Leukodystrofia metachromatyczna – co to za choroba?

Leukodystrofia metachromatyczna to rzadkie, genetycznie uwarunkowane schorzenie, które wpływa na układ nerwowy, prowadząc do postępującej degeneracji mieliny – osłonki włókien nerwowych. W artykule omówimy przyczyny, objawy oraz metody diagnozy leukodystrofii metachromatycznej.

Czym jest leukodystrofia metachromatyczna?

Leukodystrofia metachromatyczna to schorzenie metaboliczne, które należy do grupy lizosomalnych chorób spichrzeniowych. Charakteryzuje się deficytem enzymu arylosulfatazy A (ARSA), co prowadzi do gromadzenia sulfatydów – substancji, która jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania mieliny. Mielina to tłuszczowa powłoka, która otacza i chroni włókna nerwowe, umożliwiając szybki przepływ impulsów nerwowych.

Typy leukodystrofii metachromatycznej

W zależności od wieku wystąpienia pierwszych objawów wyróżnia się kilka podtypów leukodystrofii metachromatycznej:

• Późnoniemowlęca – najczęstsza forma, objawy pojawiają się do 30. miesiąca życia.
• Młodzieńcza – objawy występują między 3. a 12. rokiem życia.
• Dorosła – ujawnia się po 16. roku życia, często z objawami psychiatrycznymi.

Przyczyny leukodystrofii metachromatycznej

Leukodystrofia metachromatyczna jest dziedziczona w sposób autosomalny recesywny, co oznacza, że oboje rodziców musi być nosicielami zmutowanego genu, aby ich dziecko zachorowało. Kluczowym czynnikiem jest mutacja w genie kodującym enzym arylosulfatazę A. Niedobór tego enzymu prowadzi do nagromadzenia sulfatydów, które uszkadzają mielinę.

• Gen ARSA – zlokalizowany na chromosomie 22q13.33, odpowiedzialny za produkcję arylosulfatazy A.
• Wzorzec dziedziczenia – osoby, które odziedziczyły po jednym zmienionym genie od każdego z rodziców, są nosicielami, ale nie wykazują objawów choroby.

Objawy leukodystrofii metachromatycznej

Objawy leukodystrofii metachromatycznej mogą się różnić w zależności od podtypu i wieku pacjenta. Mogą obejmować:

• Problemy motoryczne – osłabienie mięśni, trudności w chodzeniu, sztywność mięśniową (spastyczność), a w późniejszych stadiach całkowite unieruchomienie.
• Zaburzenia poznawcze – trudności w myśleniu, problemy z pamięcią oraz zmiany w zachowaniu.
• Objawy neurologiczne – drgawki, ataksję (zaburzenia koordynacji), problemy z mową i połykaniem, zmiany osobowości i objawy psychiatryczne.

📌 Przeczytaj także: Leukoencefalopatia – objawy, diagnostyka, leczenie

W przypadku późnoniemowlęcej postaci leukodystrofii metachromatycznej pierwsze objawy mogą obejmować dodatkowo opóźnienie w rozwoju psychoruchowym i zmiany w zachowaniu, takie jak nadpobudliwość.

Diagnoza leukodystrofii metachromatycznej

Diagnoza leukodystrofii metachromatycznej wymaga dokładnej i wieloetapowej oceny, aby potwierdzić obecność choroby oraz określić jej typ. Rozpoznanie zaczyna się od szczegółowego wywiadu lekarskiego, który uwzględnia objawy zgłaszane przez pacjenta lub jego opiekunów. Kolejnym etapem jest badanie przedmiotowe – ocena odruchów, siły mięśniowej i innych funkcji układu nerwowego. 

Następnie wykonywane są badania biochemiczne:

• Pomiar aktywności arylosulfatazy A – głównym badaniem diagnostycznym jest analiza aktywności enzymu arylosulfatazy A w próbkach krwi lub w fibroblastach. Obniżony poziom tego enzymu wskazuje na leukodystrofię metachromatyczną.
• Analiza moczu – sprawdzenie poziomu sulfatydów w moczu; ich nadmiar potwierdza zaburzenia metaboliczne, typowe dla leukodystrofii metachromatycznej.

Badanie rezonansu magnetycznego jest jednym z najważniejszych narzędzi w diagnozie leukodystrofii metachromatycznej. Wykazuje zmiany demielinizacyjne, które są charakterystyczne dla choroby. Obrazy mogą pokazywać symetryczne zmiany w białej substancji mózgu. Tomografia komputerowa jest rzadziej używana, ale wspiera diagnozę, pokazując ogólne zmiany strukturalne w mózgu. Badania neurofizjologiczne – testy, takie jak potencjały wywołane i badania przewodnictwa nerwowego – mogą wskazywać na uszkodzenie osłonki mielinowej.

Sekwencjonowanie genu ARSA pozwala na identyfikację mutacji odpowiedzialnych za chorobę. To badanie jest kluczowe do potwierdzenia diagnozy, szczególnie gdy inne badania są niejednoznaczne. Zidentyfikowanie mutacji w genie ARSA jest kluczowe dla różnicowania choroby z innymi zaburzeniami demielinizacyjnymi. W przypadkach obciążonego wywiadu rodzinnego testy genetyczne mogą być wykonane na płodzie – diagnostyka prenatalna.

📌 Leukodystrofia metachromatyczna – badanie

Leczenie leukodystrofii metachromatycznej

Obecnie nie ma skutecznego lekarstwa na leukodystrofię metachromatyczną, a dostępne metody leczenia koncentrują się głównie na łagodzeniu objawów i poprawie jakości życia pacjentów. Terapie fizyczne, zajęciowe i logopedyczne mają na celu poprawę funkcji motorycznych i komunikacyjnych. Stosowane są leki przeciwdrgawkowe oraz leki łagodzące spastyczność. W niektórych przypadkach przeszczep szpiku kostnego może być skuteczny, zwłaszcza u pacjentów we wczesnych stadiach choroby. Chorzy i ich rodziny powinni zostać objęci pomocą ze strony organizacji wsparcia i fundacji. Prowadzone są badania nad terapią genową, które mogą w przyszłości przynieść nowe możliwości leczenia.

Opracowanie: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian