Kostniak – co warto wiedzieć?

Co to jest kostniak? Kostniak, znany również jako osteoma, to łagodny guz kości, najczęściej spotykany w płaskich kościach twarzoczaszki, choć może wystąpić także w żebrach, kościach miednicy oraz kościach długich. Czasami rozwija się w kościach tworzących zatoki przynosowe, uwypuklając się do ich wnętrza i może prowadzić do problemów z ich drożnością. Zwykle diagnozowany jest u osób w wieku 40-50 lat, częściej u mężczyzn. Kostniaki mają przeciętnie kilkucentymetrową średnicę i są twardymi, dobrze odgraniczonymi masami o konsystencji przypominającej kość, zazwyczaj niepowodującymi uciążliwych objawów. Co więcej, należy wiedzieć o kostniaku?

Kostniak – objawy

Kostniak (osteoma) zazwyczaj jest bezobjawowy. Osoby z tym typem guza kości często nie odczuwają żadnych dolegliwości ani zmian w samopoczuciu. Guz ten jest najczęściej odkrywany przypadkowo podczas rutynowych badań obrazowych, takich jak RTG.

Jednakże, jeśli kostniak rośnie duży lub znajduje się w miejscu, które może powodować ucisk na sąsiednie struktury, mogą wystąpić pewne objawy:

1. Ból: Kostniaki mogą powodować ból w okolicy, gdzie się znajdują, zwłaszcza gdy rosną lub uciskają na nerwy, lub inne tkanki.
2. Objawy związane z lokalizacją: Np. kostniak w zatokach przynosowych może prowadzić do zatkania zatok, objawów infekcji zatokowych lub problemów z oddychaniem.
3. Zaburzenia funkcji: Jeśli kostniak rośnie wystarczająco dużo, może prowadzić do utraty struktury lub stabilności kości.
4. Kosmetyczne zmiany: W niektórych przypadkach, szczególnie gdy kostniak rośnie w widocznym miejscu, może powodować zmiany kosmetyczne lub wypukłości na skórze.

Ponieważ kostniaki są zazwyczaj łagodne i bezobjawowe, ich leczenie często nie jest konieczne, chyba że powodują one objawy lub zwiększające się problemy. Jeśli jednak kostniak powoduje ból, zaburzenia funkcji, zmiany kosmetyczne lub inne dolegliwości, może być konieczne rozważenie interwencji chirurgicznej w celu usunięcia guza. Procedura usuwania kostniaka zwykle jest skuteczna i przeważnie kończy się pełnym wyleczeniem pacjenta. W niektórych przypadkach, szczególnie gdy kostniak jest niewielki i nie powoduje objawów, lekarze mogą zdecydować się na regularną obserwację za pomocą badań obrazowych, aby monitorować jego rozwój.

📌 Zobacz: Densytometria kości – co warto wiedzieć?

Diagnostyka kostniaków

Wywiad medyczny oraz badanie fizykalne są kluczowe w diagnostyce każdej choroby, w tym kostniaków. Dokładne zbieranie informacji o dolegliwościach bólowych oraz ich lokalizacji pozwala lekarzowi na lepsze zrozumienie problemu pacjenta i skierowanie odpowiednich badań diagnostycznych.

Badania obrazowe, takie jak rentgenografia (RTG), są często wystarczające do rozpoznania kostniaków. W szczególności pantomogram zębów może przypadkowo ujawnić kostniaki w obrębie żuchwy lub zatok przynosowych. Tomografia komputerowa (TK) oraz rezonans magnetyczny (MRI) mogą być również pomocne, zwłaszcza gdy potrzebne jest dokładniejsze określenie lokalizacji i rozmiaru guza.

Radiolodzy opisują kostniaki jako dobrze odgraniczone, skostniałe masy, które wywodzą się z powierzchni kości. To opisanie pomaga w dokładnej interpretacji obrazów diagnostycznych i ustaleniu ostatecznego rozpoznania.

Rodzaje kostniaków

Kostniaki to grupa łagodnych nowotworów kości, które mogą różnić się pod względem lokalizacji, cech histologicznych oraz potencjalnych objawów klinicznych. Oto szczegółowy opis kilku głównych rodzajów kostniaków:

1. Osteoma: Najczęściej spotykany rodzaj kostniaka, charakteryzuje się powolnym wzrostem i składa się z dojrzałej tkanki kostnej. Osteomy zazwyczaj rosną na powierzchniach kości płaskich, takich jak kość czołowa, kość sitowa, czy kości skroniowe. Zazwyczaj są bezobjawowe i odkrywane przypadkowo podczas badań obrazowych.
2. Osteoid osteoma (kostniak kostnawy): Jest to specyficzna odmiana kostniaka, która wykazuje intensywne bóle, szczególnie nocą, które często odpowiadają na leki przeciwbólowe, takie jak salicylany. Osteoid osteoma najczęściej występuje w kościach długich, kościach miednicy lub kręgach. Zmiany tego typu są mniejsze niż 2 cm średnicy.
3. Osteoblastoma (kostniak zarodkowy): Innym rodzajem kostniaka jest osteoblastoma, który może osiągać większe rozmiary niż osteoid osteoma. Choć zazwyczaj jest łagodny, może również prezentować się agresywnie i przypominać mięsaka kości. Lokalizuje się głównie w kościach długich i kręgach.
4. Osteochondroma: Jest to najczęstszy łagodny guz kości, który występuje jako wypukłość na zewnętrznej powierzchni kości, najczęściej w obszarze kości długich. Osteochondromy są zwykle asymptomatyczne, chociaż mogą prowadzić do ucisku na sąsiadujące struktury w przypadku dużych rozmiarów.
5. Osteoklastoma (ang. giant cell tumor): Jest to łagodny nowotwór, który zwykle rośnie w okolicy stawów, szczególnie w okolicy stawu kolanowego. Może powodować niszczenie sąsiednich struktur kostnych i stawowych.
6. Osteosarcoma: Jest to rzadki rodzaj złośliwego nowotworu kości, który wywodzi się z komórek tworzących kości. Najczęściej dotyka dzieci i młodych dorosłych, zazwyczaj występując w kościach w okolicy kolana, takich jak kość udowa (kość uda) lub kość piszczelowa (kość goleniowa). Osteosarcoma może również wystąpić w innych kościach, takich jak ręce i miednica. Objawy mogą obejmować ból, obrzęk, a czasami zauważalny guz lub bryłę w okolicy dotkniętej kości

Diagnoza rodzaju kostniaka opiera się na dokładnej ocenie obrazowej, często za pomocą rentgenografii, tomografii komputerowej (TK) lub rezonansu magnetycznego (MRI), a ostateczne potwierdzenie jest zwykle uzyskiwane poprzez badanie histopatologiczne (mikroskopowe). Każdy rodzaj kostniaka może wykazywać różne cechy kliniczne i wymagać specyficznego podejścia do leczenia i monitorowania.

Kostniak – leczenie 

Leczenie kostniaków zależy głównie od rodzaju guza, jego lokalizacji, objawów oraz ewentualnych powikłań. Główne metody leczenia kostniaków obejmują:

1. Obserwację: W przypadku kostniaków, które są bezobjawowe, szczególnie jeśli są małe i nie rosną szybko, lekarze mogą zdecydować się jedynie na regularną obserwację za pomocą badań obrazowych, takich jak rentgenografia, tomografia komputerowa (TK) czy rezonans magnetyczny (MRI). Celem obserwacji jest monitorowanie ewentualnego wzrostu guza oraz ewentualnych objawów.
2. Chirurgiczne usunięcie: Gdy kostniak powoduje objawy, rośnie do dużych rozmiarów lub powoduje ucisk na sąsiednie struktury, może być konieczne chirurgiczne usunięcie guza. W przypadku większości kostniaków, szczególnie łagodnych, pełne usunięcie chirurgiczne może być kuracją.
3. Leczenie farmakologiczne: W przypadku osteoid osteoma, który jest szczególnym rodzajem kostniaka charakteryzującym się intensywnym bólem, stosuje się leczenie farmakologiczne polegające na podawaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), takich jak ibuprofen czy naproksen. Te leki mogą pomóc w łagodzeniu bólu oraz zmniejszeniu objawów.
4. Radioablację: Alternatywą dla chirurgii w przypadku osteoid osteoma jest radioablacja, czyli zabieg polegający na wprowadzeniu cienkiej igły pod kontrolą obrazowania (zazwyczaj podczas tomografii komputerowej) do guza i aplikacji wysokiej dawki promieniowania, które niszczy guz. Jest to mniej inwazyjna procedura niż operacja, która może skutecznie łagodzić ból i zmniejszać guz.
5. Radioterapię: W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy kostniak jest trudny do całkowitego usunięcia chirurgicznego, może być stosowana radioterapia w celu zmniejszenia rozmiaru guza lub kontrolowania jego wzrostu. Radioterapia jest stosowana głównie w przypadkach kostniaków złośliwych lub guzów, które nie mogą być usunięte chirurgicznie.
6. Terapię biologiczną: W przypadku niektórych rodzajów kostniaków, takich jak osteosarcoma, mogą być stosowane terapie biologiczne lub terapie ukierunkowane na zmiany genetyczne, które występują w komórkach nowotworowych. Te nowoczesne metody leczenia mogą pomóc w kontrolowaniu wzrostu guza i poprawie rokowania pacjenta.

Wybór odpowiedniej metody leczenia kostniaka zależy od wielu czynników, takich jak wiek pacjenta, lokalizacja guza, jego rozmiar oraz potencjalne powikłania. Decyzję o leczeniu powinien podejmować lekarz specjalista, który jest odpowiednio wykwalifikowany do zarządzania tego typu przypadkami.

Mgr Aleksandra Rutkowska