Czerwonka pełzakowata (Entamoeba histolytica)

Diagnostyka zakażenia pierwotniakiem Entamoeba histolytica wywołującym czerwonkę pełzakowatą. Czerwonka pełzakowata (ang. amebiasis) jest ciężką chorobą pasożytniczą spowodowaną zakażeniem pierwotniakiem Entamoeba histolytica. Entamoeba histolytica jest amebą – wytwarzającym pseudopodia pierwotniakiem pasożytniczym powodującym rozpad tkanek przez indukcję apoptozy komórek w zaatakowanym organizmie. Do zarażenia  pasożytem dochodzi przez spożycie cyst pozostających w fazie infekcyjnej, obecnych m.in. w zakażonej fekaliami glebie, w nawozie lub w wodzie i przenoszonych na żywność. W jelicie krętym lub grubym dochodzi do uwolnienia z cyst trofozoitów – postaci inwazyjnej pasożyta. Po kolonizacji błony śluzowej jelita grubego, trofozoity mogą ponownie ulegać przekształceniu w cysty i kończyć swój cykl życiowy po wydaleniu z kałem lub zaatakować i przekroczyć błonę śluzową jelita i poprzez układ krwionośny, drogą żyły wrotnej rozprzestrzenić się po całym ciele. Większość przypadków zarażenie amebą jest bezobjawowa, lecz część może przebiegać z krwawą biegunką i inwazją organów wewnętrznych. Trofozoity, niszczą śluzówkę jelita, powodując krwawe biegunki i zapalenie jelita, którym towarzyszy ból brzucha, a u dzieci krwawienie z odbytu bez biegunki. Najczęstszym objawem inwazyjnej postaci choroby jest ropień wątroby, który może, ale nie musi być poprzedzony objawem zakażenia jelit. Do innych organów atakowanych przez pasożyta należą płuca, mózg, serce, nerki, drogi moczowo-płciowe i skóra. Przebieg jelitowego zakażenia jest bezobjawowy u 90% zarażonych, a u 4 – 10% z tej liczby w ciągu roku mogą rozwinąć się objawy zapalenia jelit i zakażenia organów wewnętrznych. W skali globu czerwonka pełzakowata jest drugą po malarii chorobą pasożytniczą wywołującą najwięcej zgonów. U bardzo małych dzieci, kobiet w ciąży, osób źle odżywionych i leczonych kortykosterydami, przyczyną zgonów jest najczęściej piorunująca martwica jelita grubego, w innych przypadkach spotyka się również  przerwanie ciągłości jelita grubego i pęknięcie ropnia wątroby do jamy otrzewnej. Diagnostyka laboratoryjna choroby może być prowadzona wielokierunkowo. Badanie mikroskopowe kału w kierunku obecności trofozoitów, wykonane przynajmniej w trzech próbkach, w ciągu nie więcej niż 10 dni, posiada czułość diagnostyczną 85 – 95%, przy czym w przypadku ropnia wątroby wyniki dodatnie występują tylko u 8 – 40% chorych. Diagnostyka serologiczna najczęściej opiera się na oznaczaniu metodą ELISA w surowicy poziomu specyficznych przeciwciał IgG. W przypadku ropnia wątroby ELISA wykazuje czułość  97,9% i specyficzność 94,8%. W pierwszych 7 – 10 dni choroby wynik oznaczenia przeciwciał może być fałszywie ujemny. Dostępne są również inne metody serologiczne: immunofluorescencyjne IFA, pośredniej hemaglutynacji, immunoelektroforezy i wiązania dopełniacza. W rejonach o szerokim rozprzestrzenieniu choroby, częstość występowania przeciwciał w populacji jest wysoka. W rejonach endemicznego występowania Entamoeba histolytica, diagnostyczne testy serologiczne mają ograniczoną  wartość dla wykrywania świeżego zarażenia, ze względu na utrzymującą się  obecność specyficznych przeciwciał. Dostępna diagnostyka  Entamoeba histolytica wykorzystuje również metodę ELISA do identyfikacji w kale antygenów pasożyta oraz  metody genetyki molekularnej do identyfikacji materiału genetycznego pierwotniaka w tkankach badanego.

Wynik dodatni, wyrażony w sposób zależny od metody badania: zarażenie pasożytem.

Ograniczona stosowalność przy świeżych zachorowaniach w rejonach endemicznego występowania Entamoeba histolytica, ze względu obecność swoistych przeciwciał. Ujemny wynik mikroskopowego badania kału możliwy w przypadku ropnia wątroby.