Badanie nasienia - seminogram Elbląg

Coraz więcej par zmaga się z trudnościami w poczęciu dziecka, a statystyki pokazują, że problem ten dotyka nawet 15-20% par w wieku reprodukcyjnym. Kluczowym elementem w diagnozowaniu męskiej niepłodności jest analiza nasienia, nazywana też seminogramem.

To badanie, które pozwala ocenić właściwości nasienia, w tym koncentrację plemników, ich zdolność do ruchu oraz budowę. Ma szczególne znaczenie dla par próbujących zostać rodzicami oraz mężczyzn borykających się z różnymi dolegliwościami układu rozrodczego.

Badanie nasienia – podstawowe informacje

Seminogram (określany również jako spermiogram lub analiza spermy) to specjalistyczne badanie laboratoryjne, które dostarcza informacji o męskiej płodności. Ocenie podlegają najważniejsze cechy plemników: ich liczba w próbce, zdolność do poruszania się oraz prawidłowość budowy.

Seminogram odgrywa fundamentalną rolę w diagnostyce niepłodności męskiej, która – według badań WHO – odpowiada za około 40% wszystkich przypadków problemów z zajściem w ciążę wśród par starających się o potomstwo. Co istotne, badanie to nie tylko pomaga zidentyfikować potencjalne problemy z płodnością, ale także umożliwia monitorowanie efektów leczenia i ocenę wpływu różnych czynników na jakość nasienia. Jest to szczególnie ważne w kontekście rosnącej liczby par borykających się z trudnościami w poczęciu dziecka.

Jak przebiega badanie?

Standardowo do oddania nasienia dochodzi w w specjalnie przygotowanym pomieszczeniu placówki medycznej, które gwarantuje pacjentowi pełną prywatność i komfort. Pokój jest wyposażony w niezbędne materiały pomocnicze oraz środki higieniczne, a próbkę uzyskuje się poprzez masturbację do sterylnego pojemnika otrzymanego wcześniej z laboratorium.

W sytuacjach, gdy pobranie próbki w placówce nie jest możliwe, istnieją alternatywne rozwiązania. Pierwszą opcją jest pobranie materiału w domu, jednak wymaga to spełnienia ścisłych warunków – próbka musi zostać dostarczona do laboratorium w czasie nie dłuższym niż 30-60 minut od momentu pobrania, przy zachowaniu temperatury zbliżonej do temperatury ciała (około 37°C).

Druga możliwość to wykorzystanie specjalnej prezerwatywy niezawierającej środków plemnikobójczych podczas stosunku płciowego – jest to metoda rzadziej stosowana, ale w niektórych przypadkach może stanowić odpowiednie rozwiązanie.

Jakie są koszty badania nasienia?

Koszty seminogramu różnią się w zależności od zakresu i miejsca wykonania. Podstawowe badanie kosztuje zwykle 100-300 zł, natomiast rozszerzona analiza komputerowa (CASA) 300-600 zł. Dokładną cenę najlepiej sprawdzić w wybranej placówce.

Wiele punktów pobrań oferuje możliwość wykonania badania w ramach pakietów diagnostycznych dla par starających się o dziecko. Warto zapytać więc o taką możliwość.

Jakie parametry oceniane są w seminogramie?

W ramach badania nasienia sprawdzanych jest kilka istotnych wskaźników, które wspólnie tworzą pełny obraz potencjału płodności mężczyzny.

Zgodnie z wytycznymi WHO z 2021 roku analizowane parametry i ich normy to:

• Ilość ejakulatu (w normie: ≥1,4 ml)
• Sumaryczna ilość plemników (w normie: ≥39 milionów)
• Ilość plemników na mililitr (w normie: ≥16 milionów/ml)
• Odsetek plemników poruszających się do przodu (w normie: ≥30%)
• Ruchliwość plemników (w normie: ≥42%)
• Prawidłowość budowy plemników (w normie: ≥4%)
• Odsetek żywych plemników (≥54%)
• Odczyn nasienia (normie: 7,2-8,0)
• Czas upłynnienia (zwykle do 60 minut)

W przypadku szczególnych wskazań medycznych lekarz może zlecić poszerzoną diagnostykę nasienia. Obejmuje ona specjalistyczne testy laboratoryjne, takie jak badanie mikrobiologiczne nasienia oraz fragmentacji DNA plemników,  które dostarczają dodatkowych informacji o potencjale płodności.

Wskazania do wykonania badania nasienia

Badanie nasienia zaleca się mężczyznom, u których podejrzewa się problemy z płodnością, zwłaszcza po dłuższym okresie nieudanych starań o dziecko. Zwykle, gdy para przez rok regularnie współżyje bez stosowania antykoncepcji, ale nie udaje się począć dziecka, lekarz może skierować mężczyznę na seminogram.

Badanie warto przeprowadzić także w przypadku schorzeń układu rozrodczego, jako element szerszej diagnostyki. Może ono również służyć do monitorowania efektów leczenia chorób mających wpływ na zdolność rozrodczą.

Sytuacje, w których lekarz może zlecić seminogram:

• Bezowocne starania o dziecko – gdy para stara się o potomstwo przez minimum rok bez rezultatu, szczególnie gdy kobieta ma prawidłowe wyniki badań ginekologicznych.
• Po zakończeniu leczenia nowotworowego – terapie onkologiczne mogą znacząco wpływać na płodność, dlatego wskazane jest wykonanie badania przed i po leczeniu.
• Po zabiegach w obrębie narządów płciowych – np. po operacji przepukliny pachwinowej, żylaków powrózka nasiennego lub innych interwencjach chirurgicznych w okolicy miednicy.
• Przed procedurami wspomaganego rozrodu – badanie nasienia to niezbędny element kwalifikacji do procedury wspomaganego rozrodu.
• Przy podejrzeniu infekcji układu rozrodczego – stany zapalne mogą znacząco obniżać jakość nasienia, a ich właściwe rozpoznanie pozwala na szybkie wdrożenie odpowiedniego leczenia.
• W ramach profilaktyki – szczególnie u mężczyzn pracujących w szkodliwych warunkach lub narażonych na czynniki mogące wpływać na płodność.

Warto podkreślić, że badanie nasienia może być cennym narzędziem diagnostycznym również w przypadku mężczyzn planujących ojcostwo w przyszłości. Wczesne wykrycie ewentualnych nieprawidłowości daje czas na wprowadzenie zmian w stylu życia, suplementację czy rozpoczęcie odpowiedniego leczenia, zanim para aktywnie rozpocznie starania o dziecko. Jest to szczególnie istotne w kontekście rosnącego problemu męskiej niepłodności i coraz późniejszego wieku, w którym mężczyźni decydują się na ojcostwo.

Badanie nasienia Elbląg - jak się przygotować?

Zachowanie odpowiedniego okresu wstrzemięźliwości seksualnej jest fundamentalnym elementem przygotowania do badania nasienia. Zalecany okres 2-7 dni został ustalony na podstawie szczegółowych badań naukowych i obserwacji klinicznych. W tym czasie organizm osiąga optymalną równowagę między produkcją a jakością plemników. Zbyt krótka abstynencja, poniżej 48 godzin, prowadzi do znaczącego zmniejszenia objętości ejakulatu i liczby plemników, co może skutkować zaniżonymi wynikami badania. Z kolei powstrzymywanie się od aktywności seksualnej dłużej niż tydzień może negatywnie wpłynąć na ruchliwość i żywotność plemników, gdyż dochodzi do ich starzenia się w najądrzach. Dlatego tak istotne jest dokładne odnotowanie czasu ostatniej ejakulacji i przekazanie tej informacji personelowi laboratorium.

Oprócz tego pacjent powinien:

• Powstrzymać się od spożywania alkoholu i innych używek przez minimum tydzień.
• Unikać stresu i intensywnego wysiłku fizycznego, szczególnie w dniu i w przeddzień badania.
• Unikać sauny, gorących kąpieli czy długotrwałej ekspozycji na wysokie temperatury.
• Zadbać o higienę intymną, unikając środków mogących wpływać na wyniki.
• Poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, suplementach i preparatach.

Stres, zmęczenie, wysiłek, wysokie temperatury, używki, leki – wszystkie te czynniki mają bezpośredni wpływ na jakość nasienia i odbijają się na wynikach seminogramu.

W dniu badania – jak się przygotować?

Odpowiednie przygotowanie w dniu badania również ma znaczenie. Dla uzyskania optymalnych i wiarygodnych wyników zaleca się:

• Zjedzenie lekkiego śniadania i picie wody w umiarkowanych ilościach.
• Umycie okolic intymnych wyłącznie letnią wodą, bez środków myjących, które mogą zawierać substancje chemiczne.
• Oddanie moczu i dokładne umycie rąk przed pobraniem próbki.
• Unikanie alkoholu (nawet bezalkoholowego).
• Zrezygnowanie z intensywnego wysiłku fizycznego.

W przeddzień badania pacjent powinien zadbać także o jakościowy sen i wyciszenie.

Wpływ alkoholu na wyniki seminogramu

Alkohol zaburza produkcję hormonów płciowych, może uszkadzać komórki produkujące plemniki i wpływać na jakość materiału genetycznego. Zaleca się abstynencję przez minimum 5-7 dni przed badaniem, jednak im dłuższy okres abstynencji, tym lepsze wyniki można uzyskać.

Pełna regeneracja parametrów może zająć nawet kilka miesięcy, gdyż cykl produkcji plemników trwa około 72 dni. Nawet jednorazowe spożycie alkoholu przed badaniem może zafałszować wyniki poprzez zmniejszenie ruchliwości plemników i zaburzenie ich morfologii.

Czas oczekiwania na wyniki

Wyniki podstawowego badania są dostępne w ciągu 1-3 dni roboczych. Przy bardziej szczegółowych testach czas ten może wydłużyć się do tygodnia. Wiele laboratoriów oferuje także wcześniejszy dostęp do wyników online przez dedykowany portal.

Jak interpretować wyniki badania nasienia?

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opracowała szczegółowe standardy, które pozwalają jednoznacznie określić, czy parametry nasienia mieszczą się w normie.

Najważniejsze parametry, które mówią najwięcej o płodności pacjenta to:

• Objętość ejakulatu – prawidłowa wartość powinna wynosić co najmniej 1,4 ml. Ten pozornie prosty pomiar dostarcza istotnych informacji o funkcjonowaniu męskiego układu rozrodczego.
• Całkowita liczba i koncentracja plemników – koncentracja plemników, czyli ich liczba w jednym mililitrze nasienia, powinna wynosić minimum 16 milionów/ml. Jest to kluczowy parametr, bezpośrednio związany z potencjałem płodności. Jednak równie istotna jest całkowita liczba plemników w ejakulacie, która powinna przekraczać 39 milionów. Te dwa parametry należy zawsze rozpatrywać łącznie, ponieważ sama koncentracja przy małej objętości ejakulatu może dawać niepełny obraz sytuacji.
• Ruchliwość plemników – WHO wyróżnia kilka kategorii ruchu plemników, ale najistotniejszy jest ruch postępowy (progresywny), który powinien dotyczyć minimum 30% plemników. Plemniki poruszające się ruchem postępowym mają największe szanse na dotarcie do komórki jajowej.
• Prawidłowa morfologia – według kryteriów WHO, minimum 4% plemników powinno mieć całkowicie prawidłową morfologię. Ten pozornie niski odsetek wynika z bardzo rygorystycznych kryteriów oceny. Każdy plemnik jest szczegółowo badany pod kątem budowy główki, wstawki i witki. Nawet niewielkie odchylenia od normy klasyfikują plemnik jako nieprawidłowy.

Poza podstawowymi parametrami badanie obejmuje również:

• Czas upłynnienia (powinien wynosić do 60 minut);
• pH nasienia (prawidłowe wartości 7,2-7,8);
• żywotność plemników;
• obecność komórek układu odpornościowego;
• aglutynację plemników (ich zlepianie się).

Te dodatkowe wskaźniki mogą dostarczyć cennych informacji o potencjalnych przyczynach problemów z płodnością i pomóc w ukierunkowaniu dalszej diagnostyki.

Sam wynik liczbowy nie zawsze oddaje pełen obraz sytuacji – istotne jest całościowe spojrzenie na wszystkie parametry i ich wzajemne zależności. Dlatego tak ważne jest, aby wyniki zostały skonsultowane z lekarzem urologiem lub andrologiem, który może właściwie je zinterpretować w kontekście indywidualnej sytuacji pacjenta i zaplanować ewentualne dalsze kroki diagnostyczne lub terapeutyczne.

Co w przypadku nieprawidłowych wyników?

Otrzymanie nieprawidłowych wyników seminogramu nie zawsze oznacza niepłodność. Często mogą one wynikać z chwilowych problemów zdrowotnych lub czynników zewnętrznych. W takich przypadkach specjalista może zalecić:

• Zmianę stylu życia – rzucenie palenia, ograniczenie alkoholu, poprawa diety oraz unikanie stresu mogą znacząco poprawić wyniki.
• Kolejne badanie – w niektórych przypadkach zaleca się powtórzenie badania po kilku tygodniach, aby sprawdzić, czy wynik się poprawił.
• Dodatkowe badania i leczenie – jeśli nieprawidłowości się utrzymują lub mogą być wynikiem choroby, lekarz może zlecić dodatkowe badania (np. hormonalne) lub rozważyć metody wspomagania płodności.

Najważniejsze jest, aby nie wpadać w panikę i systematycznie realizować zalecenia lekarza. Współczesna medycyna oferuje wiele skutecznych metod leczenia zaburzeń płodności męskiej.