Bóle menstruacyjne - jak złagodzić? O czym mogą świadczyć mocne bóle menstruacyjne?

Bóle menstruacyjne mogą być skutkiem nadmiernej aktywności czynników zapalnych w obrębie macicy lub pojawiać się w przebiegu chorób układu rozrodczego, pokarmowego i ogólnoustrojowych. Często bólom miesiączkowym towarzyszą także inne objawy. Bóle menstruacyjne można łagodzić za pomocą leków i domowymi sposobami. Dowiedz się, jak poradzić sobie z objawami bolesnego miesiączkowania.

Czym są bóle menstruacyjne?

Wiele kobiet mających prawidłowe i regularne cykle odczuwa ból podczas menstruacji. Wynika on z obkurczania się macicy i zwykle powoduje dyskomfort, lecz nie zakłóca codziennego funkcjonowania. Czasem jednak ból podczas menstruacji jest bardzo silny lub towarzyszą mu inne objawy, co uniemożliwia podejmowanie aktywności. Taki stan jest określany jako zespół bolesnego miesiączkowania, czyli dysmenorrhoea, i w natężonej postaci dotyczy około 3–10% kobiet.

Jakie mogą być przyczyny bólów menstruacyjnych?

Ból podczas miesiączki może towarzyszyć chorobom narządu rodnego i układu pokarmowego, jednak nie zawsze udaje się ustalić przyczynę dolegliwości menstruacyjnych. Ze względu na powód objawów można wyróżnić postać pierwotną i wtórną zespołu bolesnego miesiączkowania.

Pierwotne bolesne miesiączkowanie pojawia się zazwyczaj kilka miesięcy, a nie później niż 2 lata po pierwszej miesiączce, czyli menarche. Bólom menstruacyjnym u dziewczynek nie towarzyszą zwykle nieprawidłowości w badaniu ginekologicznym. Dotychczas nie udało się ustalić przyczyny takich dolegliwości. Wiele wskazuje, że za obraz choroby odpowiada nadmiar czynników prozapalnych w endometrium. Fizjologicznie są one wydzielane przez narząd rodny podczas miesiączki, aby wywołać skurcze i opróżnić macicę z krwi menstruacyjnej. Wzmożona produkcja czynników prozapalnych, a przede wszystkim prostaglandyn, nasila czynność mięśniówki i powoduje występowanie dolegliwości bólowych podczas okresu. Nasilone bóle menstruacyjne mogą wynikać także ze zwiększonego napięcia układu współczulnego czy niewystarczającego przepływu krwi przez macicę.

Wtórne bolesne miesiączkowanie zwykle dotyczy kobiet po okresie dojrzewania, a zwłaszcza w średnim wieku i starszych. Występuje u pacjentek, które nie odczuwały wcześniej żadnych dolegliwości związanych z miesiączką. Bóle menstruacyjne mogą sugerować obecność chorób lub zmian w obrębie narządów miednicy mniejszej, takich jak:

• zapalenie miednicy mniejszej i jego powikłania;
• mięśniaki lub polipy macicy;
• endometrioza;
• wady rozwojowe i anatomiczne narządu rodnego;
• zwężenie kanału szyjki macicy po operacjach;
• nowotwory;
• zaburzenia czynnościowe narządu rodnego;
• nieprawidłowości hormonalne;
• powikłania stosowania wkładki wewnątrzmacicznej w ramach antykoncepcji.

Jakie objawy mogą towarzyszyć bólom menstruacyjnym?

W postaci pierwotnej zespołu bolesnego miesiączkowania objawy nasilają się zwykle w pierwszym dniu miesiączki. Dominuje skurczowy ból, który występuje w dolnej części brzucha. Może promieniować także do krzyża lub ud. Zwykle trwa od 12 do 24 godzin, ale może wydłużać się nawet do kilku dni. Często towarzyszą mu inne dolegliwości, np.:

• bóle kolkowe;
• nudności i wymioty;
• biegunka;
• kołatanie serca;
• ból głowy;
• ogólne osłabienie i rozbicie;
• bezsenność;
• zaburzenia równowagi;
• drżenie rąk;
• niestabilny nastrój.

Bolesne miesiączkowanie może być poprzedzone zespołem napięcia przedmiesiączkowego (PMS). Przebiega on z obecnością obrzęku, bólu i stwardnienia piersi, wahań nastroju czy z nadmierną pobudliwością. Największe natężenie objawów występuje zwykle u kobiet między 20. a 25. rokiem życia. Nasilenie dolegliwości menstruacyjnych zależy od czynników indywidualnych, np. od wrażliwości pacjentki na ból, ale także od okoliczności zewnętrznych, m.in. palenia papierosów. Nikotyna powoduje bowiem obkurczenie naczyń, co zwiększa niedokrwienie macicy i pogarsza przebieg zaburzenia.

Bóle menstruacyjne, które występują wtórnie do innych chorób, zwykle poprzedzają krwawienie miesiączkowe i trwają aż do jego zakończenia. Inne objawy, które mogą towarzyszyć tym dolegliwościom, zależą głównie od rodzaju pierwotnego zaburzenia.

Jak można łagodzić bóle menstruacyjne?

Bolesne miesiączkowanie jest wskazaniem do konsultacji u ginekologa. Podczas wizyty lekarz przeprowadza badanie i ustala przebieg procesu diagnostycznego, który pozwoli określić przyczynę problemu. Ma to szczególne znaczenie u kobiet, u których dolegliwości menstruacyjne pojawiły się po kilku latach prawidłowego miesiączkowania. W ich przypadku należy bowiem wykluczyć inne choroby, które mogą powodować ból w podbrzuszu, lub możliwie szybko wdrożyć skuteczną terapię.

Leczenie musi być ustalane indywidualnie. Sposób postępowania zależy m.in. od nasilenia objawów, rodzaju towarzyszących dolegliwości, ogólnego stanu zdrowia pacjentki i jej planów prokreacyjnych.

Leki stosowane na bóle menstruacyjne

U większości pacjentek, które zgłaszają się do lekarza z powodu bólów menstruacyjnych, skuteczne okazują się niesteroidowe leki przeciwzapalne. Działają one przeciwzapalnie i przeciwbólowo. Z tego względu ich przyjmowanie hamuje wytwarzanie prostaglandyn, które są przyczyną dolegliwości podczas krwawienia miesięcznego. Niesteroidowe leki przeciwzapalne najlepiej stosować przez kilka dni od początku menstruacji. Kobietom, które zgłaszają dodatkowo występowanie objawów związanych z PMS, zaleca się przyjmowanie leku, nim rozpocznie się krwawienie. Mało nasilone objawy mogą zostać opanowane za pomocą środków dostępnych bez recepty, np. ibuprofenu. Jeżeli jednak okazują się one nieskuteczne, należy zgłosić się na konsultację do ginekologa.

Stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych także pomaga łagodzić dolegliwości bólowe podczas miesiączki. Okazują się one szczególnie skuteczne u pacjentek, które mają przeciwwskazania do przyjmowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych lub te preparaty nie przynoszą w ich przypadku oczekiwanego rezultatu.

Naturalne i domowe sposoby na bóle menstruacyjne

W leczeniu pierwotnego i wtórnego zespołu bolesnego miesiączkowania naturalne i domowe sposoby odgrywają pomocniczą rolę. Często jednak pomagają efektywnie łagodzić nieprzyjemne dolegliwości menstruacyjne. Przynoszą ulgę w bólu, a jednocześnie nie powodują skutków ubocznych, dlatego spełniają swoją funkcję zwłaszcza w przypadku objawów o małym nasileniu.

Wśród najczęściej stosowanych sposobów radzenia sobie z bólami menstruacyjnymi można wymienić:

• masaż brzucha;
• ćwiczenia relaksacyjne;
• aktywność fizyczną o umiarkowanym nasileniu, np. spacer czy jogę;
• zastosowanie miejscowej elektrostymulacji (TENS);
• przykładanie ciepłych okładów lub termoforu w okolice podbrzusza lub pleców.

Objawy bólowe często zmniejszają się po pierwszej ciąży. Prawdopodobnie zanikają wówczas krótkie neurony adrenergiczne, które pobudzają nadmierną aktywność skurczową macicy.

Autor: Monika Nowakowska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. P. Gajewski i in., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017, s. 1397.
2. G. Jarząbek-Bielecka i in., Problem zaburzeń miesiączkowania u dziewcząt, „Endokrynologia Pediatryczna” 2019, t. 18, nr 1, s. 23−28.
3. V. Skrzypulec-Plinta, K. Zborowska, Pierwotne bolesne miesiączkowanie – jaką terapię hormonalną zastosować, „Forum Położnictwa i Ginekologii” 2019, nr 45.