Brodawczak odwrócony – przyczyny, objawy, leczenie

Brodawczak odwrócony (papilloma inversum) to rzadko występujący, łagodny nowotwór, wywodzący się z tkanki nabłonkowej. Brodawczak odwrócony najczęściej rozwija się na błonie śluzowej nosa i zatok przynosowych. Cechą charakterystyczną tej zmiany jest rozrastanie się komórek nowotworowych w głąb tkanki. W poniższym artykule opisujemy, jakie są przyczyny i objawy brodawczaka odwróconego oraz wyjaśniamy, jak wygląda proces diagnostyczny i leczniczy. 

Brodawczak w nosie – co to jest?

Brodawczak w nosie (brodawczak odwrócony, schneiderowski brodawczak nosa i zatok przynosowych), jest łagodnym nowotworem nabłonkowym. Dotyka częściej mężczyzn niż kobiet. Zazwyczaj diagnozowany jest u osób w starszym wieku – między 50. a 70. rokiem życia. W większości przypadków zlokalizowany jest w jamie nosowej lub zatoce szczękowej. Etiologia powstawania brodawczaka odwróconego nie jest do końca poznana, ale do potencjalnych przyczyn i czynników ryzyka zalicza się:

• infekcję wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) – dane naukowe wskazują na związek między brodawczakiem odwróconym a zakażeniem wirusem HPV (szczególnie typy 6, 11, 16 i 18). Wysoce onkogenne szczepy wirusa HPV (np. 16, 18) mogą zwiększać ryzyko zezłośliwienia łagodnej zmiany nowotworowej. Białka E6 i E7 wirusa brodawczaka ludzkiego dezaktywują białka supresorowe nowotworów (p53 i Rb), co prowadzi do niekontrolowanego podziału komórek, czego skutkiem może być hiperplazja nabłonka, rozwój brodawczaka i jego zezłośliwienie. Szacuje się, że około 5–15% przypadków brodawczaka odwróconego ulega przemianie w raka płaskonabłonkowego;
• czynniki immunologiczne – osłabienie odporności może zwiększać ryzyko wystąpienia brodawczaka odwróconego;
• przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa i zatok – stany zapalne utrzymujące się przez dłuższy czas, mogą powodować zwiększoną proliferację komórek nabłonkowych i wystąpienie mutacji prowadzących do rozwoju brodawczaka;
• zanieczyszczenie środowiska – długotrwała ekspozycja na pyły czy substancje chemiczne może działać drażniąco na błonę śluzową nosa i zatok, co zwiększa ryzyko rozwoju brodawczaka odwróconego;
• palenie tytoniu – w dymie papierosowym zawarte są substancje drażniące i kancerogenne, które mogą przyczyniać się do powstawania nowotworowych zmian nabłonkowych.

Wyróżnia się kilka rodzajów brodawczaka nosa: brodawczak odwrócony (inverted papilloma), brodawczak egzofityczny (skrzepowaty) oraz brodawczak onkocytarny. Brodawczak egzofityczny występuje bardzo rzadko, charakteryzuje się mniejszymi rozmiarami i niskim ryzykiem zezłośliwienia w porównaniu do brodawczaka odwróconego. Brodawczak onkocytarny występuje głównie u osób w podeszłym wieku, charakteryzuje się wysoką tendencją do nawrotów po leczeniu, ale bardzo rzadko ulega zezłośliwieniu. 

Co powoduje narośl w nosie na przegrodzie?

Narośl zlokalizowana na przegrodzie nosa może mieć wiele przyczyn. Do najczęstszych zalicza się występowanie polipów, czyli miękkich, niebolesnych narośli, których przyczyną jest przewlekły stan zapalny błony śluzowej nosa wynikający z infekcji, astmy lub alergii. Narośli na przegrodzie nosa może być wynikiem rozwoju brodawczaka odwróconego, przerostu błony śluzowej (może prowadzić do powstawania zgrubień lub narośli na przegrodzie nosa), powstania rogowiaka kolczystokomórkowego (łagodnego guza o szybkim tempie wzrostu), rozwoju raka płaskonabłonkowego nosa i zatok lub choroby Wegenera (rzadka choroba autoimmunologiczna, powodująca martwicze zmiany w nosie i deformacje przegrody nosowej). 

Brodawczak w nosie – objawy

Brodawczak odwrócony zlokalizowany w jamie nosowej ma różnorodny obraz kliniczny, powodując powstanie u pacjenta objawów łagodnych jak i ciężkich. Do najczęstszych symptomów choroby zalicza się: 

• jednostronną niedrożność nosa, która utrudnia oddychanie;
• nawracające krwawienia z nosa;
• przewlekły katar, któremu towarzyszy śluzowa lub ropna wydzielina;
• ucisk w okolicy zatok – jest to częsty objaw brodawczaka odwróconego zlokalizowanego w zatokach przynosowych;
• częste infekcje zatok przynosowych, wynikające z zablokowania przez brodawczaka ujścia zatok, co sprzyja rozwojowi stanów zapalnych;
• bóle twarzy lub głowy (rzadko);
• deformacja nosa lub twarzy (rzadko) – szczególnie w przypadku obecności brodawczaka odwróconego o dużych rozmiarach. 

Brodawczak odwrócony – diagnozowanie

Diagnostyka brodawczaka odwróconego składa się z kilku etapów. Na początku lekarz laryngolog przeprowadza dokładny wywiad z pacjentem i uzyskuje informacje na temat występujących objawów, czasu pojawienia się zmian chorobowych oraz ewentualnej obecności czynników ryzyka, sprzyjających rozwojowi choroby (zakażenie HPV, palenie tytoniu, przewlekłe stany zapalne zatok). Następnie wykonuje się badanie endoskopowe nosa, co pozwala na dokładne obejrzenie błony śluzowej nosa i zatok. Kolejnym krokiem jest wykonanie badań obrazowych – tomografii komputerowej nosa i zatok a w niektórych przypadkach rezonansu magnetycznego. Jedynym sposobem potwierdzenia diagnozy brodawczaka odwróconego jest wykonanie biopsji podejrzanej zmiany w czasie badania endoskopowego. Dopiero badanie histopatologiczne uzyskanego w czasie zabiegu wycinka, pozwala na ostateczne rozpoznanie brodawczaka odwróconego. Dodatkowo u części pacjentów wykonuje się badanie molekularne w kierunku HPV. W przypadku brodawczaka odwróconego nie ma specyficznych badań laboratoryjnych, które mogłyby jednoznacznie potwierdzić jego obecność.

Brodawczak w nosie – usuwanie

Podstawową metodą leczenia brodawczaka odwróconego jest chirurgiczne usunięcie zmiany. Preferowaną metodą jest endoskopowa chirurgia zatok (FESS) – jest to zabieg małoinwazyjny (zabieg przeprowadzany przez jamę nosową, nie wymaga nacięcia skóry, co pozwala na szybszą rekonwalescencję pacjenta). Dzięki zastosowaniu FESS możliwe jest precyzyjne usunięcie guza z minimalnym uszkodzeniem zdrowych tkanek, co zmniejsza ryzyko nawrotu. W zaawansowanych przypadkach konieczne może okazać się zastosowanie klasycznych metod chirurgicznych z przerwaniem ciągłości powłok skórnych. 

Brodawczak odwrócony – rokowania

Rokowania pacjentów z brodawczakiem odwróconym w większości przypadków są dobre, jeśli zmiana ta zostanie odpowiednio wcześnie wykryta i zostanie wdrożone odpowiednie leczenie. Na rokowanie wpływa kilka czynników, do których zalicza się m.in. całkowite usunięcie guza, obecność wirusa HPV, lokalizacja i rozmiar zmiany, obecność chorób współistniejących lub zezłośliwienie brodawczaka. Niestety około 2-3 lata po zabiegu chirurgicznym u około 10-25% pacjentów może wystąpić nawrót choroby, dlatego pacjenci powinni podlegać regularnej kontroli laryngologicznej.