Nowotwory skóry – rodzaje, objawy, leczenie

Skóra to największy organ ludzkiego ciała, który pełni wiele kluczowych funkcji. Jest zbudowana z trzech głównych warstw: naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej, a każda z nich ma specyficzne właściwości i zadania – reguluje temperaturę ciała, poprzez pocenie się i rozszerzanie naczyń krwionośnych oraz odbieranie bodźców zmysłowych, co pozwala na odczuwanie dotyku, bólu, ciepła i zimna. Skóra jest organem, którego nie omijają choroby nowotworowe. Jakie nowotwory najczęściej diagnozowane są w obrębie skóry? Dowiesz się z tekstu poniżej. 

Skóra i jej funkcje

Skóra zbudowana jest z trzech warstw, które w głównej mierze pełnią funkcję ochronną całego organizmu.

• Naskórek – zewnętrzna warstwa skóry, jest barierą ochronną przed czynnikami zewnętrznymi, takimi jak bakterie, chemikalia i promieniowanie UV.
• Skóra właściwa – środkowa warstwa, zawiera włókna kolagenowe i elastynowe, które nadają skórze wytrzymałość i elastyczność.
• Tkanka podskórna – najgłębsza warstwa, składa się głównie z tkanki tłuszczowej, która izoluje ciało i chroni przed urazami mechanicznymi.

W ludzkiej skórze, tak jak w innych narządach może dochodzić do powstawania nowotworów. Czasem słowo nowotwór skóry zamiennie używane jest z określeniem rak skóry. Należy podkreślić jednak, że nowotwory dotyczą wszystkich typów niekontrolowanego wzrostu komórek, zarówno łagodnych, jak i złośliwych, natomiast raki to specyficzny rodzaj złośliwego nowotworu pochodzący z komórek nabłonkowych.

Nowotwory skóry – rodzaje i przyczyny

Uważa się, że ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe (UV) jest jednym z głównych czynników ryzyka powstawania zmian w skórze, zwłaszcza w przypadku nadmiernej ekspozycji na słońce lub korzystania z solarium. Jasna karnacja oraz historie oparzeń słonecznych zwiększają ryzyko powstania nowotworów skóry, w tym czerniaka. Dodatkowe czynniki ryzyka obejmują obecność licznych znamion lub pieprzyków, osłabiony układ odpornościowy (immunosupresje), przewlekłe blizny lub rany, a także historyczne przypadki raka skóry w rodzinie.

Nowotwór skóry złośliwy

Wyróżnia się trzy główne rodzaje złośliwych nowotworów skóry, z których każdy ma swoje charakterystyczne cechy i wymaga odmiennych strategii terapeutycznych.

• Rak podstawnokomórkowy 

Jest najczęstszą formą i zwykle rozwija się powoli i rzadko daje przerzuty. Rokowania dla raka podstawnokomórkowego są zazwyczaj bardzo dobre, szczególnie gdy nowotwór jest wykrywany i leczony wcześnie. Rzadko daje przerzuty do innych części ciała, co sprawia, że jest najmniej agresywną formą raka skóry. Większość przypadków można skutecznie wyleczyć za pomocą zabiegów chirurgicznych, a w niektórych przypadkach za pomocą radioterapii lub terapii fotodynamicznej. 

• Rak kolczystokomórkowy 

Często występuje na skórze wystawionej na działanie promieni UV i może rozprzestrzeniać się na inne części ciała, jeśli nie jest wcześnie leczony. Rokowania dla raka kolczystokomórkowego zależą od wielu czynników, w tym od wielkości i lokalizacji guza, głębokości nacieku, oraz obecności przerzutów. Ogólnie rzecz biorąc, wczesne wykrycie i leczenie prowadzą do dobrych rokowań, ponieważ często rośnie wolniej niż inne typy nowotworów. W przypadku wczesnych i powierzchownych zmian skuteczne mogą być zabiegi chirurgiczne. W bardziej zaawansowanych przypadkach, gdzie rak może naciekać głębsze warstwy skóry lub rozprzestrzeniać się na węzły chłonne i inne narządy, leczenie może obejmować szersze chirurgiczne wycięcie, radioterapię, a czasami chemioterapię. 

• Czerniak 

To najgroźniejszy typ nowotworu skóry, ale też najrzadszy. Technicznie nie jest kwalifikowany jako rak, ponieważ nie wywodzi się z tkanki nabłonkowej, ale ze zmian w melanocytach – czyli komórkach barwnikowych skóry. Może powstawać z istniejących znamion lub pojawiać się jako nowa zmiana. Charakteryzuje się szybkim wzrostem i zdolnością do tworzenia przerzutów, co sprawia, że jest najbardziej śmiertelną formą raka skóry. Rokowania dla czerniaka zależą głównie od stadium zaawansowania choroby w momencie diagnozy. Wczesne wykrycie czerniaka, kiedy jest on ograniczony do naskórka (stadium I), daje bardzo dobre rokowania, z pięcioletnim wskaźnikiem przeżycia wynoszącym około 98-99%. W miarę jak czerniak rośnie i zaczyna naciekać głębsze warstwy skóry (stadium II) oraz węzły chłonne (stadium III), wskaźniki przeżycia spadają. W przypadku czerniaka przerzutowego (stadium IV), kiedy nowotwór rozprzestrzenia się na inne części ciała, pięcioletni wskaźnik przeżycia wynosi około 15-20%. 

Nowotwór skóry łagodny

Łagodne nowotwory skóry stanowią szeroką grupę zmian, które zazwyczaj rosną powoli, nie naciekają okolicznych tkanek i nie dają przerzutów do innych części ciała. Choć z reguły są one łagodne i nie stanowią poważnego zagrożenia dla zdrowia, ich różnicowanie od zmian nowotworowych może być kluczowe dla właściwego postępowania diagnostycznego i terapeutycznego. Do tych zmian należą przede wszystkim:

• znamiona barwnikowe,
• brodawki łojotokowe,
• łagodne torbiele naskórkowe,
• naczyniaki,
• włókniaki,
• bliznowce.

Zmiany łagodne mają zbliżony wygląd do tkanek właściwych, zazwyczaj są otorbione i po usunięciu nie powracają. Natomiast każda usunięta zmiana powinna być poddana badaniu histopatologicznemu. Należy też pamiętać, że zmiany łagodne poddane ekspozycji na czynniki niesprzyjające mogą transformować w zmiany złośliwe. Dlatego nie należy bagatelizować zmian skórnych i monitorować ich stan, najlepiej pod kontrolą lekarza.

Nowotwory skóry – objawy

W przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących zmiany skórnej zawsze zaleca się konsultację z lekarzem dermatologiem, który dysponuje odpowiednimi narzędziami oraz może przeprowadzić odpowiednie badania i ewentualnie wykonać biopsję celem potwierdzenia rodzaju zmiany skórnej. 

Poniżej przedstawione zostały możliwe objawy raka skóry:

• zmiana w rozmiarze, kształcie lub kolorze istniejącego znamienia, pieprzyka lub plamy na skórze,
• pojawienie się nowej zmiany skórnej, która nie goi się przez dłuższy czas lub rośnie szybko,
• niejednorodność koloru zmiany, zwłaszcza gdy występują różne odcienie brązu, czerni, czerwieni,
• nieregularne lub nierówne brzegi zmiany skórnej,
• zmiana w teksturze skóry, takie jak szorstkość, owłosienie na pieprzyku lub zmieniona konsystencja,
• ból, swędzenie, pieczenie lub krwawienie zmiany skórnej, szczególnie jeśli jest to nowa lub istniejąca zmiana, która zaczęła się zachowywać nietypowo.

Kluczowe czynniki różnicujące łagodne nowotwory skóry od zmian złośliwych to:

• kształt i regularność – złośliwe zmiany często mają nieregularny kształt, niejednolity kolor i nieklarowne granice,
• szybkość wzrostu – nowotwory złośliwe mogą rosnąć szybko, podczas gdy łagodne zmiany zazwyczaj rosną powoli lub są stabilne,
• objawy towarzyszące – zmiany złośliwe mogą powodować świąd, pieczenie, krwawienie lub ból, czego zwykle nie ma w przypadku łagodnych zmian,
• historia i ewolucja zmiany – istotne jest monitorowanie zmiany skórnej, aby zauważyć wszelkie nowe objawy lub zmiany, które mogą wskazywać na potencjalnie złośliwy rozwój.

Nowotwory skóry – leczenie i diagnoza

Diagnostyka nowotworów skóry obejmuje kilka kluczowych kroków. Zaczyna się od dokładnego badania skóry przez dermatologa, który ocenia zmiany skórne pod kątem ich wielkości, kształtu, koloru i tekstury. W przypadku podejrzenia raka skóry, dermatolog może zastosować dermatoskopię, czyli nieinwazyjne badanie za pomocą specjalnego urządzenia, aby lepiej zobaczyć strukturę zmian. Jeśli zmiana budzi podejrzenia, wykonuje się biopsję – pobranie próbki tkanki do badania histopatologicznego, które pozwala na mikroskopową ocenę komórek i potwierdzenie diagnozy. Dodatkowo, w przypadku bardziej zaawansowanych zmian, mogą być wykonane badania obrazowe, takie jak USG czy MRI (rezonans magnetyczny), aby ocenić, czy rak się nie rozprzestrzenił na inne narządy. 

Oto najczęstsze metody leczenia:

• chirurgiczne usuwanie zmiany skórnej,
• krioterapia,
• radioterapia,
• terapia fotodynamiczna,
• immunoterapia,
• chemioterapia,
• terapia celowana.

Profilaktyka nowotworów skóry

Profilaktyka skóry jest kluczowa i obejmuje kilka podstawowych zasad, które pomagają w redukcji ryzyka powstania zmian nowotworowych skóry. Oto kilka ważnych wskazówek dotyczących dbania o skórę i zapobiegania nowotworom skóry:

• Unikaj nadmiernego wystawiania skóry na słońce, szczególnie w godzinach 10-16, gdy promieniowanie UV jest najbardziej intensywne.
• Stosuj krem z filtrem SPF co najmniej 30.
• Regularnie sprawdzaj swoją skórę, aby zauważyć ewentualne zmiany, nowe znamiona, pieprzyki czy plamy, które mogą wyglądać podejrzanie.
• Ograniczaj korzystanie z solarium, które emituje promieniowanie UV, znane z powodowania uszkodzeń skóry i zwiększonego ryzyka raka skóry.
• Zadbaj o zdrowy styl życia, który obejmuje regularną aktywność fizyczną, dobrą dietę bogatą w owoce i warzywa oraz unikanie alkoholu i palenia papierosów.
• Regularne nawilżanie skóry, szczególnie jeśli jest sucha lub łuszcząca się, aby utrzymać jej zdrowy stan, jest dobrą codzienną higieną.
• Regularne kontrole u dermatologa, zwłaszcza jeśli masz zwiększone ryzyko rozwoju raka skóry (np. jasna karnacja, historia oparzeń słonecznych, liczne znamiona).

Dr n.med. Iwona Chromik