Kinezyterapia. Na czym polega leczenie ruchem?

Obecnie coraz więcej osób wykonuje pracę z wykorzystaniem komputera. Wprowadzony w odpowiedzi na pandemię COVID-19 model zdalnej pracy skutkuje ograniczeniem aktywności fizycznej prowadząc do rozwoju chorób układu mięśniowo-szkieletowego. Jednym z rozwiązań pozwalających na przywrócenie prawidłowej pracy mięśni i stawów i uśmierzenie dolegliwości układu ruchu jest kinezyterapia. Na czym polega kinezyterapia i czy jest skuteczną formą terapii?

Kinezyterapia – czym jest?

Termin kinezyterapia wywodzi się z języka greckiego i w dosłownym tłumaczeniu oznacza leczenie ruchem (gr. kínisi – ruch, therapeía – terapia). Wykorzystanie ruchu w procesie leczenia znane było już w czasach antycznych, a greccy filozofowie i lekarze podkreślali rolę aktywności fizycznej w utrzymaniu zdrowia. Szczególny nacisk w tym zakresie kładli Hipokrates oraz Plutarch, który w jednym ze swych moraliów „De tuenda sanitate praecepta” („Zalecenia w trosce o zdrowie”) podkreślał kluczową rolę aktywności fizycznej i pracy dla utrzymania zdrowia. Istotna rola ruchu dla prawidłowego rozwoju i działania organizmu znana była także w dawnej kulturze chińskiej i japońskiej. Kinezyterapia to metoda wykorzystywaną w medycynie fizykalnej, która jako narzędzie terapeutyczne wykorzystuje głównie ruch i siłę mięśni pacjenta. Celem kinezyterapii jest przywrócenie pełnej sprawności fizycznej, jeśli tylko jest to możliwe lub w przypadku chorób przewlekłych osiągnięcie możliwie największej sprawności fizycznej pacjenta.

W kinezyterapii wykorzystuje się ćwiczenia bierne, gdy fizjoterapeuta wykonuje ćwiczenia bez udziału pacjenta oraz ćwiczenia czynne, które wykonywane są przez pacjenta pod nadzorem lub przy pomocy fizjoterapeuty.

Kinezyterapia – kiedy jest wykorzystywana?

Praca i aktywność fizyczna od dawna postrzegane są jako czynniki rozwijające i kształtujące sprawność organizmu, zwłaszcza układu mięśniowo-szkieletowego. Prawidłowo dobrane i wykorzystywane ćwiczenia fizyczne w istotny sposób poprawiają zakres ruchu, kształtując powierzchnie stawowe i wpływając na stan więzadeł i torebek stawowych. W przypadku porażeń i niedowładów mięśniowych będących konsekwencją wielu chorób, prawidłowo wykonywane ćwiczenia mogą poprawić siłę mięśni. Dostępne dane wskazują, że stosowanie kinezyterapii w leczeniu stanów zapalnych mięśni, stawów i kości skutkuje istotnym zmniejszeniem poziomu odczuwanego przez pacjentów bólu i sztywności, przywracając tym samym możliwość normalnego funkcjonowania. Optymalny dobór ćwiczeń fizycznych stymuluje także ośrodkowy układ nerwowy; poprawia pamięć ruchową oraz zdolność do reakcji na bodźce zewnętrzne. Stosowanie kinezyterapii przynosi korzystne efekty w terapii choroby Parkinsona przyczyniając się do wzmocnienia mięśni pacjentów, a codzienne stosowanie kinezyterapii jest zalecane w opracowywaniu indywidualnych programów terapeutycznych we współpracy z lekarzem neurologiem sprawującym opiekę nad pacjentem. Kinezyterapia jest również metodą stosowaną w rehabilitacji pacjentów po przebytym udarze niedokrwiennym. Dostępne wyniki badań wskazują, że wdrożenie odpowiednio zaprogramowanego programu ćwiczeniowego może poprawić parametry kinetyczne chodu. Dla skutecznej neurorehabilitacji niezbędna jest optymalna równowaga między czasem trwania leczenia, a uzyskanym efektem terapeutycznym.

Niezwykle istotnym elementem, na który warto zwrócić uwagę podczas wykonywania ćwiczeń jest prawidłowy sposób oddychania, m. in. wyrównanie oddechu. Efektem tych ćwiczeń jest zwiększenie pojemności oddechowej płuc, co wpływa na zwiększeni utlenowania krwi, a tym samym na lepsze natlenienie całego organizmu, poprawę wydolności i sprawności. Szczególne znaczenie kinezyterapia oddechowa i ćwiczenia oddechowe odgrywają w terapii chorób, w przebiegu których istotna jest wysoka wydolność układu oddechowego. Kinezyterapia korzystnie wpływa także na kondycję kręgosłupa (kinezyterapia kręgosłupa) i układu krążenia. Każdy ruch o umiarkowanej intensywności zwiększa wydolność układu sercowo-naczyniowego, korzystnie wpływa na ciśnienie krwi, poprawia ukrwienie tkanek obwodowych i zapobiega zastojom żylnym. Aktywność ruchowa oddziałuje na cały organizm, poprawiając jego czynność przez co może zwiększyć pacjentowi wydolność i sprawność fizyczną.

Kinezyterapia – ćwiczenia samowspomagające

Ćwiczenia samowspomagające w kinezyterapii polegają na wspomaganiu pracy jednej kończyny (chorej) przez drugą (zdrową) kończynę. Ten rodzaj ćwiczeń pozwala na zwiększenie zakresu ruchów rehabilitowanej kończyny i jej powrót do pełnej funkcjonalności. Ćwiczenia samowspomagające określane są również mianem ćwiczeń bierno – czynnych.

Kinezyterapia – ćwiczenia w odciążeniu

Ćwiczenia w odciążeniu należą do ćwiczeń czynnych. Polegają na wykonywaniu określonych ruchów przez pacjenta z wykorzystaniem urządzenia zmniejszającego siłę ciążenia (systemy podwieszania). Pozwalają pacjentom na swobodniejszy ruch, ograniczają ból w rehabilitowanych kończynach, zapobiegają przykurczom, oaz zwiększają zakres ruchomości w stawach.

Kinezyterapia – wskazania i przeciwskazania

Kinezyterapia jako metoda terapii, traktuje pacjenta holistycznie dążąc do jak największej poprawy jego sprawności. Wśród głównych wskazań do zastosowania metod kinezyterapeutycznych można wymienić:

• szeroko rozumiane dysfunkcje narządu ruchu oraz bóle mięśni i pleców o zróżnicowanej lokalizacji,
• stany pourazowe (urazy stawów i więzadeł, skręcenia, zwichnięcia),
• choroby obejmujące układ nerwowy, oddechowy i sercowo-naczyniowy,
• stany po zabiegach chirurgicznych, urazach, udarach, zawałach serca,
• ciąża i przygotowanie do porodu.

Pomimo korzystnego wpływu ruchu i aktywności fizycznej na stan naszego zdrowia, w pewnych przypadkach stosowanie kinezyterapii nie jest wskazane. Wśród głównych przeciwwskazań do stosowania kinezyterapii należy wymienić:

• występowanie gorączki,
• ostre stany zapalne mięśni, kości i stawów,
• ostre stany chorobowe układu oddechowego i układu krążenia,
• niewydolność krążeniowo-oddechowa.

Kinezyterapia – o czym pamiętać?

Decydując się na rozpoczęcie ćwiczeń należy pamiętać, że ich dobór i intensywność powinny uwzględniać stan pacjenta, jego sprawność oraz zdolność do aktywizacji określonych grup mięśni. Ponadto, ze względu na zróżnicowanie stanu klinicznego pacjentów, w celu opracowania programu ćwiczeń pozwalającego na uzyskanie optymalnych efektów należy skontaktować się z fizjoterapeutą, lekarzem rehabilitacji medycznej lub medycyny fizykalnej. 

Istotną zaletą kinezyterapii jako formy fizjoterapii jest fakt, że wykonując zarówno ruchy czynne, bierne oraz ćwiczenia gimnastyki leczniczej uzyskuje się efekt terapeutyczny ograniczając dawkowanie środków farmakologicznych lub niejednokrotnie wyłączając ich stosowanie. Oprócz zwiększenia ruchomości stawów, uśmierzania bólu, poprawy ukrwienia, zwiększenia przemiany materii, systematyczne stosowanie kinezyterapii ma działanie psychoterapeutyczne i rozładowuje napięcie emocjonalne.

Autor: dr n. o zdrowiu Piotr Choręza – specjalista w dziedzinie zdrowia publicznego

Bibliografia:

1. Geotherapy combined with kinesiotherapy is efficient in reducing pain in patients with osteoarthritis. Alfieri FM, Barros MCC, Carvalho KC, et al. J Bodyw Mov Ther 2020; 24 (1): 77-81.
2. Kinesitherapy as a method of prevention of the musculoskeletal system diseases of technical areas students. Lebedeva E, Ermolayeva I, Akhmetova I. Advances in Economics, Business and Management Research 2019; 90: 92-94.
3. Effects of kinesiotherapy on muscle strengthening in patients with Parkinson disease. Tanović E, Talić-Tanović A, Ðelilović-Vranić J, at al. Med Glas (Zenica) 2019; 16 (1).
4. Assessment of the kinesiotherapy’s efficacy in male athletes with calcaneal apophysitis. Kuyucu E, Gülenç B, Biçer H, Erdil M. J Orthop Surg Res 2017; 12 (1): 146.
5. The effect of systemic cryotherapy and kinesiotherapy on blood pressure. Ciosek Ż, Drozd A, Szylińska A, et al. Pomeranian J Life Sci 2016; 62 (2): 22-25.
6. Influence of Kinesitherapy on Gait in Patients with Ischemic Stroke in the Chronic Period. Vasileva D, Lubenova D, Mihova M, et al. Open Access Maced J Med Sci 2015; 3 (4): 619-623.
7. Kinezyterapia. Milanowska K. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006.