Achalazja przełyku – co warto o niej wiedzieć? Przyczyny i objawy kurczu wpustu

Achalazja jest chorobą przełyku, w której przebiegu zaburzeniu ulega jego funkcja motoryczna. Schorzenie występuje rzadko i objawia się przede wszystkim postępującymi trudnościami w przełykaniu pokarmu. Co powoduje achalazję przełyku? Jakie badania należy wykonać w przypadku podejrzenia choroby? Sprawdź!

Co to jest achalazja przełyku?

Achalazja (kurcz wpustu) jest chorobą motoryczną przełyku, w której przebiegu dochodzi do czynnościowego zwężenia połączenia przełykowo-żołądkowego. Prowadzi to do trudności w przemieszczaniu pokarmu z przełyku do żołądka i pojawienia się uciążliwych dolegliwości. Achalazja występuje bardzo rzadko – według ekspertów choroba dotyka około 1 na 100 tys. osób. Z niejasnych przyczyn na zachorowanie narażeni są bardziej pacjenci z uszkodzeniem rdzenia kręgosłupa. Choroba dotyczy w równym stopniu kobiet i mężczyzn, a szczyt zachorowań obserwuje się między 30. a 60. rokiem życia. Achalazja bywa również rozpoznawana u dzieci.

Przeczytaj także: Guzki na tarczycy – skąd się biorą, jakie są ich objawy i sposoby leczenia?

Przyczyny achalazji przełyku

Przełyk pełni bardzo ważne funkcje w organizmie człowieka. Umożliwia nie tylko przemieszczanie się pokarmu z jamy ustnej do żołądka, ale zapobiega również cofaniu się pokarmu z żołądka do przełyku. Jest to możliwe dzięki skoordynowanej czynności perystaltycznej mięśniówki przełyku oraz obecności prawidłowo funkcjonującego dolnego zwieracza przełyku (ang. lower esophageal sphincter, LES). W warunkach fizjologicznych podczas transportu pokarmu przez przełyk LES się rozluźnia. U osób zmagających się z achalazją czynność dolnego zwieracza przełyku jest nieprawidłowa i charakteryzuje się:

• podwyższonym ciśnieniem spoczynkowym (występuje nie u wszystkich chorych);
• zaburzoną relaksacją (czynnością rozkurczową);
• zmniejszoną liczbą komórek nerwowych hamujących (wydzielających substancje rozluźniające mięśniówkę LES).

Zaburzeniu ulega również czynność perystaltyczna przełyku. Wszystkie opisane nieprawidłowości prowadzą w konsekwencji do trudności w pasażu pokarmu do żołądka i poszerzenia przełyku.

U większości pacjentów przyczyna wystąpienia zaburzeń w obrębie dolnego zwieracza przełyku pozostaje nieznana – mówi się wówczas o achalazji idiopatycznej. Rzadziej choroba rozwija się wtórnie do innych schorzeń:

• raka żołądka naciekającego na przełyk;
• eozynofilowego zapalenia żołądka;
• choroby Chagasa, wywołanej przez Trypanosoma cruzi;
• chłoniaka;
• zakażeń wirusowych;
• chorób neurodegeneracyjnych.

Przeczytaj także: O czym świadczy gorzki smak w ustach?

Jakie objawy mogą wskazywać na achalazję przełyku?

Najczęstszym objawem występującym u osób z achalazją jest dysfagia, czyli trudność z przełykaniem. Na początku dysfagia może dotyczyć jedynie pokarmów stałych, a następnie nasilać się i z czasem pojawiać się również podczas spożywania płynów. Według naukowców przeważająca część pacjentów (70–97%) zmaga się jednak z trudnościami w przełykaniu produktów stałych i płynnych od początku choroby. Do innych objawów achalazji należą:

• regurgitacje (cofanie się pokarmu z przełyku do jamy ustnej);
• ból w klatce piersiowej;
• kaszel pojawiający się w pozycji leżącej;
• zgaga;
• zmniejszenie masy ciała;
• czkawka;
• puste odbijanie.

Dysfagii nie towarzyszy zwykle ból gardła. W przypadku jego wystąpienia należy wykluczyć inne przyczyny bólu gardła przy przełykaniu, w pierwszej kolejności infekcję.

Jakie badania wykonać? Diagnostyka achalazji

Rozpoznanie achalazji wymaga przeprowadzenia dokładnego wywiadu z pacjentem, badania fizykalnego oraz badań dodatkowych. Niezbędne okazuje się również wykluczenie choroby nowotworowej, mogącej być przyczyną dysfagii. Diagnostyką achalazji przełyku zajmuje się najczęściej gastroenterolog, czyli lekarz specjalizujący się w rozpoznawaniu i leczeniu chorób przewodu pokarmowego.

Do najczęściej wykonywanych badań dodatkowych u osób z podejrzeniem achalazji należą:

• badanie RTG przełyku z podaniem doustnego środka kontrastowego – u pacjentów z zaawansowaną achalazją stwierdza się najczęściej zmiany opisywane jako „ptasi dziób”, czyli poszerzenie bliższej części przełyku i zwężenie w obrębie dolnego zwieracza przełyku. Podczas badania niezauważalne są również ruchy perystaltyczne przełyku;
• badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego (ezofagogastroduodenoskopia, nazywana zwykle gastroskopią) – badanie zalecane u wszystkich pacjentów zmagających się z dysfagią. Pozwala nie tylko na ocenę błony śluzowej, ale również na pobranie wycinka do badania histopatologicznego czy wymazu bakteriologicznego z przełyku. U pacjentów z achalazją lekarz stwierdza często zaleganie treści pokarmowej, poszerzenie światła przełyku, brak czynności perystaltycznej. Utrudnione jest również zwykle przemieszczenie endoskopu do żołądka;
• tomografia komputerowa, USG jamy brzusznej i ultrasonografia endoskopowa – mają przede wszystkim na celu wykluczenie podłoża nowotworowego objawów;
• manometria przełyku – badanie uważane za „złoty standard” w diagnostyce achalazji. Umożliwia wykrycie zaburzeń perystaltyki w obrębie przełyku, brak dostatecznej relaksacji dolnego zwieracza przełyku, a niekiedy również zwiększenie jego ciśnienia spoczynkowego. Manometria jest wykonywana za pomocą specjalnego cewnika, który wprowadza się przez nozdrze. Badanie jest bezbolesne, może powodować jednak niewielki dyskomfort.

Czy achalazja przełyku to rak?

Achalazja nie jest chorobą nowotworową, zwiększa jednak ryzyko raka przełyku. W jednym z badań naukowcy wykazali, że częstość występowania tego nowotworu u pacjentów z achalazją jest 10-krotnie większa w porównaniu do osób zdrowych [1].

Dieta u osób z achalazją przełyku

Ogromne znaczenie w postępowaniu terapeutycznym u osób z achalazją ma odpowiednia dieta. Powinna być ona dopasowana do indywidualnych potrzeb pacjenta i nasilenia objawów dysfagii. Niekiedy wystarczające jest spożywanie posiłków w formie drobno pokrojonej lub purée. Bywa jednak, iż chory toleruje jedynie dietę płynną. Konsultacja z dietetykiem pozwoli na opracowanie planu żywienia, który zapewni odpowiedni skład i wartość energetyczną codziennego jadłospisu do czasu wdrożenia leczenia przyczynowego.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian