Mikroskopowe zapalenie naczyń – przyczyny, objawy, rozpoznanie

Mikroskopowe zapalenie naczyń jest wynikiem nadreaktywności układu odpornościowego, który atakuje własne naczynia krwionośne. Na rozwój choroby mogą wpływać zarówno predyspozycje genetyczne, jak i czynniki środowiskowe. Sprawdź, jakie objawy towarzyszą mikroskopowemu zapaleniu naczyń i jak się je diagnozuje.

Mikroskopowe zapalenie naczyń – co to jest?

Mikroskopowe zapalenie naczyń (MPA, ang. microscopic polyangiitis) to rzadkie, przewlekłe schorzenie autoimmunologiczne, które prowadzi do zapalenia drobnych naczyń krwionośnych (kapilar, tętniczek i żyłek). Choroba może powodować poważne uszkodzenia narządów wewnętrznych, zwłaszcza nerek, płuc i skóry.

📌 Przeczytaj także: Ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń – wszystko, co musisz wiedzieć.

Jak objawia się mikroskopowe zapalenie naczyń?

Mikroskopowe zapalenie naczyń objawia się różnorodnymi symptomami w zależności od zajętych narządów. Choroba może rozwijać się stopniowo lub mieć gwałtowny przebieg.

Najczęściej dochodzi do zmian w nerkach. W wyniku choroby rozwijają się: kłębuszkowe zapalenie nerek, krwiomocz (czerwone lub ciemnobrązowe zabarwienie moczu), białkomocz, obrzęki nóg i twarzy, postępuje niewydolność nerek. Mikroskopowe zapalenie naczyń z zajęciem układu stawowo-mięśniowego przejawia się: osłabieniem mięśni, bólem i obrzękiem stawów (przypominającym reumatoidalne zapalenie stawów), ograniczeniem ruchomości w stawie, niechęcią do podejmowania ruchu, mrowieniem i drętwieniem kończyn.

📌 Zobacz również: Zapalenie tętnicy skroniowej – objawy, przyczyny, badania.

W przypadku gdy zajęte zostają płuca, chorobie towarzyszą takie objawy, jak duszność, krwioplucie, suchy kaszel. Dochodzi do zapalenia pęcherzyków płucnych. Postać mikroskopowego zapalenia naczyń z zajęciem skóry objawia się ciężkimi zmianami skórnymi. Rozwijają się plamica uniesiona (purpurowe plamy na skórze), owrzodzenia skóry, a w zaawansowanych przypadkach martwica skóry.

Wyżej wymienionym dolegliwościom mogą towarzyszyć objawy ogólne, jak przewlekłe zmęczenie, gorączka, utrata masy ciała, ogólne osłabienie. Ze względu na potencjalnie ciężki przebieg choroby i ryzyko poważnych powikłań (np. niewydolności nerek lub oddechowej), w przypadku podejrzenia MPA konieczna jest szybka diagnostyka i leczenie immunosupresyjne.

Główne przyczyny i czynniki ryzyka mikroskopowego zapalenia naczyń

Mikroskopowe zapalenie naczyń to choroba autoimmunologiczna, której dokładne przyczyny nie są w pełni poznane. Wiadomo jednak, że rozwija się na skutek nieprawidłowej odpowiedzi układu odpornościowego, prowadzącej do zapalenia i uszkodzenia drobnych naczyń krwionośnych. W przebiegu MPA organizm wytwarza przeciwciała ANCA (przeciwko cytoplazmie neutrofili, ang. antineutrophil cytoplasmic antibodies), które aktywują układ odpornościowy i powodują stan zapalny naczyń. Dochodzi do uszkodzenia śródbłonka naczyń, co prowadzi do ich zwężenia, zakrzepów i niedokrwienia narządów. MPA może współwystępować z innymi chorobami, takimi jak toczeń rumieniowaty układowy (SLE) czy reumatoidalne zapalenie stawów (RZS).

Skłonność do chorób autoimmunologicznych może mieć podłoże genetyczne, choć nie wykryto jednego specyficznego genu odpowiedzialnego za MPA. Częściej występuje ono u osób, które mają w rodzinie przypadki innych chorób autoimmunologicznych.

Trzeba też zwrócić uwagę na czynniki środowiskowe. Niektóre infekcje mogą aktywować układ odpornościowy i wywołać zapalenie naczyń. Kontakt z niektórymi rozpuszczalnikami, pestycydami czy lekami zwiększa ryzyko choroby. Rzadko MPA wywołują niektóre leki, np. hydralazyna, propylotiouracyl czy penicylamina.

Diagnostyka mikroskopowego zapalenia naczyń

W diagnostyce mikroskopowego zapalenia naczyń ważne jest połączenie wywiadu klinicznego, wyników badań laboratoryjnych oraz obrazowania. Lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad z pacjentem. Zadaje pytania o prowadzony styl życia, stosowane leki, historię zdrowia i doświadczane dolegliwości. Objawy MPA mogą obejmować zmiany skórne (np. wysypki), bóle stawów, krwiomocz, bóle brzucha, a także objawy związane z uszkodzeniem nerek, płuc czy układu nerwowego. Często występują zespół osłabienia, gorączka i utrata masy ciała.

Po zebraniu wywiadu lekarz przeprowadza badanie przedmiotowe i zleca badania laboratoryjne. W diagnostyce MPA pomocne jest oznaczenie ANCA, przeciwciał przeciwko cytoplazmie neutrofilów (granulocytów obojętnochłonnych) . W przypadku MPA najczęściej wykrywa się przeciwciała p-ANCA (przeciwko peroksydazie mieloperoksydazy) w badaniu immunofluorescencyjnym. Wykonywane są morfologia krwi, badania funkcji nerek, testy wątrobowe, badanie ogólne moczu w kierunku krwiomoczu i białkomoczu.

📌 Przeczytaj więcej o badaniu pod kątem zapalenia naczyń oraz o badaniu przeciwciał przeciw proteinazie.

W przypadku podejrzenia MPA wykonuje się biopsję narządu, który wykazuje zmiany (np. nerki lub skóry). Na podstawie wyników biopsji stwierdza się charakterystyczne zmiany w obrębie ścian małych naczyń, takie jak martwica, zapalenie i obecność leukocytów. W przypadku objawów związanych z płucami może być wykonywana rentgenografia klatki piersiowej lub tomografia komputerowa (CT) w celu oceny ewentualnych zmian w płucach (np. krwawienia).

Ponieważ mikroskopowe zapalenie naczyń może dotyczyć różnych narządów, ważna jest współpraca z reumatologiem, nefrologiem i pulmonologiem.

Opracowanie: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Konsultacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela