Ugryzienie szerszenia - co robić? Jak długo boli? Czy możliwe są powikłania?

Szerszeń to budzący grozę owad ze względu na swoje rozmiary i wydawany dźwięk, jednak nie atakuje niesprowokowany, jego użądlenie jest bolesne, ale niebezpieczne jest głównie dla osób uczulonych. Czy coś więcej należy wiedzieć o ugryzieniu przez szerszenia?

Szerszeń – czy jest groźny?

Szerszeń – to owad błonkoskrzydły z rodziny osowatych o długości ciała ok. 2 cm, tułów ma czarny w rude plamy, a odwłok żółty w czarne pasy. Gniazda zakłada w dziuplach drzew, ziemnych norach, w zagłębieniach w ścianie budynków czy na poddaszach.

Ze względu na dosyć duże rozmiary i dźwięk wydawany w trakcie lotu jest uważany za niebezpiecznego owada, chociaż jest mniej agresywny od osy i trudniej go sprowokować do ataku.

Ugryzienie przez szerszenia jest groźne dla osób uczulonych na jad tych owadów. Z reguły nie pozostawiają żądła w miejscu ukąszenia szerszenia, a więc mogą żądlić wielokrotnie.

Ugryzienie szerszenia – objawy

Objawy ugryzienia szerszenia zależą od rodzaju reakcji organizmu na użądlenie i przede wszystkim na obecność jadu w organizmie.

• Reakcja miejscowa – w miejscu ugryzienia występuje ból, zaczerwienienie, niewielki obrzęk. Zwykle ustępuje w ciągu maksymalnie kilku dni, jednak zdarza się, że wraz z żądłem owad wprowadza do skóry bakterie i wtedy stan zapalny może się przedłużyć.
• Duża alergiczna reakcja miejscowa – ból, zaczerwienienie i obrzęk o średnicy większej niż 10 cm utrzymujący się powyżej 24 godzin od użądlenia szerszenia. Może towarzyszyć uczucie rozbicia, gorączka, ból głowy. Reakcja nie jest groźna, jeżeli doszło do ugryzienia kończyn, jeśli natomiast dotyczy okolicy głowy, szyi, jamy ustnej, gardła może dojść do obrzęku, utrudnionego oddychania a nawet uduszenia.
• Uogólniona reakcja alergiczna – charakteryzuje ją:
  • uogólniona pokrzywka, świąd skóry,
  • obrzęk naczynioruchowy – najczęściej obejmuje obszary dobrze unaczynione: powieki, usta, uszy,
  • uczucie ucisku w klatce piersiowej,
  • nudności, wymioty, biegunka, ból brzucha,
  • zawroty głowy,
  • osłabienie, niepokój,
  • duszność, świszczący oddech, zaburzenia mowy, chrypka,
  • spadek ciśnienia tętniczego, zapaść, utrata przytomności.

Występujący w przebiegu reakcji uogólnionej wstrząs anafilaktyczny jest stanem zagrożenia życia i wymaga podjęcia natychmiastowych działań ratunkowych.

• Uogólniona reakcja toksyczna – może wystąpić u osób nieuczulonych, które zostały ukąszone przez wiele owadów tego samego gatunku (użądlenie gromadne), najczęściej przez rój. Toksyczne działanie składników jadu może spowodować uszkodzenie narządów wewnętrznych (nerek, wątroby), rozpad mięśni szkieletowych czy krwinek czerwonych.
• Reakcja nietypowa – występuje bardzo rzadko w postaci powiększenia węzłów chłonnych, bólów stawów, zapalenia nerwów, niekiedy upośledzenia pracy nerek czy serca.

Ukąszenie szerszenia – co robić?

Na miejsce ukąszenia należy przyłożyć lód, który uchroni przed przeniknięciem jadu do krwiobiegu, a ponadto łagodzi ból i obrzęk.  Miejsce ukłucia warto przemyć wodą z mydłem lub zdezynfekować a także utrzymywać w czystości, żeby nie doszło do zainfekowania.

Z okolicy miejsca ukąszenia należy usunąć ciasno przylegającą biżuterię, aby przy narastaniu obrzęku uniknąć problemów z jej usunięciem.

Dalsze postępowanie jest zależne od reakcji osoby użądlonej, konieczna jest więc obserwacja przez kilka, kilkanaście godzin. Jeżeli w tym czasie nie wystąpi żadna reakcja oprócz miejscowej, a użądlenie nie nastąpiło w okolice głowy lub szyi, nie jest konieczna interwencja lekarska. Również, gdy wystąpiła duża alergiczna reakcja miejscowa wystarczy podanie doustnie leku antyhistaminowego (przeciwalergicznego) i dalsza obserwacja.

Każdy przypadek użądlenia w okolice głowy i szyi wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej. Również każde użądlenie gromadne ze względu na możliwość wystąpienia reakcji toksycznej wymaga obserwacji w warunkach szpitalnych.

Uogólniona reakcja alergiczna może u osoby uczulonej wystąpić dopiero przy kolejnym epizodzie użądlenia. Każda taka reakcja wymaga pilnej interwencji lekarskiej. Gdy pojawiają się objawy ogólnoustrojowe konieczne jest wezwanie pogotowia ratunkowego.

U osoby uczulonej na jad owadów może wystąpić skrajna reakcja w postaci wstrząsu anafilaktycznego. Zazwyczaj objawy występują już po kilku minutach: zawroty głowy, silne osłabienie, kołatanie serca, duszność, kaszel, omdlenie. Należy wezwać pogotowie ratunkowe i ułożyć osobę poszkodowaną na plecach z uniesionymi nogami z wyjątkiem osób z zaburzeniami oddychania, wymiotujących oraz kobiet w zaawansowanej ciąży – wtedy należy ułożyć na lewym boku.

Każda osoba, u której w przeszłości wystąpiła uogólniona reakcja alergiczna powinna być zaopatrzona w leki przeznaczone do natychmiastowego życia w razie ukąszenia. Są to leki przeciwhistaminowe oraz sterydy do zastosowania doustnego. Jeżeli zaś wystąpiła ciężka reakcja uogólniona wówczas powinna mieć adrenalinę do podania domięśniowego. Chorzy na astmę oskrzelową powinni mieć również inhalator z wziewnym lekiem rozszerzający oskrzela.

Domowe sposoby na ugryzienie szerszenia

Najlepszym sposobem jest zastosowanie w miejscu ukąszenia zimnych okładów np. kompresów z lodem, które zmniejszają opuchliznę, ból i ograniczają odczyn zapalny. Należy pamiętać, aby lodu nie stosować bezpośrednio na skórę, aby nie doprowadzić do odmrożenia.

Jeżeli okłady nie łagodzą dolegliwości, wskazane jest zastosowanie doustnego leku przeciwbólowego, można również zastosować miejscowo preparat sterydowy o działaniu przeciwzapalnym.

W celu złagodzenia odczynu alergicznego można miejscowo na skórę zaaplikować dostępny bez recepty preparat antyhistaminowy (przeciwalergiczny) w postaci żelu lub doustnie w postaci tabletek.

Ukąszenie szerszenia – jak długo boli?

Jeśli nie doszło do innych reakcji zwykle ból i obrzęk ustępuje w ciągu kilku dni.

Ugryzienie szerszenia – powikłania

Jeśli po użądleniu szerszenia wystąpiła tylko reakcja miejscowa lub duża miejscowa reakcja alergiczna ustępują one bez pozostawiania powikłań. Gdy dochodzi do rozwoju uogólnionej reakcji alergicznej a szczególnie do wstrząsu anafilaktycznego, do reakcji toksycznej lub nietypowej mogą wystąpić groźne powikłania w postaci uszkodzenia narządów wewnętrznych, rozpadu mięśni, hemolizy.

Jak się chronić przed ugryzieniem szerszenia?

• usuwanie gniazd szerszeni tylko przez przygotowane do tego osoby,
• zachowanie spokoju podczas spotkania z szerszeniem; niewykonywanie gwałtownych ruchów,
• zachowanie ostrożności w miejscach przyciągających owady: sady, śmietniki, miejsca spożywania posiłków na świeżym powietrzu,
• niechodzenie boso po trawie,
• niedrażnienie owadów, które atakują tylko w obronie swojej lub gniazda,
• należy pamiętać, że kolorowa odzież a także silne perfumy i dezodoranty przyciągają owady żądlące,
• warto pamiętać, że repelenty odstraszające np. komary nie działają na owady błonkoskrzydłe do których należą szerszenie.

Autor: Mgr Renata Grzelik