Zatkane ucho - przyczyny, objawy oraz domowe sposoby na zatkane uszy

Zatkane ucho jest jedną z najczęstszych dolegliwości zgłaszanych podczas wizyty u laryngologa. Przyczyna może leżeć w uchu zewnętrznym ( ciało obce lub czop woskowiny), w uchu środkowym ( wysiękowe zapalenie ucha środkowego) lub w uchu wewnętrznym ( niedrożność trąbki słuchowej). Domowe sposoby niekiedy pomagają pozbyć się tej dolegliwości, jednak zawsze warto zwrócić się o pomoc do specjalisty. Co może być przyczyną zatkanego ucha i jak postępować, aby je odetkać?

Zatkane ucho – przyczyny

Główne przyczyny powstania uczucia zatkanego ucha to:

• czop woskowinowy,
• ciało obce w uchu,
• niedrożność trąbki słuchowej,
• uraz akustyczny,
• uraz ciśnieniowy.

Zatkane ucho – woskowina

Woskowina to produkt gruczołów łojowych skóry przewodu słuchowego, którego zadaniem jest utrzymanie odpowiedniego środowiska chroniącego przed infekcjami bakteryjnymi. Czop woskowinowy to mieszanina tej wydzieliny, włosków i złuszczonego naskórka.

Zbyt częste oczyszczanie przewodu słuchowego prowadzi przede wszystkim do nadmiernej produkcji woskowiny co może prowadzić do wysychania skóry i zwiększonej podatności na infekcje. Z kolei niedostateczna higiena uszu prowadzi do zagęszczenia woskowiny, co może skutkować zamknięciem przewodu słuchowego, uczuciem ucisku i niedosłuchem. Dostanie się wody powoduje rozmiękczenie woskowiny i ucisk na błonę bębenkową.

W celu sunięcia czopa woskowinowego można zastosować środki zmiękczających woskowinę dostępne w aptece. Płukanie ucha oraz ręczne usuwanie za pomocą ssaka, haczyka lub pęsety wykonuje lekarz lub pielęgniarka. Zwiększona tendencja do zatykania przewodu słuchowego woskowiną występuje u osób po 65 roku życia, z nieprawidłowościami w budowie kanału słuchowego (np. wąski kanał, narośla w uchu), noszących aparat słuchowy oraz u osób ze schorzeniami dermatologicznymi. Objawy towarzyszące zatkaniu ucha to niedosłuch, szum uszny, świąd i ból ucha, zawroty głowy, kaszel.

W warunkach domowych można spróbować usunąć woskowinę samodzielnie za pomocą przeznaczonych do tego celu środków zakupionych w aptece, które są wodnymi lub oleistymi roztworami w postaci kropli lub sprayu rozpuszczającymi lub zmiękczającymi woskowinę. Jeżeli stosowanie tych preparatów po kilku dniach nie przynosi efektów wskazana jest wizyta w gabinecie laryngologicznym.

Nie należy używać patyczków ani innych narzędzi do czyszczenia uszu, zwłaszcza ostrych przedmiotów, gdyż grozi to przesunięciem czopa głębiej i uciskiem na błonę bębenkową, może nawet skutkować jej uszkodzeniem lub w przypadku ostrych przedmiotów urazem kanału słuchowego.

Zatkane ucho – świecowanie

Niektórzy próbują samodzielnie usunąć woskowinę za pomocą techniki zwanej świecowaniem uszu. Świecowanie uszu polega na zapaleniu jednego końca świecy w kształcie stożka i umieszczeniu drugiego nie zapalonego końca w uchu. Zasada tej metody polega na tym, że ciepło z płomienia stworzy uszczelnienie próżniowe, które w założeniu ma wyciągać woskowinę z ucha.

Jednak świecowanie uszu nie jest zalecanym sposobem leczenia niedrożności woskowiny. Nie ma badań potwierdzających skuteczności tej terapii, a może w jej wyniku dojść do poparzenia lub uszkodzenia ucha.

Zatkane ucho – niedrożność trąbki słuchowej

Trąbka słuchowa (trąbka Eustachiusza) jest kanałem łączącym jamę bębenkową ucha środkowego z częścią nosową gardła. Jej zadaniem jest wyrównywanie ciśnień między uchem zewnętrznym a środkowym, a co za tym idzie prawidłowe położenie błony bębenkowej i prawidłowe przewodzenie dźwięków. Otwiera się naturalnie w czasie żucia, połykania i ziewania.

Zaburzenia jej funkcjonowania występują w:

• infekcjach górnych dróg oddechowych,
• nieżytach alergicznych nosa,
• przewlekłym zapaleniu zatok,
• w nieżycie nosa (katar),
• przy niedrożnym nosie w wyniku skrzywionej przegrody lub polipów,
• przy przerośniętym migdałku gardłowym.

Ostry lub przewlekły nieżyt nosa i zatok prowadzi do obrzęku trąbki słuchowej a w konsekwencji do jej niedrożności i uczucia zatkanego ucha. Długotrwały obrzęk i niedrożność powodują podciśnienie w uchu środkowym co z kolei prowadzi do gromadzenia się w nim wydzieliny, rozwija się wtedy wysiękowe zapalenie ucha środkowego. Objawia się uczuciem pełności w uchu i przelewania się płynu przy ruchach głową oraz upośledzeniem słuchu. Czasem ten stan samoistnie ustępuje, jeśli jednak się przedłuża, trzeba zasięgnąć porady lekarza.

Aby samemu udrożnić bądź sprawdzić drożność trąbki słuchowej można wykonać tzw. próbę Valsalvy: w tym celu należy nabrać powietrza, zamknąć usta i ucisnąć skrzydełka nosa. Następnie wydmuchiwać powietrze przez nos – jeżeli nie towarzyszą temu żadne dolegliwości, oznacza to, że trąbka słuchowa jest drożna.

Zatkane ucho – uraz akustyczny

Narażenie na znaczny hałas o natężeniu powyżej 130 dB podczas imprez sportowych, koncertów, obsługi urządzeń mechanicznych, eksplozji czy wystrzału z broni palnej, może powodować uczucie zatkania uszu oraz szumy uszne, ból, głuchotę, a niekiedy nawet krwawienie z ucha. Nasilenie objawów zależy od czasu trwania hałasu, jego natężenia oraz indywidualnej wrażliwości na hałas. Uraz akustyczny może mieć charakter ostry lub przewlekły (np. narażenie zawodowe). Przy ostrym urazie należy zgłosić się do lekarza, ponieważ może wymagać leczenia szpitalnego, jeśli np. doszło do uszkodzenia błony bębenkowej.

Ubytek słuchu powstały podczas urazu akustycznego, może być odwracalny lub trwały. Jeśli narażenie na hałas ma charakter przewlekły, dochodzi wtedy do nieodwracalnego uszkodzenia słuchu. Dlatego należy stosować środki zapobiegawcze pod postacią zatyczek do uszu lub słuchawek ochronnych.

Zatkane ucho – uraz ciśnieniowy

Uraz ciśnieniowy jest kolejną przyczyną uczucia zatkanych uszu, któremu towarzyszą upośledzenie słuchu, szumy uszne oraz zaburzenia równowagi. Dochodzi do niego w czasie gwałtownej zmiany ciśnienia w otoczeniu, np. w czasie lotu samolotem, nurkowania lub podczas podmuchu powietrza spowodowanego eksplozją. Jeśli doszło do uszkodzenia kosteczek słuchowych w uchu środkowym konieczna jest interwencja laryngologa.

Zatkane ucho u dzieci

U dzieci częstym powodem zatkanego ucha jest ciało obce w przewodzie słuchowym. Każdy przedmiot, który kształtem pasuje do ucha może się w nim znaleźć.

W przypadku niewielkich przedmiotów można samodzielnie spróbować wytrząsania: głowę dziecka należy przechylić w stronę zajętego ucha, chwycić małżowinę i docisnąć ją delikatnie do tyłu, a następnie lekko potrząsnąć. Nie należy wkładać do ucha żadnych przyrządów np. pęsety, gdyż może to spowodować przesunięcie przedmiotu głębiej lub nawet może dojść do uszkodzenia błony bębenkowej.

Ciało obce jest usuwane w gabinecie lekarskim za pomocą kilku metod: płukanie ucha ciepła wodą (pod warunkiem nieuszkodzonej błony bębenkowej), zastosowane magnesu (jeżeli jest to przedmiot metalowy), wykorzystanie specjalnej pęsety z otoskopem lub kleszczy, zasysania ciała obcego za pomocą specjalnego ssaka z regulowanym podciśnieniem. W przypadku owada w pierwszej kolejności należy go uśmiercić za pomocą roztworu lidokainy a następnie wypłukać. Niekiedy usunięcie ciała obcego musi odbywać się w znieczuleniu ogólnym; dzieje się tak w przypadku małych dzieci lub gdy kształt ciała obcego może wiązać się z jego urazowym usunięciem.

Zatkane ucho – inne przyczyny

Inną przyczyną zatkanego ucha jest zapalenie skóry przewodu słuchowego. Dochodzi wtedy do jego obrzęku, intensywnego złuszczania się nabłonka, który nasiąkając wydzieliną ropną lub wysiękową powoduje niedrożność. Najczęściej rozwija się po kąpieli w naturalnych lub sztucznych zbiornikach wodnych. Oprócz uczucia zatkanego ucha występuje jego bolesność, obrzęk i świąd.

Domowe sposoby na zatkane ucho

W niektórych przypadkach możliwe jest samodzielne usunięcie przyczyny zatkanych uszu. Pomocne w tym przypadku są:

• Krople lub spray do uszu – zazwyczaj na bazie oleju organicznego lub wody utlenionej – mogą pomóc zmiękczyć lub rozpuścić woskowinę. Należy stosować się do zaleceń zawartych w ulotce.
• Leki przeciwzapalne i zmniejszające obrzęk błon śluzowych – są pomocne, gdy przyczyną jest katar lub infekcja górnych dróg oddechowych.
• Ciepły okład na ucho, inhalacje – pomagają zmniejszyć obrzęk błon śluzowych nosa, zatok i trąbki słuchowej.
• Żucie gumy, ziewanie – przynosi ulgę np. w czasie podróży samolotem, wyrównuje ciśnienie między uchem wewnętrznym i zewnętrznym.
• Próba Valsalvy – pozwala udrożnić lub sprawdzić drożność trąbki słuchowej.
• Zatyczki do uszu – zabezpieczają przed dostawaniem się wody do uszu w czasie kąpieli i przed powikłaniami infekcyjnymi z tym związanymi; stosowane jako ochrona przed hałasem chronią przed urazem akustycznym, a w czasie lotu samolotem przed zmianami ciśnienia. Są różne rodzaje, wykonane z różnych materiałów w zależności od przeznaczenia. Należy pamiętać o ich higienie, aby nie stały się źródłem infekcji.

Jeśli jednak po kilu dniach uczucie zatkanego ucha nie ustąpi i pojawi ból, utrata słuchu, zawroty głowy czy wydzielina, należy skontaktować się z lekarzem.

Autor: Mgr Renata Grzelik

Bibliografia:

1. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/earwax-blockage/diagnosis-treatment/drc-20353007
2. https://www.mp.pl/medycynarodzinna/wytyczne/195660,bol-ucha-rozpoznawanie-czestych-i-rzadkich-przyczyn
3. Otolaryngologia. Arnold W, Ganzer U, Kręcicki T. (red.) Medfarm 2014.
4. Otorynolaryngologia. Podręcznik dla studentów kierunku lekarskiego i lekarsko-dentystycznego. Olszewski J. PZWL Warszawa 2022.
5. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/62124,usuwanie-woskowiny-u-dziecka
6. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/laryngologia/74752,ciala-obce-w-uchu
7. https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/choroby/choroby-uszu/110217,urazy-akustyczne
8. https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/lista/98890,ostra-niedroznosc-trabki-sluchowej
9. https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/lista/88673,uczucie-zatkanego-ucha
10. https://www.healthyhearing.com/report/52879-Why-do-my-ears-feel-clogged
11. https://www.geers.pl/blog/slyszenie-i-utrata-sluchu/jak-odetkac-zatkane-ucho/