P/c. p. kardiolipinie w kl. IgG i IgM (łącznie) met. ELISA

Łączne oznaczenie poziomu przeciwciał  przeciw kardiolipinie (aCA) w klasie IgM i IgG jest pomocne w diagnostyce zespołu antyfosfolipidowego APS (ang. antiphospholipid syndrome),

układowej choroby tkanki łącznej charakteryzującej się kryteriami laboratoryjnymi,  obecnością krążących przeciwciał antyfosfolipidowych (aPL),   antykardiolipinowych (aCA) i/lub obecnością antykoagulantu toczniowego LA, LAC ( ang. lupus anticoagulant) i/lub obecnością przeciwciał przeciw beta 2-glikoproteinie I  (a beta2GPI) oraz kryteriami klinicznymi:  zakrzepicą naczyniową żył i tętnic (bez zmian zapalnych ścian naczyń)  i/lub z  powikłaniami położniczymi (obumarciem płodu po 10 tygodniu ciąży i/lub  przedwczesnym porodem i/lub samoistnymi poronieniami przed 10 tygodniem ciąży (trzema). APS jest rozpoznawany w przypadku spełnienia  co najmniej 1 kryterium klinicznego i 1 kryterium laboratoryjnego. Zespół antyfosfolipidowy może występować jako izolowana jednostka chorobowa (pierwotny APS) lub w połączeniu z chorobami tkanki łącznej, zwłaszcza z toczniem układowym, SLE (wtórny APS). aCA  wiążące fosfolipid kardiolipinę,  należą do  przeciwciała antyfosfolipidowych (aPL), czyli autoprzeciwciał  specyficznych w stosunku do białek  wykazujących powinowactwo do fosfolipidów oraz do  ujemnie naładowany fosfolipidów.  Wynik przeciwciał antykardiolipinowych w klasie IgG i IgM wskazuje na APS w przypadku,  gdy jest dodatni  (40,0-79,9) lub wysoce dodatni >80, w jednostkach, odpowiednio GPL lub MPL, co najmniej 2-krotnie w odstępie minimum 12 tygodni, przy oznaczeniu standaryzowaną metodą ELISA. GPL oznacza jednostkę antyfosfolipidowego przeciwciała  IgG (ang. Phospholipid Units), która odpowiada jednemu  mikrogramowi przeciwciał  IGG. MPL oznacza jednostkę antyfosfolipidowego przeciwciała  IgM (ang. Phospholipid Units). Jednostka MPL jest 1 mikrogramem przeciwciał  IGM. Przeciwciała w klasie IgG wykazują silniejszą korelację z zakrzepicą  i poronieniami niż przeciwciała w klasie IgM.

 

Przeciwciała (czyli immunoglobuliny) pełnią istotną rolę w ochronie organizmu przed różnego typu zakażeniami, wywoływanymi przez patogeny, czyli czynniki zewnętrzne. W przebiegu niektórych chorób może jednak dochodzić do wytwarzania patologicznych immunoglobulin, które atakują własne tkanki organizmu przez co mogą prowadzić do rozwoju zróżnicowanych objawów i powikłań zdrowotnych.

Przykładem autoprzeciwciał często wskazujących na rozwój choroby autoimmunologicznej są przeciwciała skierowane przeciwko kardiolipinie. Ten typ immunoglobulin jest szczególnie związany z zespołem antyfosfolipidowym. O czym może świadczyć obecność tych przeciwciał we krwi, kiedy należy zbadać przeciwciała przeciw kardiolipinie, kto powinien wykonać diagnostykę w kierunku zespołu antyfosfolipidowego oraz o czym mogą świadczyć nieprawidłowe wyniki badania?

Przeciwciała skierowane przeciwko kardiolipinie to immunoglobuliny produkowane przez wyspecjalizowane komórki układu odpornościowego, swoiste w stosunku do określonego związku biochemicznego – kardiolipiny. Przeciwciała te mogą występować zarówno w klasie IgG, IgA, jak i IgM. Omawiane badanie polega na pomiarze stężenia przeciwciał skierowanych przeciwko kardiolipinie w klasie IgG oraz IgM.

W prawidłowych warunkach zdrowia przeciwciała stanowią istotny element układu odpornościowego. Dzięki nim możliwa jest m.in skuteczna ochrona organizmu przed chorobami wywoływanymi przez czynniki infekcyjne, takie jak wirusy lub bakterie oraz mechanizmach likwidacji komórek nowotworowych. W przebiegu chorób autoimmunologicznych może dochodzić jednak do wytwarzania patologicznych przeciwciał – określanych jako autoprzeciwciała, które skierowane są nie przeciwko zewnętrznym czynnikom zakaźnym, ale przeciwko tkankom własnego organizmu. Przykładem takiej choroby jest zespół antyfosfolipidowy, czyli APS (ang. antiphospholipid syndrome).

We krwi osoby chorującej na zespół antyfosfolipidowy wykrywane mogą być charakterystyczne autoprzeciwciała – jednymi z nich są przeciwciała skierowane przeciwko kardiolipinie, choć w przebiegu APS mogą występować także m.in. przeciwciała przeciw fosfolipidom, przeciw beta-2-glikoproteinie oraz antykoagulant toczniowy. Uwidocznienie tych białek w badaniach diagnostycznych, w połączeniu z typowym obrazem klinicznym choroby, pozwala na ostateczne rozpoznanie zespołu antyfosfolipidowego oraz wdrożenie odpowiedniego postępowania medycznego.

Kardiolipina to glicerofosfolipid, czyli organiczny związek chemiczny, który w organizmie występuje w największych ilościach w błonie wewnętrznej mitochondriów. Mitochondria to mikroskopowe struktury wewnątrzkomórkowe, które odpowiadają za wytwarzanie związków energetycznych, niezbędnych do prawidłowej pracy komórki. Dzięki odpowiednim ilościom kardiolipiny w obrębie  tych struktur możliwe jest prawidłowe funkcjonowania licznych enzymów oraz właściwa praca całej komórki.

W przebiegu zespołu antyfosfolipidowego oraz niektórych innych chorób autoimmunizacyjnych (jak m.in. choroba Behçeta lub livedo vasculitis) dochodzi do wytwarzania immunoglobulin swoistych w stosunku do kardiolipiny, co w istotny sposób wpływa na pracę niektórych komórek oraz prowadzi do występowania charakterystycznych dolegliwości chorobowych.

Przeprowadzenie oznaczenia poziomu przeciwciał klasy IgG oraz IgM skierowanych przeciw kardiolipinie zalecane jest jako element diagnozowania zespołu antyfosfolipidowego u osób, u których występują kliniczne podejrzenia tej choroby.

Warto zaznaczyć, że do postawienia rozpoznania APS zgodnie z obowiązującymi kryteriami należy potwierdzić co najmniej jeden parametr diagnostyczny (jak przeciwciała przeciw kardiolipinie IgM lub IgG) oraz musi występować co najmniej jedno z kryteriów klinicznych, do których zalicza się zakrzepicę naczyń oraz niepowodzenia położnicze.

Przyczyny występowania zespołu antyfosfolipidowego nie są dokładnie poznane. Do rozwoju APS najprawdopodobniej przyczyniają się określone nieprawidłowości w obrębie materiału genetycznego, które prowadzą do zaburzeń pracy układu odpornościowego oraz wytwarzania autoprzeciwciał. Zjawisko to prowadzi do zaburzeń przebiegu procesów krzepnięcia krwi, co skutkuje występowaniem nadmiernej krzepliwości oraz związanym z tym zwiększonym ryzykiem epizodów zakrzepicy. Wyróżnia się dwa główne podtypy zespołu antyfosfolipidowego – APS pierwotny oraz APS wtórny.

W przypadku pierwotnego zespołu antyfosfolipidowego choroba ta występuje jako samodzielna jednostka, bez chorób współistniejących. Wtórny APS związany jest ze współwystępowaniem innych schorzeń autoimmunologicznych – najczęściej jest to toczeń rumieniowaty układowy.

Ze względu na skomplikowane mechanizmy rozwoju schorzenia oraz złożoną diagnostykę tej choroby, przed wykonaniem badania przeciwciał przeciw kardiolipinie należy skonsultować się z lekarzem, który na podstawie wywiadu chorobowego oraz obrazu klinicznego będzie w stanie zaplanować właściwy, kompleksowy panel badań diagnostycznych, a następnie zinterpretować ich wyniki.

W wielu przypadkach zespół antyfosfolipidowy przez długi czas pozostaje bezobjawowy. Choroba ta występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn. Pierwsze dolegliwości zazwyczaj uwidaczniają się w momencie prób zajścia w ciążę – jednym z głównych objawów zespołu antyfosfolipidowego są trudności z donoszeniem ciąży. Poza niepowodzeniami położniczymi APS prowadzi także do zwiększonego ryzyka rozwoju zakrzepów w łożysku naczyniowym, czego powikłaniami mogą być m.in.:

• Zakrzepica żył głębokich kończyn dolnych,
• Udar mózgu,
• Zatorowość płucna,
• Zakrzepica tętnic wieńcowych,
• Zaburzenia funkcji nerek,
• Neuropatia nerwu wzrokowego,
• Niedokrwienie narządów wewnętrznych.

W przypadku występowania epizodów związanych ze zmianami zakrzepowymi, nawracającymi niepowodzeniami położniczymi oraz nieprawidłowymi wynikami badań parametrów krzepnięcia należy wziąć pod uwagę ryzyko występowania APS. Należy wówczas zgłosić się do lekarza, który przeprowadzi dokładne badanie oraz zaplanuje właściwą diagnostykę różnicową, która może obejmować oznaczenie przeciwciał przeciwko kardiolipinie. W celu uzyskania miarodajnych danych diagnostycznych może być konieczne kilkukrotne przeprowadzenia pomiaru poziomu omawianych przeciwciał we krwi – najczęściej są to dwa badania w odstępie co najmniej 12 tygodni.

W celu interpretacji wyników badania przeciwciał przeciw kardiolipinie należy zestawić otrzymane wartości z zakresem referencyjnym, który umieszczany jest na wydawanej dokumentacji.

Wykryty wysoki poziom przeciwciał przeciw kardiolipinie może wskazywać na obecność zespołu antyfosfolipidowego u badanej osoby. Każdorazowo należy jednak brać pod uwagę dolegliwości kliniczne oraz wyniki innych badań, szczególnie badań mających na celu wykrycie innych autoprzeciwciał, charakterystycznych dla APS. Sam wynik uwidaczniający podwyższone poziomy przeciwciał przeciw kardiolipinie nie uprawnia do postawienia rozpoznania APS.

Brak przeciwciał skierowanych przeciwko kardiolipinie lub też ich niskie poziomy mogą wykluczać rozpoznanie zespołu antyfosfolipidowego – w każdym przypadku istotne jest jednak porównanie tych wyników z innymi badaniami oraz zestawienie z dolegliwościami. Warto pamiętać, że nie w każdym przypadku zespołu antyfosfolipidowego będą obecne we krwi omawiane przeciwciała. W celu prawidłowej, kompleksowej interpretacji rezultatów tego badania należy konsultować się z lekarzem prowadzącym.