Toczeń rumieniowaty układowy
Toczeń układowy (SLE) jest chorobą autoimmunologiczną, w której uszkodzenia tkanek i narządów wynikają ze złożonych zaburzeń układu odpornościowego. Komórki tego układu, które w normalnych warunkach bronią organizmu przed wirusami i bakteriami, z niewyjaśnionych dotąd powodów, kierują swoje działania przeciwko własnym tkankom. Mnogość objawów, wynikająca z tej reakcji, sprawia że zanim postawione zostanie ostateczne rozpoznanie, w diagnozowaniu i leczeniu pacjenta uczestniczą lekarze różnych specjalności.
Objawy SLE
SLE rozpoznaje się zdecydowanie częściej u kobiet niż mężczyzn, a pierwsze objawy pojawiają się zazwyczaj między 16 a 55 rokiem życia. Na ogólnoustrojowy i układowy charakter zaburzenia, wskazuje osłabienie, męczliwość, powtarzające się stany podgorączkowe i utrata masy ciała. Objawem charakterystycznym, występującym w 80% przypadków jest ukazujący się na twarzy, przypominający kształtem motyla rumień. Pacjenci skarżą się także na szpecące, rumieniowate zmiany skórne wraz z łysieniem i bliznowaceniem, owrzodzenia jamy ustnej, bóle mięśniowe i kostno – stawowe, oraz zaburzenia nastroju.
W zależności od postaci i nasilenia choroby, dodatkowo obserwuje się zwiększoną zapadalność na infekcje, anemię, pogorszenie funkcji nerek i wątroby, układu oddechowego (zapalenie płuc i opłucnej), układu sercowo – naczyniowego (zmiany zastawkowe, zapalenie osierdzia) i układu nerwowego (udar mózgu). Nasuwającymi diagnozę symptomami mogą być blednięcie i sinienie palców rąk i stóp po ekspozycji na zimno, czyli tzw. objaw Raynauda, ale także powtarzające się poronienia. Dla choroby charakterystyczny jest przebieg z okresowym zaostrzeniem i ustępowaniem objawów.
Toczeń diagnostyka laboratoryjna
Poza objawami klinicznymi pacjenta, niezbędnym kryterium potwierdzającym diagnozę SLE, jest identyfikacja w krwi chorego obecności przeciwciał, atakujących tkanki własnego organizmu. Wśród nich wyróżnia się m.in. przeciwciała ANA (przeciwjądrowe) i APLA (przeciwkardiolipinowe), anty-dsDNA, anty-Ro (anty-SS-A), anty-La (anty-SS-B), anty-RNP (przeciw U1-rybonukleoproteinie) i anty-Sm. W diagnozowaniu SLE „złotym standardem” w badaniu obecności szesnastu przeciwciał (w tym także wymienionych) jest dostępny w ofercie sieci Laboratoriów Diagnostyka test PPJ ANA4. Stężenia analizowanych przeciwciał podaje się jako „miano”, czyli najwyższe rozcieńczenie próbki, w którym nadal obserwuje się badane przeciwciała. Dodatkowo nasilenie stanu zapalnego w organizmie ocenia się na podstawie morfologii krwi, poziomu białka CRP i wyniku OB, a stopień wydolności wątroby i nerek, dysponując wynikami transaminaz (AST, ALT), kreatyniny i analizy moczu.
Należy pamiętać, że obecność badanych przeciwciał przy braku objawów klinicznych nie daje podstaw do rozpoznania choroby. Kluczowe znaczenie ma współwystępowanie przeciwciał wraz z objawami wymienionymi w kryteriach rozpoznania choroby, jak również objawami ogólnymi lub związanymi z uszkodzeniem narządów w przebiegu SLE.
dr Beata Skowron
Piśmiennictwo:
- Taylor JK, Mcmurray RW. Leczenie tocznia rumieniowatego układowego. Dermatologia po Dyplomie 2011;2(4):45-52.
- Smith PP, Gordon C. Układowy toczeń rumieniowaty: obraz kliniczny. Dermatologia po Dyplomie 2011;2(2):28-33
- Toczeń rumieniowaty układowy w Polsce. Raport. Warszawa 2012.
- Idasiak – Piechocka I, Perkowska – Ptasińska A. Toczeń rumieniowaty układowy (TRU). Nefrol. Dial. Pol. 2016, 20, 93-99.
- Musiał J, Sznajd J. Toczeń rumieniowaty układowy (SLE) w: Choroby wewnętrzne, Szczeklik A.(red), Medycyna Praktyczna, Kraków 2018.
- Demkow U. Diagnostyka laboratoryjna zaburzeń odporności w: Diagnostyka laboratoryjna, Solnica B.(red), Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.
