologicznych. Do badań o wysokiej wartości diagnostycznej należą:
   • Plwocina – Badanie mikroskopowe i hodowla plwociny mogą wykazać obecność grzybów. Jednak wynik może być trudny do interpretacji, ponieważ niektóre grzyby, takie jak Candida, mogą być obecne w jamie ustnej jako część naturalnej flory.
   • Płyn z płukania oskrzelowo-pęcherzykowego (BAL) – Pobrany podczas bronchoskopii, jest jednym z najskuteczniejszych sposobów na wykrycie grzybów w płucach. Badanie to polega na wprowadzeniu płynu do dróg oddechowych, a następnie jego odessaniu i analizie.
   • Biopsja płuca – W niektórych przypadkach konieczne jest pobranie fragmentu tkanki płucnej do badania histopatologicznego. Jest to inwazyjna procedura, ale pozwala na postawienie ostatecznej diagnozy.
3. Badania serologiczne – Polegają na wykrywaniu przeciwciał lub antygenów grzybów we krwi. Są przydatne w diagnostyce niektórych rodzajów grzybic. Przykładem jest test na obecność antygenu Aspergillus (galaktomannan), który jest stosowany u pacjentów z podejrzeniem inwazyjnej aspergilozy

Należy podkreślić, że w przypadku podejrzenia grzybicy płuc wymazy z górnych dróg oddechowych nie są odpowiednim materiałem do diagnostyki, ponieważ mogą prowadzić do błędnej interpretacji wyników. Kolonizacja grzybów w górnych drogach oddechowych jest częsta i nie zawsze świadczy o inwazyjnej infekcji.

Grzybica płuc, choć stosunkowo rzadka, stanowi poważne zagrożenie dla pacjentów z obniżoną odpornością i wymaga szybkiej oraz precyzyjnej diagnostyki oraz indywidualnie dobranej terapii. Postęp w dziedzinie mikrobiologii klinicznej, w tym rozwój nowoczesnych metod diagnostycznych, znacząco poprawił możliwości wykrywania i leczenia tych infekcji. Jednak ze względu na niespecyficzne objawy, podobne do innych chorób płuc oraz rosnącą oporność grzybów na leki, grzybica płuc nadal pozostaje wyzwaniem dla klinicystów.

Mgr Kinga Dworak