Motylica wątrobowa – charakterystyka choroby pasożytniczej
Motylica wątrobowa to pasożyt powszechnie występujący u zwierząt. Zarażenie człowieka w Polsce występuje sporadycznie, ale w niektórych krajach rozwijających się infestacje przywrą wątrobową są częstsze. Ostra faza zarażenia może trwać kilka miesięcy, przewlekła – podczas której motylica wątrobowa pasożytuje głównie w wątrobie i drogach żółciowych – nawet latami.
Spis treści:
- Co to jest motylica wątrobowa?
- Fascjoloza – w jaki sposób można się zarazić?
- Motylica wątrobowa – objawy choroby pasożytniczej
- Motylica wątrobowa – jak wykryć fascjolozę?
- Motylica wątrobowa – diagnostyka dodatkowa
- Fascjoloza – leczenie choroby
Co to jest motylica wątrobowa?
Motylica wątrobowa to przywra (pasożyt) wywołująca chorobę fascjolozę. Pasożytuje głównie w przewodach żółciowych wątroby u ssaków takich jak: bydło (najczęściej), kozy, owce, dzikie przeżuwacze, a rzadziej także króliki, zające, konie czy świnie. Zarażenie pasożytem bydła jest w Polsce powszechne, występuje na terenie całego kraju i prowadzi do sporych strat gospodarczych – krowy dają mniej mleka, ważą znacznie mniej niż te zdrowe, a ich wątroby są rozlegle uszkodzone. Motylica wątrobowa występuje w Europie, Ameryce Północnej oraz Południowej, Afryce, na Dalekim Wschodzie i w Australii.
Zdarza się, że żywicielem ostatecznym motylicy wątrobowej staje się człowiek. W naszej szerokości geograficznej takie przypadki występują sporadycznie, ale w niektórych krajach tropikalnych fascjoloza u ludzi jest znacznie częstsza.
Fascjoloza – w jaki sposób można się zarazić?
Motylica wątrobowa pasożytująca w drogach żółciowych żywiciela ostatecznego (np. krowy) składa jaja, które poprzez przewód pokarmowy wydostają się wraz z kałem na zewnątrz. W zbiornikach wodnych z jaj rozwijają się larwy, które wnikają do organizmu wodnych ślimaków. Tam ulegają przekształceniom i namnażają się. Po opuszczeniu ciała ślimaka stają się otorbioną metacerkarią (przetrwalnikową formą) i przyczepiają się do roślin wodnych lub pływają swobodnie w wodzie.
Zarażenie człowieka przywrą następuje w wyniku spożycia roślin wodnych (np. rukiew wodna) lub wody, gdzie zlokalizowały się metacerkarie. Może to nastąpić poprzez kąpiele w dzikich zbiornikach wody i przypadkowe jej wypicie czy żucie źdźbeł traw. Także nieprzestrzeganie zasad higieny żywności może stanowić realne zagrożenie. Ryzyko zarażenia wzrasta w rejonach endemicznych – Egipcie, Meksyku, Iranie, Turcji, południowo-wschodniej Azji czy w Andach. W Europie częstsze zachorowania obserwuje się we Francji, Portugalii oraz Hiszpanii. Fascjoloza nie przenosi się w sposób bezpośredni z człowieka na człowieka.
Motylica wątrobowa – objawy choroby pasożytniczej
Początkowa, ostra faza choroby może trwać od 2 do 5 miesięcy. Objawy i ich nasilenie są zmienne i zależą od intensywności inwazji (może się także zdarzyć przebieg bezobjawowy). W dwunastnicy osoby, która spożyła przetrwalnikowe formy przywr, dochodzi do uwolnienia larw, które przebijają się przez ścianę jelita i migrują do różnych narządów, najczęściej do wątroby i dróg żółciowych. Symptomy pojawiają się zazwyczaj w ciągu 4-7 dni od zarażenia i obejmują: bóle w prawej okolicy podżebrowej, nadbrzuszu lub uogólnione dolegliwości całej jamy brzusznej, spadek apetytu, nudności, wymioty, wzmożoną męczliwość i osłabienie, podwyższenie temperatury ciała, dyspepsję (np. wczesne uczucie pełności i sytości po posiłku, uczucie pieczenia w nadbrzuszu) czy pokrzywkę. W badaniu fizykalnym lekarz może zaobserwować powiększenie wątroby oraz jej tkliwość przy dotyku i powiększenie śledziony.
Larwy motylicy wątrobowej nie zawsze trafiają do wątroby. Mogą zająć inne narządy np. układ moczowy, układ oddechowy, ośrodkowy układ nerwowy, tkankę podskórną, trzustkę, śledzionę, serce, gałkę oczną, mięśnie szkieletowe i inne. W zależności od miejsca, gdzie dotrą, mogą powodować rozmaite objawy np. duszność i kaszel gdy znajdują się w płucach, bóle głowy czy symptomy podrażnienia opon mózgowo-rdzeniowych, gdy są w mózgu czy wędrujące guzki w skórze wraz z odczynami alergicznymi.
Przewlekła faza choroby to faza żółciowa. Objawy wiążą się z obecnością dorosłych osobników przywry wątrobowej w drogach żółciowych i obejmują: żółtaczkę i świąd skóry, nawracające kolki żółciowe, zapalenia pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, a czasem także zapalenie trzustki czy krwawienie z przewodu pokarmowego.
Motylica wątrobowa – jak wykryć fascjolozę?
Podejrzenie zarażenia motylicą wątrobową opiera się na obrazie klinicznym oraz pobycie w rejonie endemicznym. Decyzję o konieczności diagnostyki podejmuje lekarz w oparciu o wywiad, objawy i badanie fizykalne. Przydatne mogą okazać się testy serologiczne czyli badanie przeciwciał swoistych dla motylicy. Takie badanie diagnostyczne możesz wykonać w DIAGNOSTYCE. Badaniem, które może potwierdzić fascjolozę, a także pomóc oszacować skuteczność leczenia jest ocena próbek stolca, gdzie poszukuje się charakterystycznych jaj przywry.
Motylica wątrobowa – diagnostyka dodatkowa
W ostrej fazie choroby w badaniach diagnostycznych dominuje leukocytoza z dużym odsetkiem eozynofilów (eozynofilia dochodzi nawet do ponad 50%). Towarzyszy temu nieznaczny wzrost CRP, niedokrwistość, niewielki wzrost aktywności aminotransferaz i fosfatazy zasadowej. W badaniach obrazowych widoczny może być płyn wokół wątroby i w jamie opłucnej oraz mnogie zmiany ogniskowe w miąższu wątroby.
Fascjoloza – leczenie choroby
W terapii fascjolozy stosuje się leki przeciwpasożytnicze. Czasami, gdy przywry uszkodzą drogi żółciowe, konieczne może okazać się leczenie zabiegowe (chirurgiczne lub endoskopowe). Zastosowanie leków przeciwpasożytniczych najczęściej jest skuteczne, a po wyleczeniu pacjenci nie wymagają szczególnych kontroli.
Bibliografia:
- „Wybrane choroby pasożytnicze wątroby” – A. Przybyła, M. Nowak, J. Krzowska-Firych
- „Przywrzyce wątrobowe” – M. Rogalska
- „Fasciolosis” – C. F. Dietrich, A. Kabaalioglu, E. Brunetti, J. Richter
- „Motylica wątrobowa fasciola hepatica – biologiczne adaptacje do pasożytowania u zwierząt” – A. Wyrobisz, M. Skalska, P. Nosal
