Witamina E – działanie, właściwości i rola w organizmie. Gdzie występuje witamina E?

Artykuły
Redakcja Diagnostyki
Udostępnij
Spis treści:

Witamina E stanowi grupę  związków organicznych (tokoferoli i tokotrienoli), które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego. Jako że ciało nie potrafi samodzielnie wyprodukować tych związków, muszą one być dostarczane wraz z pożywieniem. Witamina E uznawana jest za jeden z najsilniejszych przeciwutleczniaczy, dzięki czemu naturalnie spowalnia proces starzenia się komórek skóry czy organów wewnętrznych. Witamina E pełni niezwykle ważną funkcję w organizmach żywych i funkcjonowaniu komórki. Niedobór, ale i przedawkowanie witaminy E zdarza się niezwykle rzadko, szczególnie przy zachowaniu zasad zdrowego żywienia. Sprawdź, kiedy wykonać badanie określające poziom alfa-tokoferolu w surowicy.

Witamina E – działanie i funkcje w organizmie

Witaminą E określa się grupę związków organicznych takich jak alfa-tokoferol, gamma-tokoferol czy tokotrienole. Może więc występować pod różnymi postaciami. Warto wiedzieć, że witamina E należy do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.

Grupa tych substancji została odkryta na początku XX wieku, kiedy prowadzono badania nad rozmnażaniem się zwierząt. Zaobserwowano wtedy, że witamina E stanowi wyjątkowy składnik, który odżywia tkanki. Pierwszy raz tokoferol został wyizolowany z oleju z kiełków pszenicy. Chemiczna nazwa witaminy E pochodzi z greki i w wolnym tłumaczeniu oznacza „nieść urodzenie”. W potocznym języku witaminę E określa się często jako „witaminę młodości” lub „witaminę życia”. Z badań pochodzących z lat 30. XX wieku wynika, że to właśnie alfa-tokoferol najlepiej sprawdza się w uzupełnianiu niedoboru witaminy E. Co do zasady witamina E występuje pod 8 różnymi postaciami chemicznymi: alfa-, beta-, gamma- i delta-tokoferol oraz alfa-, beta-, gamma- i delta-tokotrienol.

Na jakiej drodze  witamina E oddziałuje na ludzki organizm? Wykazuje dużą aktywność biologiczną. Skutkiem hipowitaminozy witaminy E jest osłabienie, zmniejszona odporność, ból mięśni i stawów, kruchość ścian naczyń krwionośnych, apatia, zmiany skórne.  Działa na układ odpornościowy  i wpływa na  procesy metaboliczne. Ogranicza gromadzenie się tłuszczów, co pozytywnie wpływa na prewencje chorób metabolicznych.

Na poziomie molekularnym witamina E oddziałuje na kinazy białkowe. Enzymy te przeprowadzają reakcję fosforylacji cząsteczki specyficznego dla danej kinazy białka. Fosforylacja zwykle prowadzi do zmiany konformacji cząsteczki białka i, w konsekwencji, zmiany jego aktywności, zdolności do wiązania się z innymi białkami albo przemieszczenia cząsteczki w obrębie komórki. Do 30% białek podlega regulacji na tej drodze; większość szlaków metabolicznych komórki, zwłaszcza sygnalizacyjnych, angażuje enzymy z grupy kinaz białkowych.

Witamina E przede wszystkim jest silnym antyoksydantem, który uczestniczy  w ochronie komórki przed stresem oksydacyjnym prowadzącym do degeneracji lub śmierci komórki. Wolne rodniki tlenowe powstają w procesach metabolicznych organizmu  lub pochodzą ze środowiska zewnętrznego. Ich poziom wzrasta w wyniku stresu, nadmiernego wysiłku, nadmiernej ekspozycji na światło słoneczne etc. Wpływają na starzenie się organizmu, rozwój wielu schorzeń dotykających między innymi układ sercowo-naczyniowy i nerwowy a także wywierają silny efekt pro nowotworowy Antyoksydanty naturalnie chronią organizm przed szybszą degeneracją.

SPRAWDŹ: e-PAKIET BADANIE NIEDOBORU WITAMIN I MINERAŁÓW

Witamina E i jej regeneracyjne działanie ma duże znaczenie dla budowy skóry oraz procesów gojenia się ran. Dlatego często wykorzystywana jest w kosmetyce. Witamina E, dzięki swojemu potencjałowi  antyoksydacyjnemu, pomaga także zwalczyć efekty promieniowania UV na skórę.

Ma niebagatelne znaczenie dla układu rozrodczego kobiety oraz przebiegu ciąży. Witamina E bierze udział w procesie owulacji, rozwoju komórek jajowych czy zagnieżdżeniu zarodka, wpływając na hormon gonadotropowy, który reguluje pracę jajników. U mężczyzn witamina E bierze udział w produkcji nasienia, a także wpływa na prawidłowe krążenie krwi, co ma również duże znaczenie dla prokreacji.

Z fizjologicznego punktu widzenia substancje objęte terminem witaminy E hamują przedwczesny rozpad krwinek czerwonych. Tokoferol  hamuje odkładanie się blaszki miażdżycowej  w naczyniach krwionośnych.

Za poziom witaminy E w surowicy krwi odpowiada wątroba. Narząd ten ma zdolność regeneracji alfa-tokoferolu, natomiast metabolizuje inne formy witaminy E.

Witamina E – zapotrzebowanie

Zapotrzebowanie na witaminę E jest różne w zależności od wieku i stanu fizjologicznego danej osoby. Dzienne zapotrzebowanie na witaminę E określa się następująco (według aktualnych norm Instytutu Żywności i Żywienia (http://www.czytelniamedyczna.pl/585,normy-zywienia-dotyczace-witamin.html):

  • Do 6. miesiąca życia: 4 mg,
  • Od 7. miesiąca do 1. roku życia: 5 mg,
  • Od 1. do 3. roku życia: 6 mg,
  • Od 4. do 9. roku życia: 7 mg,
  • Chłopcy powyżej 10. roku życia: 10 mg,
  • Dziewczęta powyżej 10. roku życia: 10 mg,
  • Kobiety w ciąży: 12 mg
  • Kobiety karmiące piersią: 14 mg.

Zauważ, że zwiększone zapotrzebowanie na witaminę E pojawia się u kobiet karmiących piersią. Nie ma jednak potrzeby modyfikacji diety pod tym kątem w okresie samej ciąży. W okresie prenatalnym witamina E chroni płód przed rozwojem wad w układzie nerwowym, w tym wad wzroku. Dodatkowo wpływa także na prawidłową masę urodzeniową dziecka.

Tak więc witamina E potrzebna jest do prawidłowego funkcjonowania. Gdzie występuje? Znajdziesz ją przede wszystkim w produktach roślinnych. Pamiętaj, że jest ona przyswajana w tłuszczach, dlatego dobrze spożywać ją właśnie w takim towarzystwie.

Witaminę E znaleźć możesz w:

  • Oleju rzepakowym,
  • Oleju słonecznikowym,
  • Oleju sojowy,
  • Oliwie z oliwek,
  • Oliwkach,
  • Olejku z kiełków pszenicy, a także w samej pszenicy i kiełkach zbóż,
  • Awokado,
  • Migdałach,
  • Orzechach laskowych, włoskich i arachidowych,
  • Maśle,
  • Żółtkach jaj,
  • W rybach, w tym przede wszystkim tłustych rybach morskich,
  • W drobiu,
  • W warzywach takich jak szpinak, brokuł, pomidor, papryka, marchew, brukselka, sałata,
  • W owocach takich jak morele, porzeczka, jagodach czy brzoskwiniach,
  • W płatkach owsianych i otrębach.

W dobrze skomponowanej diecie trudno więc o niedobory witaminy E. Występuje ona powszechnie w składnikach pokarmowych. Zdrowa dieta jest więc niemal gwarancją prawidłowej podaży witaminy E w całodziennym jadłospisie.

Witamina E – badanie z surowicy. Kiedy je wykonywać?

W jakich sytuacjach określenie stężenia witaminy E w surowicy jest istotne? Najczęściej badanie to wykonuje się, gdy lekarz chce określić zasadność stosowania suplementacji tą witaminą. Badanie można wykonywać profilaktycznie w celu określenia ogólnego stanu organizmu i poziomu witamin. W laboratoriach możesz znaleźć ofertę wykonywania panelu A + E − podczas analizy krwi określa się poziom obydwu witamin. Pomiar stężenia witaminy E w surowicy dokonywany jest metodą chromatografii cieczowej –  HPLC.

Pomiar stężenia witaminy E w surowicy może być zlecony przez lekarza w przypadku stwierdzonej celiakii lub mukowiscydozy − przy tych schorzeniach często występuje bowiem niedobór tego składnika.

Skutki niedoboru witaminy E. Czy hipowitaminoza witaminy E może być groźna?

Niedobór witaminy E w organizmie może być bardzo groźny. Zbyt niskie przyswajanie alfa-tokoferolu może skutkować przyspieszonym starzeniem się komórek ciała, a także wpływać na rozwój chorób metabolicznych. Niskie stężenie witaminy E w krwi przez dłuższy czas może grozić rozwojem miażdżycy, choroby wieńcowej czy nowotworów.

Warto jednak wiedzieć, że niedobór witaminy E zdarza się niezwykle rzadko, ponieważ przeciętna dieta jest w stanie zaspokoić dzienne zapotrzebowanie na ten składnik. Niedobory pojawiają się zwykle u osób z chorobami metabolicznymi, które polegają za zaburzeniach wchłaniania tłuszczu. Z problemem tym mierzyć mogą się także chorzy na celiakię czy mukowiscydozę.

Hipowitaminozę witaminy E rozpoznać można po objawach takich jak ogólne osłabienie i rozdrażnienie, brak możliwości koncentracji, anemia, problemy ze wzrokiem, wypadanie włosów. Symptomem niedoboru może być również niepłodność, tak u mężczyzn, jak i u kobiet. Niedobory witaminy E widać także na skórze, np. przez szybsze rogowacenie naskórka. Dolegliwości wynikające ze zbyt niskiego poziomu witaminy E w surowicy mogą objawiać się także jako problemy jelitowe, a nawet zaburzenia neurologiczne.

Witamina E w organizmie człowieka − czy nadmiar jest szkodliwy?

Z reguły przedawkowanie witaminy E jest bardzo trudne. Ponadprogramowe ilości alfa-tokoferolu magazynowane są w nadnerczach lub w tkance tłuszczowej, a następnie wydalane z organizmu w naturalnych procesach fizjologicznych. Przedawkowanie witaminy E pochodzącej z jedzenia jest niemal niemożliwe. Należy wiedzieć, że jedynie alfa-tokoferol jest przyswajany przez organizm człowieka. Inne postaci witaminy E, w tym beta-, gamma- czy delta-tokoferol lub alfa-, beta-, gamma-, delta-tokotrienol są metabolizowane przez wątrobę.

Przedawkowanie witaminy E jest jednak możliwe przy bardzo nasilonej i niekontrolowanej suplementacji. Specjaliści uznają, że przyjmowanie witaminy E w dawkach po 1000 mg dziennie przez dłuższy czas, może w pewnym momencie spowodować przedawkowanie. Objawia się ono głównie bólem głowy, zmęczeniem, rozdrażnieniem, osłabieniem pracy mięśni, a także (co jest częste  przy przedawkowaniu witamin) problemami żołądkowo-jelitowymi.

Można więc określić, że nadmiar witaminy E jest oczywiście szkodliwy. Stan taki występuje jednak bardzo rzadko i spowodowany jest głównie nierozważnym i samowolnym przyjmowaniem witamin czy suplementów diety. Po odstawieniu nadprogramowej witaminy E, objawy z czasem powinny ustąpić, a poziom tokoferoli powinien wrócić do normalności. Aby określić przedawkowanie witaminą E możesz wykonać badania z surowicy krwi.

Bibliografia:

Kwasica metaboliczna - objawy i przyczyny
Mocznica (przewlekła niewydolność nerek) - przyczyny i objawy choroby